Hoe links het bloeden stelpen kan

John Vandaele


Karel Verhoeven betoogde in zijn kerstessay dat de populistische verzuchtingen begrijpelijk zijn en gedeeld worden door velen (DS 26-29 december, http://actualiteit.org/forums/showthread.php?t=65648). Dat zal wel, maar het blijft evenzeer verbazen dat linkse partijen met hun nadruk op gelijkheid in veel landen zo zwak scoren in een tijd waarin ongelijkheid en machteloosheid groeien.


In Frankrijk en Nederland dreigen de sociaaldemocraten in de verkiezingen van 2017 van de kaart te worden geveegd. Wachten ze tot al hun kiezers zijn overgelopen naar populistische partijen of brengen ze een alternatief tot stand? Dat alternatief vereist dat ze ingaan tegen de neoliberale consensus die ze jaren hebben gevolgd. Die hield in dat globalisering goed is voor iedereen. Nu de populisten die consensus met succes hebben doorbroken, moet links met frisse ideeën komen.


Internationale democratie

De afkeer van het Europese en het internationale is momenteel zo aanzienlijk dat de verleiding groot is om de populisten te volgen in hun nationalistische vlucht naar de beschermende cocon. Die vlucht is begrijpelijk. De economie is meer dan ooit globaal, terwijl de democratische politiek gevangen bleef in haar nationale hokje waardoor ze aan impact heeft verloren. Als je opnieuw controle wil, kan je twee dingen doen. Proberen om de economie – en alle uitdagingen – weer in het nationale hokje te krijgen of proberen om de democratische politiek meer internationale slagkracht te verlenen en zo de globalisering rechtvaardiger te maken – ook de ‘kleine globalisering genaamd EU’.

Links moet voor die laatste optie kiezen. Het is de meer rationele keuze. Uitdagingen zoals migratie en klimaat zullen internationaal blijven. De huidige EU heeft al weinig impact op het Midden-Oosten en Afrika. Als we als 28 dwergen het woud van de 21ste eeuw ingaan, wordt het nog minder. Grip krijgen op het eigen lot gaat nu eenmaal makkelijker als je invloed hebt op je omgeving.


Investeren

Moeten sociaaldemocraten echt wachten op Trump om een keynesiaans investeringsbeleid te voeren? Waarom geeft de EU via de ECB elke maand 80 miljard euro aan de banken en is ze met moeite in staat om, ocharme, 20 miljard euro op te hoesten voor het investeringsplan van Jean-Claude Juncker? Terwijl staten gratis kunnen lenen.

Het is godgeklaagd dat links wacht op de ‘sterke mannen’ van rechts in plaats van zelf de green new deal op de rails te zetten, waar sommigen al jaren om vragen. Dat geldt des te meer in het Europa met de twee snelheden (noord en zuid). In een Italië dat sinds de euro geen groei meer kent, een kwart van zijn industrie verloor en waar 40 procent van de jongeren werkloos is, verwacht je iets anders dan alleen maar so(m)berheidsbeleid: jobs, inkomen, een toekomst.


Sociale maatregelen

Internationale handel is voor linkse politici – anders dan voor multinationals – niet de belangrijkste waarde. Sociale bescherming, milieuzorg en eerlijke belastingen zijn minstens even belangrijk. Mooi, maar hoe vertaal je dat in beleid?

Het idee van Thomas Piketty om voortaan in elk handelsakkoord ook afspraken over uitstoot van broeikasgassen en de belastingen op te nemen, is prima. De dreiging van het populisme kan gebruikt worden om een andere, een meer sociale en milieuvriendelijke globalisering af te dwingen. China moet beseffen dat de toegang tot onze grootste troefkaart – ’s werelds grootste markt – niet evident is als zijn werknemers zich niet vrij mogen organiseren. Jean-Luc Dehaene zei destijds dat dit zou evolueren naarmate China rijker werd. Dat klopt niet: Xi is repressiever dan zijn voorgangers. Links moet daar vragen over stellen. Om de eigen welvaartsstaat te beschermen en uit solidariteit met de Chinese werknemer.

De EU moet tonen dat ze er is voor de gewone mensen. Jarenlang organiseerde ze via de detachering de tewerkstelling van werknemers in andere lidstaten, maar weigerde ze zelf te onderzoeken of de Poolse loodgieters wel de lokale arbeidsnormen naleefden. Als België er zelf harder tegenaan wilde gaan, werd het teruggefloten. Hoe zouden de vele duizenden Belgische vrachtwagenchauffeurs en bouwarbeiders die intussen hun baan verloren, denken over de EU? Zeker als diezelfde EU jaren toeliet dat multinationals amper belastingen betaalden? Wanneer komt de EU met sociale maatregelen die tonen dat ze er ook is voor de kleine man?

Als Piketty gelijk heeft en het rendement op kapitaal groter is dan de inkomensgroei, dan is het zaak om het kapitaal gelijker te verdelen. Ja, dit is een pleidooi om een aantal essentiële voorzieningen gedeeltelijk in publiek bezit te hebben: banken, energie, telecom. Laat de wind voor iedereen waaien. Nee, dit is geen pleidooi voor staatsbedrijven die alleen aan de eigen belangen denken – het bestuur moet eigentijds zijn met vertegenwoordigers van de consument in het bestuur.


De hardste noot: migratie

We moeten eerlijk zijn. Migratie in al haar gedaanten speelt een grote rol in het succes van de nieuwe partijen, want ze wordt verbonden met terreur, samenlevingsproblemen, profiteren van onze voorzieningen, ‘ons’ werk afnemen. Links moet erkennen dat het individuele recht om je leven te verbeteren door middel van migratie, moet worden afgewogen tegen het recht van een gemeenschap zich op een bepaalde manier te organiseren. Dat laatste betekent dat er grenzen zijn: Europa moet de toegang tot zijn grondgebied op een kordate maar humane manier regelen.

Als de grenzen reëel zijn, ligt het meer voor de hand om zelf een deur voor migratie te openen in functie van onze noden. Zo kan een idee onderzocht worden dat de linkse econoom Branko Milanovic en N-VA-voorzitter Bart De Wever delen: tijdelijke migratie zonder volle burgerrechten als manier om de sociaaleconomische voordelen van migratie mogelijk te maken zonder de politieke backlash die gepaard gaat met veel migratie.

Migratie is het gevolg van ongelijkheid tussen landen en is het sterkst waar arm en rijk aan elkaar grenzen. Ons buurcontinent Afrika is het armste werelddeel met de snelst groeiende bevolking. Er staat ons dus nog wat te wachten. Een sterke EU kan daar met een krachtig buitenlands beleid op inspelen. Waarom sluiten we geen akkoord met Afrikaanse landen over economische samenwerking die ginder werk schept?

Links mag rustig vaststellen dat het nationalisme hierop geen antwoord biedt, behalve angstig achter de eigen nationale prikkeldraad hopen dat de instroom niet te groot wordt. Loze kreten over wereldvreemde wereldburgers zijn misplaatst. Er is geen tegenstelling tussen een gevoel van verbondenheid met je stad of land en betrokkenheid op de ruimere wereld.

De grote vraag blijf natuurlijk of links over de partijtegenstellingen heen en in de aanloop naar de Europese verkiezingen aan zo’n krachtig en geloofwaardig alternatief kan werken. Wellicht kan het opstuwende populistische tij het overtuigen dat het de hoogste tijd is.


DS, 31-12-2016 (John Vandaele, journalist MO*)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB