28-11-17, 12.16u - Carlijne Vos - Bron: Volkskrant

Met kippen en onderwijs tracht EU jongeren in Senegal te houden
'Voor baantjes hier halen ze hun neus op, maar gek genoeg willen ze wel werken in Europa'

Europa beseft steeds beter dat de migratiestromen uit Afrika alleen kunnen worden gestopt als de Afrikaanse jeugd een helder perspectief wordt geboden. Dus worden Senegalezen aangemoedigd thuis hun geluk te beproeven. Maar het idee van Europa als El Dorado is hardnekkig. "De jongeren hier zijn onwetend."

Natuurlijk wil Ibrahim Dabo naar Europa. "Wie niet?", reageert de 15-jarige Senegalese jongen verbaasd. Maar nu nog even niet. Hij oriënteert zich vandaag op werk in zijn eigen regio tijdens de opleidingsbeurs Tekki Fii waarmee de Europese Unie door het zuiden van Senegal trekt. Met zijn hippe zwart-wit geblokte mutsje en modieus gescheurde T-shirt stapt Dabo stoutmoedig in Kolda naar binnen. "Moest van mijn vader." Leren lassen, dat lijkt hem wel wat.

Uit de luidsprekers schalt het nummer 'Tuki wala Tekki Fii' - 'emigreren of thuis je geluk beproeven' in de lokale taal Wolof - dat de bekende Senegalese rapper Didier Awadi in opdracht heeft geschreven om de jeugd aan te spreken. Doel van de werk- en opleidingskaravaan Tekki Fii, die een week lang door de arme regio's trekt, is jongeren duidelijk te maken dat ze niet weg hoeven uit Senegal - dat hun leven niet hoeven te wagen in de woestijn, in de hel van Libië of op de Middellandse zee richting Europa.

De rondtrekkende beurs is een van de eerste concrete jongerenprojecten uit het Europese Emergency Trust Fund for Africa. Het investeringsfonds vertegenwoordigt een waarde van 3,2 miljard euro en is in 2015 in reactie op de vluchtelingencrisis opgericht met het doel migranten buiten Europa te houden en alternatieven in de eigen regio te bieden. Woensdag komen de Europese Unie en de Afrikaanse landen bijeen in Abidjan in Ivoorkust om twee dagen lang verder te praten over het creëren van mogelijkheden voor Afrikaanse jongeren - in Afrika welteverstaan.

De opkomst bij de open dag in Kolda is wat mager. Een groep jongens is opgetrommeld om de vakschool te promoten waar ze in opleiding zijn als elektricien en metselaar. Ze wilden allemaal naar Europa maar hun ouders lieten ze niet vertrekken op de onveilige bootjes. Allemaal kennen ze wel iemand die is verdronken of verdwenen op reis naar Europa. Dus gingen ze maar naar school om een diploma te halen. Daarna wil Ali Sane (19) alsnog gaan, vertrouwt hij ons vanonder zijn groene honkbalpetje toe. "Maar wel op een veilige manier."

De rampen op de Middellandse zee hebben er flink ingehakt bij de jeugd. In een van de dorpjes van de gemeente Pakour, 50 kilometer verderop, zijn vorige maand nog vijf jongens verdronken. Toch wint de angst het in Kolda niet van de 'obsessie' met Europa. Werkloze jongeren zien de mooie stenen huizen naast hun rieten hutjes in het dorp verrijzen die succesvolle migranten in Europa laten bouwen, de plotselinge rijkdom van buren of familieleden met zonen in Europa. Vaders die ineens op pelgrimstocht naar Mekka kunnen. Dat willen zij ook. 'Barça ou Barzakh' - Barcelona of hier sterven - zo zijn de gevleugelde woorden onder de migranten.

Senegal behoort tot de top-10 van herkomstlanden van Afrikaanse migranten in Europa. Al op de eerste grote migratiegolf naar Spanje, via de Canarische Eilanden begin van deze eeuw, domineerden de Senegalezen. Toen die vluchtweg na 2006 werd afgesloten, verlegde de route zich naar Libië.

In het zuiden van het land kwijnt de jeugd er weg van verveling. De Casamance, waartoe Kolda behoort, mag vanwege zijn weelderige tropische landschap en idyllische dorpjes van rieten hutjes een grote aantrekkingskracht hebben op toeristen, voor jongeren is hier niets te doen. Door de afgelegen locatie - afgesneden van de hoofdstad door het tussengelegen Gambia - en decennia van onafhankelijkheidsstrijd zijn investeerders weggebleven en is de economische ontwikkeling van Senegal volledig aan de regio voorbij gegaan.

