Burn-out als remedie tegen deze tijd


Burn-out, de verzameling symptomen die aangeven dat er duidelijk iets moet veranderen in je leven, laat zich door de massale uitval niet langer ontkennen. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block wil burn-out erkennen als beroepsziekte. Is dat goed nieuws? Ja en nee.


Die erkenning is een goede zaak omdat het bedrijven verplicht aan preventie te doen. Ze moeten actief opsporen welke systemen en euvels binnen hun bedrijf de kans op burn-out vergroten. Maar dat burn-out hierdoor gewoonweg ‘een ziekte’ wordt, is een kortzichtige gemakkelijkheidsoplossing.

Wat als… symptomen van burn-out nu eens veroorzaakt werden door een upgrade van ons immuunsysteem dat zich verzet tegen de niet-aflatende stroom van holle prikkels? Wat als… het even efficiënt als een flinke niesbui komaf maakt met systemen die onze persoonlijke groei verhinderen? Wat als… het geen ziekte an sich is maar net een remedie tegen de ziekte van de tijd?

Wordt het dan niet echt rampzalig wanneer we haastig de symptomen al dan niet farmaceutisch gaan behandelen en de mensen zo snel mogelijk weer in exact dezelfde situatie dwingen die nefast voor ze was?


Nieuw?

Is burn-out overigens wel zo’n nieuw verschijnsel? Dit onbetwist pijnlijke, vertragingsmechanisme met de nodige introspectieve gevolgen valt natuurlijk niet te rijmen met onze happy-cultuur.

De klassieke literatuur staat er echter bol van: er komen met vallen en opstaan of liever met compleet uiteenvallen en weer beter doorgaan. Wie het zich nog permitteert, wordt chemisch bijgestuurd en smakt – als dat niet helpt – mits de middelpuntvliegende kracht tegen de rand van de maatschappij.

Onze angst voor het verlies van gemoedsrust, zelfs als noodzakelijke fase binnen de persoonlijke ontwikkeling, wordt stilaan echt grotesk. Zou het kunnen dat wat we als ziek beschouwen en willen behandelen, eigenlijk een talent is?


Grensgeval

Onze maatschappelijke onzekerheid moet wel heel groot zijn, als je ziet hoe angstvallig we elk individueel falen proberen te verijdelen.

Terwijl we nog niet zo lang geleden onze primussen het belang van de klassieke queeste à la Vergilius’ Aeneis nog inlepelden, dringt het onderwijssysteem jongeren op om steeds vroeger onwrikbare keuzes te maken. In het actuele watervalsysteem heeft elke uitschuiver meteen onomkeerbare gevolgen. Gaan we zo niet voorbij aan de essentie van elk leerproces: trial and error?

De opgedrongen economische realiteit verhindert mensen nog langer de lange weg tot zichzelf te bewandelen. Bovendien zet als zorg verkochte betutteling ons gevangen tussen steeds nauwer wordende grenzen van het toelaatbare. Met als gevolg dat wie vroeger origineel, excentriek, bijzonder, hoogbegaafd of gevoelig uit de hoek kwam, nu met de term grensgeval flirt.

Zou het kunnen dat niet wij en onze naar zelfverwerkelijking hunkerende natuur zijn veranderd, maar gewoonweg de samenleving? Het snoeien van alles en iedereen die zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt, is vandaag een legitieme bezigheid.

Hoe verklaren we anders de explosie van psychiatrische diagnoses die een normaal kind zonder label verdacht maakt? Terecht, want wanneer we de eigenschappen van een als normaal beschouwd mens in kaart brengen, komen we niet verder dan saaie conformiteit.


Positieve desintegratie

Wie gisteren nog gedreven, perfectionistisch en idealistisch was en vandaag een burn-out heeft, zou wel eens een crisis kunnen doormaken die Kazimierz Dabrowski ‘positieve desintegratie’ noemt. Nog nooit van gehoord? Inderdaad, de theorieën van deze Poolse psycholoog en psychiater uit vorige eeuw zijn totaal ondergewaardeerd en veel te weinig bekend. Alleen wie met hoogbegaafdheid worstelt, komt zijn stellingen wel eens tegen.

Waar Dabrowski het over een hoog persoonlijk ontwikkelingspotentieel heeft, verengt de psychologie dit tot hoogbegaafdheid en een IQ boven de 135. Je hoeft echter geen geniale kernfysicus te zijn om te kampen met de nevenwerkingen van een gezonde honger naar zelfverwerkelijking.

Desintegratie klinkt als een destructief concept maar Dabrowski stelde dat deze desintegratie positief kan zijn, het leven kan verrijken en een enorme creativiteit in mensen kan aanboren. Een beetje zoals het ‘no pain, no gain-principe’ dat we in de sport wel moeiteloos omarmen. Ook al gaat dit onafwendbare zelfonderzoek gepaard met existentiële angsten en depressies.

Volgens Dabrowski getuigen deze symptomen vaak van emotionele groei. (Daarmee ontkent hij niet dat er vormen van psychopathologie bestaan die funest zijn en ernstige gevolgen kunnen hebben wanneer men er alleen niet uitraakt.) Het zou ons te ver leiden om hier heel zijn theorie uit de doeken te doen, maar het is zeker goed om zijn basisgedachte in overweging te nemen.


Enigma

Deze wat vergeten of gemakkelijkheidshalve genegeerde stellingen reiken wellicht een sleutel aan die het enigma rond de bore- en burn-out kan ontsluiten. Doen wij ons op grote schaal niet te kort qua persoonlijke ontwikkeling? Vooral nu onze levensloop een rekbaar begrip blijkt en we langer actief en wendbaar moeten zijn.

Waarom kiest de maatschappij voor het dwangmatig kneden van individuen naar een ‘handelbare’ norm, voor het creëren van een participatieplicht ten koste van hun persoonlijke groei? Helaas. Het is tijd voor de herwaardering van de queeste en het omarmen van het innerlijk conflict.

Het is altijd verrassend wie het uiteindelijk haalt bij de survival of the fittest. Het zouden wel eens de mensen kunnen zijn wiens lichaam en geest plots ‘Fuck You!’ roepen tegen de ratrace. Misschien zijn het onze klokkenluiders die ons er op wijzen dat niet zij, maar onze gemaakte wereld aan verbouwing toe is. Wie weet wordt burn-out ooit omschreven als spontaan opbranden om beter uit je as te verrijzen.


Sociaal.net, 06-12-2016 (Chris Van Camp)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB