Velen verbaasden zich de afgelopen weken over de harde houding van Spaans premier Rajoy in de Catalaanse kwestie. Vraag maar aan Charles Michel. Toch zijn er meerdere redenen waarom Rajoy zich zo opstelt.

Het is te vergelijken met een echtscheiding, zeggen de voorstanders van een onafhankelijk Catalonië. Spanje en Catalonië zijn twee partners tussen wie de liefde over is. Ze maken voortdurend ruzie. De een wil dit, de ander dat. Dan is het voor allebei beter om uit elkaar te gaan. Liefst met een goede omgangsregeling.

Het is te vergelijken met een amputatie, brengen de tegenstanders daartegenin. Catalonië maakt deel uit van Spanje, al eeuwen. Je kunt zo’n regio er niet zomaar afbreken. Dan is het alsof er een been wordt afgezet. Spanje zal dan altijd gemankeerd blijven.

Ook de Spaanse regering, van conservatieve snit, is aanhanger van de amputatietheorie. Hoezeer de Catalaanse deelstaatregering hem ook smeekt te praten over een echt, erkend referendum, premier Rajoy weigert. Ondertussen stuurt hij politie en rechters af op de Catalanen die zich daar niet bij neerleggen. Hij gaat zelfs zo ver de macht in de deelstaat over te nemen. "De eenheid van Spanje is heilig", zei Rajoy al in 2015.

Maar waarom eigenlijk? Elders ter wereld – in Schotland, in Quebec – zijn toch ook referendums gehouden over afscheiding? Waarom moet Catalonië dan een heilige twee-eenheid vormen met de rest van Spanje?

1. Het levert politiek gewin op
Rajoy weet dat hij scoort door hard op te treden tegen de Catalaanse afscheidingsdriften. Dat heeft hij geleerd in de tijd dat hij nog oppositie voerde tegen de linkse premier Zapatero. Die wilde de verhouding tussen de staat en de deelstaten wél herzien. "Rajoy ging daar snoeihard tegenin", vertelt Lluís Orriols, politicoloog aan de Universidad Carlos II in Madrid. "Dat leidde tot een erg goede verkiezingsuitslag in 2012."

Het probleem van Rajoy, zegt Orriols, is dat hij een centrumrechtse partij leidt in een centrumlinks land. Het komt hem dus goed uit als het debat in Spanje niet gaat over de begroting, maar over de nationale eenheid. Orriols: "Als het gaat om de Spaanse identiteit, denkt het grootste deel van de bevolking net zoals de Partido Popular. Voor Rajoy is dit een comfortabel onderwerp."

De meeste Spanjaarden zien Spanje nu eenmaal als één geheel, zoals dat voor de meeste Nederlanders zal gelden voor Nederland. Daar valt in het geval van Spanje best iets voor te zeggen: al sinds de middeleeuwen trekken de Spaanse regio’s samen op. Overal wordt, soms naast een regionale taal, Spaans gesproken. En misschien speelt ook het idee mee van een grootse Spaanse natie. Vroeger heersten de Spanjaarden over de halve wereld. Toen Spanje zijn kolonies verloor, was dat een traumatische gebeurtenis. Het is moeilijk te verkroppen als zo’n land nog onbetekenender wordt.

Bovendien, vinden veel Spanjaarden, heeft Catalonië het helemaal niet zo slecht in Spanje. Ook Xavier Vidal-Folch, een Catalaanse journalist van het landelijke dagblad El País, denkt er zo over. "Ik leerde vroeger op school geen Catalaans, maar dat is nu helemaal anders", zegt hij. "Catalonië heeft al ongelooflijk veel zelfbestuur en vrijheid. Het is de Catalanen sinds het overlijden van Franco goed vergaan."

Catalonië zou maar de helft van zijn bevolking hebben als er niet zo veel Spanjaarden naartoe waren getrokken voor werk, weet Vidal-Folch. Dat maakt dat Catalonië niet los aan Spanje hangt, maar er innig mee is verweven.

2. Spanje kan Catalonië niet missen
Het is ook uit eigenbelang dat Spanje Catalonië niet laat gaan. "Catalonië is Gibraltar niet", zegt politicoloog Orriols. "Het is geen klein eilandje dat je zomaar kunt missen." Zo is dat: Catalonië vertegenwoordigt 20 procent van de Spaanse economie.

Daarom, denkt Ferran Requejo, zal Catalonië nooit zijn eigen financiën mogen beheren. "Ondenkbaar." Requejo is hoogleraar politicologie aan de Universitat Pompeu Fabra in Barcelona. "Elk jaar gaat er veel meer belastinggeld naar de staatskas dan dat er terugvloeit naar Catalonië. Zonder die bijdrage zou de Spaanse schuld onhoudbaar worden."

