En nu moet Europa eraan geloven


Steve Bannon was de Leni Riefenstahl van de Tea Party. Enterde eerst de Republikeinen, vervolgens het Witte Huis. Hoe ‘alternative right’ mainstream werd. Uiterst rechts, politiek incorrect en sluw. Straks misschien ook in Brussel. ‘Dude, dit wordt episch.’


Het is allemaal waar, wat u de voorbije dagen over Steve Bannon en Breitbart News hebt gelezen. De man, de site en haar medewerkers: ze grossieren niet in wat ze zelf politiek correcte sentimenten noemen. Blank nationalisme, islamofobie, misogynie en klimaatontkenning daarentegen vormen het vet op de soep waaruit Donald Trump Bannon opviste, eerst als campagneleider, nu als chief strategist.

Maandag mailden we met Breitbartmedewerker Milo Yiannopoulos. Twee dagen later lazen we in USA Today dat Twitter zijn account, en die van andere alt-right-tweeps, afsloot. Had zich iets te gretig gegooid in een anoniem bombardement van racistische tweets tegen de zwarte Amerikaanse actrice Leslie Jones.

‘Eigenlijk is Breitbart alt-right light’, vertelt professor Thomas J. Main van de Universiteit van New York ons aan de telefoon. Hij verdiept zich al jaren in het fenomeen en heeft er een boek over in voorbereiding. Het zal hem benieuwen, zegt hij, of er een firewall komt tussen Breitbart en wat hij ‘hardcore alt-right’ noemt. ‘Alt-right is de verzamelnaam van internetmedia waarvan Breitbart ruim 90 procent van het bereik voor zijn rekening neemt. Breitbart zelf verkondigt met veel hyperbolen op zich niet zo nieuwe en vrij standaard, uiterst rechtse standpunten. Tegen feminisme, diversiteit, LGTB-rechten, wapencontrole en burgerrechten.’

‘Meer sinister is de onderliggende ideologie van de hardcore sites zoals die van white nationalists Richard Spencer, Jared Taylor van American Renaissance en Virginia Dare, genoemd naar het eerste Engelse kind dat in de Nieuwe Wereld geboren werd.’


Excrement

Breitbart News is vandaag de op twee na grootste conservatieve nieuwssite van de VS, na Fox News en The Drudge Report, maar volgens Bannon zelf ‘met globaal een groter bereik dan Fox News’. De van oorsprong linkse journalist Andrew Breitbart leerde de stiel op de ‘onafhankelijke’, want tegen de mainstreammedia gerichte nieuwssite The Drudge Report. Samen met Bannon stampte hij Breitbart News uit de grond, omdat ze vonden dat zelfs Fox News nog te vaak met meel in de mond sprak. Ze zetten ook Ariane Huffington op weg om The Huffington Post op te richten, al vonden ze de gewezen Republikeinse ook al snel een te softe, politiek correcte koers varen.

De pussy-uitspraak van Trump misstaat niet tussen de vele andere politieke schunnigheden die een search in het Breitbartarchief oplevert. ‘De pil maakt vrouwen onaantrekkelijk en gek’, is een kop. ‘Politieke correctheid beschermt de moslim-verkrachterscultuur’, een andere.

William Kristol, een ambtenaar die onder Bush senior diende, werd ‘een afvallige Jood’ genoemd. Toen de Democratische senator Edward ‘Ted’ Kennedy in 2009 stierf, had Andrew Breitbart het over een ‘prick’ en ‘een bijzonder hoopje menselijk excrement’. In 2012 moest Breitbart door de politie ontzet worden, omdat hij een groepje Occupy DC’ers had toegeschreeuwd dat ze ‘vuile, verkrachtende, moordende freaks’ waren.

Al die ranzigheid levert veel clicks en óóhs en boes op, maar het zit ook een beter begrip van de alt-right-beweging in de weg, zoals fixatie op de bokshandschoen begin jaren 90 tot een dode hoek leidde in de kennis van het Vlaams Blok.

Mocht alt-right alleen maar het ranzige, marginale zootje zijn, zoals ze in de reguliere media worden afgeschilderd, dan had Hillary Clinton ze deze zomer in haar speech op een fundraising diner niet zoveel ‘eer’ bewezen. Want het was op alt-right dat ze doelde, toen ze het over een ‘basket of deplorables’, ‘een hoop zielenpoten’, had. Met de 20 à 30 miljoen unieke bezoekers die Breitbart per maand bereikt, en dat was voor 8 november, heb je het dan toch al over een flink deel van het electoraat.

Bannon is geen tuig van de richel, maar een gehaaide, rechtse intellectueel met kennis van ideologie, financiën, marketing en nieuwe media. Alt-right is al jaren aan de weg aan het timmeren, onder de waterlijn van wat het zelf de links-liberale politieke consensusmaatschappij en, natuurlijk, haar leugenpers noemt.