Alle bedrijvigheid speelt zich af in en rond de hoofdstad Dakar, 700 kilometer verderop. Langs de nieuw aangelegde weg van Dakar naar de Casamance neemt de bedrijvigheid zichtbaar af naarmate Kolda dichterbij komt. Geen drukke werkplaatsen, winkeltjes en handel meer, maar eindeloos ongerept groen met her en der een nederzetting van rieten dorpjes. Vee wandelt onbekommerd over de vrijwel verlaten snelweg.

"Het idee van Europa als El Dorado is hardnekkig", zegt Abdoulah Kharma, de ondergouverneur van Pakour. "Jongeren hier zijn onwetend; ze zijn niet naar school geweest en niet gewend om te werken, of te sparen. Alles wat je vroeger nodig had, groeide hier in het bos. Maar de tijden zijn veranderd. Nu willen jongens mobiele telefoons en mooie spullen en de voedselvoorziening wordt bedreigd door klimaatveranderingen. Jongeren hebben nu geld nodig. Voor de meeste baantjes hier halen ze hun neus op, maar paradoxaal genoeg willen ze wel werken in Europa. Ze hebben geen idee dat Europa niet meer is zoals vroeger."

De jongens die onlangs naar Europa vertrokken, weten inmiddels beter. Velen stranden in Libië of zelfs al in doorgangsland Niger, dat met hulp van de Europese Unie zijn noordelijke grenzen beter bewaakt. Steeds meer migranten keren daarom met hulp van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) terug naar Senegal. In 2016 waren dat er 1.818, dit jaar al 2.400, vooral vanuit Libië, waar naar schatting 400 duizend migranten vastzitten in detentiecentra of werkkampen. De IOM verwacht dat de komende drie jaar nog minstens 10 duizend migranten terugkeren. "Drie keer zoveel als we hadden verwacht. Daar zijn we nog helemaal niet op berekend", verzucht Marise Habib van IOM in de Senegalese hoofdstad Dakar.

'Op een gegeven moment realiseerde ik me dat mijn hele schoolklas weg was, behalve ik'
- ABDULLAH BAH

Reïntegratie
Een belangrijk deel van het EU Trust Fund gaat naar IOM die de terugkeerders moet helpen om te reïntegreren in hun eigen land. Voorheen kregen de teruggekeerde migranten een zakcentje mee, nu moeten er duurzame programma's worden opgezet voor groepen migranten die liefst ook de rest van de gemeenschap vooruit helpen. Die projecten komen nog moeizaam van de grond. In Pakour is de katholieke hulporganisatie Caritas net van start gegaan met een kippenproject voor ongeveer 300 teruggekeerde migranten en hun mededorpelingen.

De 28-jarige Abdullah Bah heeft twee keer geprobeerd Europa te bereiken. "Ik zag hoe goed mijn buren het hadden, omdat ze geld uit Europa kregen. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat mijn hele schoolklas weg was, behalve ik. Toen ben ik ook gegaan. Onderweg in Mali heb ik pas mijn ouders gebeld en gevraagd of ze een koe willen verkopen en geld sturen."

Drie jaar is Bah onderweg geweest om eerst vanuit Mali en later bij een tweede poging vanuit Mauritanië te worden teruggestuurd. "Weggegooide jaren" zijn het geweest, die hem en de andere migranten zichtbaar hebben getekend. Niet alleen vanwege de ontberingen onderweg, maar ook vanwege hun schuldgevoel naar hun families: dat ze hen berooid hebben achtergelaten en met lege handen zijn teruggekeerd.

Op zijn erf heeft Bah nu een nieuwe kippenren staan waar een door Caritas gedoneerde fokhaan voor een sterker nageslacht moet zorgen dat twee keer zoveel opbrengt als de lokale kippen op de markt. De migranten hebben training gekregen over fokmethoden, vaccinaties en voeding zodat ze meer inkomen uit het houden van kippen kunnen halen. "Het levert een leuk extraatje op", zeggen de teruggekeerde migranten die verzameld zijn in een kring onder een mangoboom. "Maar de jeugd houdt je hiermee echt niet in Kolda", zegt projectleider Jean Simon Dieme van Caritas. Daarvoor zijn grotere investeringen nodig: in irrigatie en landbouwmachines bijvoorbeeld, om de vele natuurlijke rijkdommen van de Casamance te kunnen exploiteren. Mango's en cashewnoten bieden enorme potentie voor export, de haven van Ziguinchar wordt zelfs al met steun van de Nederlandse overheid uitgebreid.

'Het komt allemaal veel te laat van de grond, heel tragisch'
- MARISE HABIB, IOM

Marise Habib van IOM erkent dat Europa met het Trust Fund achter de feiten aanloopt. "Het komt allemaal veel te laat van de grond, heel tragisch. Maar gelukkig is er nu tenminste wel het besef dat er een relatie bestaat tussen migratie en de noodzaak van ontwikkelinghulp. Dat is pure winst." Het is een kwestie van geduld voordat de verschillende landbouw- en werkgelegenheidsprogramma's aanslaan en op elkaar inwerken, zegt ook een woordvoerster van de Europese delegatie in Dakar. "Ik verwacht de eerste veelbelovende resultaten echt al in de loop van volgend jaar."

In een piepklein naaiatelier in het centrum van Kolda geeft 'leermeester' Ibrahim Sabaly instructies aan zijn vijf leerlingen of 'gezellen'. Onder de posters van hun voetbalhelden van FC Barcelona buigen zij zich geconcentreerd over de naaimachines. Over achttien maanden moeten zij volleerd kledingmaker zijn en krijgen ze hulp om een eigen bedrijf te starten. Voor het vakschoolproject, dat is opgezet door de ontwikkelingsorganisatie Luxdev en mede door het Trust Fund wordt gefinancierd, zijn in vijf regio's 280 leermeesters zoals Sabaly geselecteerd. Zij moeten het voorbeeld geven aan de jongeren en hen inspireren om hier in Senegal hun geluk te vinden. Maar het dromen over Europa is moeilijk te stoppen. "Zelfs ik denk er wel eens aan", lacht hij.

Tweedaagse top
De leiders van Europese Unie vliegen woensdag naar Abidjan in Ivoorkust voor een tweedaagse top met hun Afrikaanse collega's over verdere samenwerking om migratie naar het noorden tegen te gaan. De aantallen migranten die de oversteek wagen zijn in de loop van 2017 al wel gedaald, mede door Europees ingrijpen aan de grenzen in de Sahel. In 2016 stak een record van 181.000 migranten uit Afrika over, halverwege dit jaar stopte de stroom en is de teller blijven steken op 100.000.

Maar de grondoorzaken van migratie armoede, werkloosheid, onderdrukking en gebrek aan perspectief zijn lastig weg te nemen, en Afrika verlangt daarbij wel Europese hulp in ruil voor medewerking aan het stoppen van de stroom.

Migranten sturen miljarden euro's terug naar huis die in belangrijke mate bijdragen aan het nationale inkomen. In Senegal bijvoorbeeld verdubbelden deze zogenoemde 'remittances' in de afgelopen tien jaar tot 2 miljard euro. De 161 miljoen euro uit het Europese Trust Fund voor Senegal steken hierbij vergeleken schril af. De Afrikaanse leiders waar de EU de komende dagen mee rond de tafel zit, weten dat maar al te goed en zullen dus meer uit de onderhandelingen willen slepen zoals bijvoorbeeld studiebeurzen en tijdelijke arbeidscontracten in Europa.

Mening: Ik vond dit artikel erg interessant. Ze hebben een punt: je gaat jongeren, mensen niet tevreden stellen met een paar kippen. Vooral de jongeren in Senegal en andere ontwikkelingslanden hebben dezelfde dromen en ambities als ons. Het is goed dat er hulp komt vanuit Europa en ze projecten op poten zetten geleidt door mensen van daar. Maar zoals er ook wordt gezegd komt de meeste hulp veel te laat. Als de conflicten in eigen land vroeger waren aangepakt ben ik er zeker van dat de vluchtelingencrisis niet zo uit de hand was gelopen. Ik denk dat we zeker moeten blijven investeren in projecten, studiebeurzen in Europa of andere 'ontwikkelde' landen lijkt me geen slecht idee. Al denk ik dat we vooral moeten luisteren naar wat mensen zelf willen.

Bron: https://www.demorgen.be/buitenland/...ouden-b6afaa9b/