Niet alleen de omvang, ook de aard van de Catalaanse economie maakt indruk in Spanje. Catalonië wordt gezien als een Europeser, moderner, toleranter, kosmopolitischer, dynamischer en getalenteerder deel van Spanje. Geen familielid dat je zomaar even verstoot.

Deze week verscheen in El País zelfs een liefdesverklaring aan Catalonië, in de hoop dat daarmee de harten van de Catalanen zouden kunnen worden teruggewonnen. Onder de kop ‘Beter samen’ looft socioloog en sociaaldemocraat Ignacio Urquizu het onderzoek, de innovatie en het economisch model van Catalonië.

"Velen van ons hebben Catalonië bewonderd, omdat het vertegenwoordigde wat wij wilden voor de rest van ons land. We zagen het als voorbeeld voor onze verlangens, als model om te volgen, als een raam waardoor de frisse wind van de moderniteit naar binnen waaide. Misschien wisten we, omdat het dichter bij Europa ligt, dat daar veel oplossingen voor onze kwalen vandaan zouden komen."

3. De politieke cultuur is hiërarchisch
In Spanje is het nog altijd ondenkbaar dat een simpele werknemer eerder naar huis gaat dan de baas. Ook in de politiek is dat hiërarchische erin geramd, zegt de Catalaanse politicoloog Requejo. Hij ziet daarin een Franse invloed. "Er geldt een cultuur van 'de wet is de wet', al sinds de komst van het koningshuis van de Bourbons in de 18de eeuw. De staat legt de wetten op met zijn eigen gewicht. Top-down. Als een wetsartikel zegt dat iets zo is, dan is het ondenkbaar om daarover te discussiëren. Dat zou zijn alsof je zegt dat de lucht geen zuurstof bevat. In de Frans-Duitse wereldordening gaat het om het toepassen van de normen."

Requejo ziet een verschil met de Angelsaksische wereld, en denkt dat het geen toeval is dat in regio’s als Schotland en Québec wel referendums over onafhankelijkheid zijn gehouden. "De cultuur is er veel flexibeler en pragmatischer. Daar ben ik het meest jaloers op in landen als Canada en Groot-Brittannië: je mag verschillend denken over de staatsvorm.

"Zelfs met mijn collega-politicologen kan ik daar niet over praten. De verschillen gaan heel diep. Ik versta iets anders onder democratie dan zij. Ik vind dat minderheden rechten moeten hebben, zij vinden dat de meerderheid beslist. Ze zeggen: als Catalonië een referendum wil houden, moet het de Grondwet maar herzien. Terwijl daar nooit een meerderheid voor zal zijn in het parlement.

"Het klopt dat Spanje een tamelijk gedecentraliseerd land is. Maar de instituties functioneren niet op basis van akkoorden. Er is geen cultuur van onderhandelen."

Orriols en Vidal-Folch wijzen erop dat Spanje niet zo anders is dan de meeste andere staten: geen enkele grondwet ter wereld staat afscheiding toe. In Duitsland verbood het Grondwettelijk Hof van Beieren onlangs een referendum over onafhankelijkheid, in Italië gebeurde hetzelfde met Veneto. Ook in de Verenigde Staten liet de rechter Texas onlangs weten dat "als er één kwestie is opgelost door de Burgeroorlog, dan wel dat er geen recht op afsplitsing bestaat."

Bron:
De Morgen, 19 oktober 2017, via https://www.demorgen.be/buitenland/...lonie-bc6bfa6b/

Mijn mening over het artikel:
Het is niet enkel Catalonië die zijn onafhankelijkheid wil, Vlaanderen en Walonië willen hun onafhankelijkheid, Groot Britannië heeft onlangst zijn onafhankelijkheid verworven. Ik denk dat steed meer en meer regio's zich willen afscheuren en onafhankelijk willen worden.
Het feit dat Spanje zich zo vastklampt aan Catalonië heeft voor een groot deel ook te maken met de geschiedenis van het land. Spanje heeft ooit half de wereld veroverd met zijn kolonies. Het verlies van deze kolonies was moeilijk te verwerken voor het land.
Ik denk dat de Spaanse regering het liefst van al wil dat Spanje zo groot mogelijk blijft en dat het nog iets te zeggen heeft binnen Europa.
Als Catalonië toch onafhankelijk zou worden zou het een kettingreactie veroorzaken over de rest van de wereld. Er zouden dan de komende jaren veel referendums volgen.