Het transplanteren van varkensorganen naar het menselijk lichaam komt steeds dichterbij. Het is nog maar een kwestie van jaren of er loopt iemand met een varkenshart of -nier rond. De sleutel ligt bij het genetisch onderzoek.

Het futuristische visioen van organen die vanuit dieren naar de mens worden getransplanteerd, staat opeens voor de deur. Al over een paar jaar lopen er naar verwachting mensen rond die op proef een nier of zelfs het hart van een varken dragen.

Dat bleek vorige week tijdens een symposium van de Commissie voor de genetische modificatie (Cogem) in Rotterdam. In Duitsland zijn onderzoekers erin geslaagd een varkenshart langer dan 90 dagen te laten overleven in een aap. Dat geldt als een cruciale grens, waarna mensproeven in zicht komen. En in de VS zijn wetenschappers een nieuwe, futuristische manier op het spoor om organen te laten aangroeien in het lichaam.

"Het onderzoek bevindt zich in een heel nieuwe fase. Door de nieuwe genetische technieken kunnen we de laatste paar jaar dingen waarvan we tot voor kort slechts konden dromen", aldus ontwikkelingsbioloog Juan Carlos Izpisua Belmonte van het Amerikaanse Salk Institute. "We maken flinke vooruitgang, het ziet er zeer goed uit", zei Angelika Schnieke, die aan de Technische Universiteit in München experimenteert met varkensharten.

Binnen twee tot drie jaar kunnen de eerste experimenten bij mensen een feit zijn, kondigde de Duitse groep enkele weken geleden al aan op een ander congres. De afgelopen jaren slaagde onder meer Schniekes team erin om varkens zozeer genetisch te veranderen, dat het menselijke immuunsysteem minder heftig op hun organen reageert. Zware afweerremmers zullen noodzakelijk blijven, maar wellicht kunnen de varkensorganen net de wachttijd voor een geschikt menselijk donororgaan overbruggen, hoopt het team.

Baviaan
In een nog ongepubliceerd experiment lukte het Schnieke om een varkenshart drie maanden te laten meedraaien in het lijf van een baviaan - langer had ook gekund, maar na drie maanden liep de proef af. "We willen dat nu herhalen met meer dieren. En halen we vaker de grens van meer dan drie maanden, dan komen patiënten in zicht", zegt Schnieke.

Er zijn meer futuristische ontwikkelingen. Zo werkt Belmontes groep aan varkens waarin menselijke nieren groeien, een beetje alsof je een amandeltje meebakt in een koekje.

Bij het varken is het genetische programma om een nier te laten groeien uitgezet, waarna men in het varkensembryo mensencellen inbrengt die zijn voorgeprogrammeerd om nier te worden. Voor een aan zijn lippen hangend publiek zei Belmonte het plastisch: "Je maakt een gat in het varken, en het menselijk weefsel vult dat op. Het dier weet wat er moet gebeuren." Dat is voor veel mensen een "schokkend en vreemd" idee, ziet hij zelf ook wel in.


Tot dusver vallen overigens de resultaten van deze programma's tegen, vermoedelijk doordat het varken zich veel sneller ontwikkelt dan menselijk weefsel. Het team zoekt nu een uitweg, onder meer door de menselijke nieren een voorsprong te geven in het lab en ze daarna pas in te brengen.

"We beginnen te geloven dat onze droom wel eens bewaarheid kan worden", zegt Belmonte. "Maar wanneer durf ik niet te zeggen. Als wetenschapper weet ik zeker dat het vast niet zo gemakkelijk wordt als we denken."

De ontwikkelingen worden voortgestuwd doordat wetenschappers steeds beter het dna van levende wezens kunnen herschrijven, vaak tot op de letter nauwkeurig. Zo lukte het Deense, Chinese en Amerikaanse onderzoekers deze zomer om varkens te kweken met dna dat is ontdaan van sluimerende varkensvirussen, een noodzakelijke stap voor transplantatie naar de mens. En in de VS maakte een ander team bekend dat een proefaap langer dan een jaar had rondgelopen met de nier van een varken.

'We zullen misschien nooit een perfect transplantatieorgaan hebben', nuanceert Belmonte. "Maar ik denk wel dat we stukje bij beetje iets kunnen krijgen wat goed genoeg is." Beleidsmakers en ethici zullen in elk geval de handen vol krijgen met de nieuwe transplantatiekunde, zo verwachten kenners, gezien de "vermenselijkte" varkens en kruisingen tussen mens en varken. De Cogem werkt daarom aan een advies over genetische technieken bij dieren.

Regeneratie
Een andere onthulling met mogelijk vergaande gevolgen wordt over drie of vier weken verwacht. In vakblad Cell beschrijft Juan Carlos Belmonte dan een nieuwe manier om tot stilstand gekomen genetische programma's in levende wezens weer aan te schakelen (de 'epigenetica te veranderen', in jargon). Dat schudt opeens de oude, sciencefictionachtige droom tot leven van weefsels die uit zichzelf weer aangroeien, zegt Belmonte. "We weten dat het vermogen tot regeneratie nog ergens in ons dna zit. Pasgeboren baby's kunnen tot op zekere hoogte nog regenereren. Maar we verliezen dat vermogen als we opgroeien", aldus Belmonte na zijn voordracht op het Cogem-symposium in Rotterdam. "Ik vermoed dat het door de epigenetica komt."



EIGEN MENING: Ik zou het erg knap vinden als het de wetenschappers lukt om dierlijke organen in mensen in te planten. Zelfs een persoon "meer tijd kopen" tot hij of zij een menselijk orgaan kan ontvangen zou al formidabel zijn. Er zouden zoveel levens gered kunnen worden. Ik begrijp dat het in het begin eerder een kortetermijnoplossing zal zijn in plaats van iets dat zal werken op lange termijn. Volgens mij is het ook belangrijk om mensen te blijven aansporen om zich te laten registeren als donor om zoveel mogelijk menselijke organen te kunnen transplanteren. Ik denk dat het voor veel mensen een akelige gedachte kan zijn dat er een dierlijk orgaan in hun lichaam zit maar ik denk dat er toch veel mensen voor open gaan staan omdat het wel degelijk hun leven zou kunnen redden. Dit is denk ik een knop die je even moet omdraaien.



BRON: https://www.demorgen.be/wetenschap/...jaren-b8614c3c/ op 24/10/2017