Op het web circuleren verschillende horrorverhalen van mannen die een penisbreuk opliepen. Een beetje een ongelukkige naam: het gaat hier om het scheuren van de zwellichamen, aangezien de mens helemaal geen bot heeft in de penis. De reden waarom heeft wetenschappers altijd verbijsterd. Tot nu.

Bij apen is het tot een vinger groot, die van een walrus kan dan weer tot 60 cm lang zijn. Sommigen hebben stekels, anderen zijn dan weer gekromd. Het penisbot, ook wel baculum genoemd, is iets dat biologen altijd een beetje voor een raadsel heeft gesteld. Het komt voor bij heel wat zoogdieren en in alle vormen en maten. De grootte ervan is echter onvoorspelbaar: bij een gorilla is die amper een paar millimeter groot, bij sommige honden dan weer tot 8 centimeter.

Er valt dus geen lijn te trekken tussen de grootte van het baculum en de diersoort. En sommige zoogdieren hebben er gewoon geen: onder meer kamelen, neushoorns, paarden, hyena's en walvissen moeten het zonder stellen. En hoewel het voorkomt bij primaten, is er ook bij de mens geen penisbot te bespeuren.

Geschiedenis
Waarom het penisbot bestaat (en waarom de mens er geen heeft), is altijd onzeker gebleven. Wetenschappers ontdekten dat het baculum zich meer dan 95 miljoen jaar geleden ontwikkelde in zoogdieren, en dat het aanwezig was bij primaten 50 miljoen jaar geleden. Van daaruit werd het groter in sommige diersoorten en kleiner in andere, en dat is waar het allemaal een beetje onduidelijk wordt. Neem nu bijvoorbeeld de apen: bij de beermakaak, een dier dat amper 10 kg weegt, is het bot maar liefst 5 cm lang. Dat is vijf keer zo groot als bij de roodkopmangabey, een aap die zelfs een beetje groter is dan de makaak.

Kit Opie, wetenschapper aan de University College Londen, schept nu echter duidelijkeid rond het onderwerp. Hij analyseerde alle gegevens en constateerde dat het penisbot het grootst is bij soorten die aan 'langdurige gemeenschap' doen. In mensentaal betekent dat dat de penetratie meer dan drie minuten duurt, een strategie die het mannetje helpt om zijn kansen te vergroten om vader te worden en andere gegadigden weg te houden. Het penisbot zorgt daarbij letterlijk voor steun.
De walrus heeft het langste penisbot van alle dieren: tot wel 60 centimeter. ©Thinkstock

Monogamie
De manier waarop de soort dan omgaat met seks en nakomelingen, is daarbij allesbepalend. Bij chimpansees bijvoorbeeld is het penisbot amper een vingernagel groot. Maar de penetratie duurt bij hen ook maar zo'n zeven seconden, en het vrouwtje paart met alle mannetjes van de groep. Zo geeft ze iedereen het gevoel dat het kleintje wel eens van hen zou kunnen zijn, en hoeft die seks ook niet zo lang te duren.

En dat is ook de reden waarom de mens geen baculum heeft, gelooft Opie. Waarschijnlijk is dat bot verdwenen toen monogamie de dominante voortplantingsstrategie werd, pakweg 1,9 miljoen jaar geleden. De man moet zich immers in theorie geen zorgen maken dat anderen zijn vrouw zullen bezwangeren. "Er is veel minder competitie eens je een relatie hebt, dus is dat baculum ook minder nodig. Want wat we onszelf ook wijsmaken: onze penetratie duurt zelden langer dan drie minuten."