Fat cats

DS Weekblad luisterde voor u dinsdag naar de dagelijkse talkshow op Breitbart News. Het gaat er daar hoffelijk en zonder stemverheffing aan toe. De sprekers mogen uitspreken, er zijn geen plaatjes tussen de praatjes. Eigenlijk heeft de show dezelfde feel als het Franse Radio Culture. Gaat het daar veelal over de teloorgang van de Franse identiteit en is de teneur van de sprekers progressief en humanistisch, bij Breitbart voeren conservatieven het hoge woord over het ‘judeo-christelijke’ avondland.

De geest van Samuel Huntington en diens Clash of Civilizations hangt er in de studio. ‘De VS moeten niet de fout maken van Europa’, zei een spreker, ‘dat miljoenen vluchtelingen heeft toegelaten.’ Trumps We’ll fix it is daar het pendant van Angela Merkels Wir schaffen das.

In 2014 doceerde Steve Bannon over hetzelfde thema op even bedaarde manier en met veel bijval in een 50 minuten durende Skype-conferentie met een select clubje in het Vaticaan. Hij deed dat op uitnodiging van het Human Dignity Institute, een groep die ‘de christelijke stem’ in de Europese *politiek wil promoten en wordt voorgezeten door de oerconservatieve Amerikaanse kardinaal Raymond Burke.

In de deze week door Buzzfeed integraal gepubliceerde tapes van dat gesprek beledigt Bannon niet één vrouw of zwarte. Wel heeft hij het over een oorlog die pas begonnen is, die tegen het ‘jihadistisch islamo-fascisme’. Het Westen moet zich opnieuw de luciditeit en de strijdvaardigheid eigen maken van de troepen die in 1944 landden op het strand van Normandië.

‘Sinds de val van de Sovjet-Unie,’ zegt Bannon, ‘zijn we van het rechte pad afgeweken. We moeten de draad weer oppikken in onze eeuw die getekend wordt door een crisis van onze Kerk, ons geloof, het Westen en het kapitalisme.’ Vladimir Poetin noemt hij daar weliswaar een ‘kleptocraat’, maar in deze nieuwe strijd een bondgenoot op de barricaden voor traditionele waarden.

Bannon typeert zichzelf als ‘sociaal conservatief’ (pro-life en het klassieke huwelijk), maar bovenal situeert hij Breitbart in het hart van een ‘centrumrechtse populistische beweging’ waarvan hij erg veel verwacht, in de VS en ver daarbuiten.

Wie abstractie maakt van het blank nationalisme en ethisch conservatisme in *Bannons betoog, stuit er ook op veel ingrediënten van de Bernie Sanders-revolte. Economisch volgt hij de lijn waarmee ook het Vlaams Blok jarenlang de arbeidersachterban van het Vlaamse socialisme leegzoog, zoals de PTB dat nu in Wallonië probeert met de PS.

‘De maizena’ van de revolte, zegt Bannon, ‘is de middenklasse, de werkende man en vrouw van de hele wereld die het moe zijn om gedicteerd te worden door wat we de Davos-kliek noemen. (…) Die mensen zeggen: “Hè, we werken harder dan ooit tevoren, verdienen minder en verliezen al onze voordelen. En intussen zien we fat cats die zeggen dat ze conservatief zijn en het kapitalisme steunen, maar zich alleen inlaten met corporatistische belangen”.’

Bannon vindt het ongehoord dat niet een van de bankiers die in 2008 de bankencrisis veroorzaakten, ooit vervolgd is en hij kant zich tegen de cultuur van toplonen en bonussen. Elders heeft hij het over ‘een globale reactie tegen gecentraliseerd bestuur, of dat nu de regering in Peking, Washington of Brussel is. Wij zijn het platform dat dit protest een stem geeft’.

Hij zegt het niet, maar het zou ons verbazen mocht Bannon behalve de maîtres à penser van nieuw-rechts niet ook Noam Chomsky en Slavoj Zizek gelezen hebben.


De bunker

Bannon leerde het establishment van binnenuit kennen, en verguizen, toen hij eind jaren 80 aan de slag ging bij Goldman Sachs. ‘Ik kom uit een arbeidersgezin van Iers katholieke, pro-Kennedy, pro-unie Democraten’, vertelde hij aan Bloomberg. ‘Ik ben me pas voor politiek beginnen interesseren toen ik zag hoe Jimmy Carter de boel verneukte. Ik werd een fervente fan van Ronald Reagan.’

Ook zijn compagnon Andrew Breitbart noemde zichzelf ‘een Reagan-conservatief met libertarische sympathieën’. Het eerste mikpunt van het duo is altijd al het establishment van de Grand Old Party geweest. Van Democraten verwachtten ze niets anders dan big government, affairisme, elitarisme en multiculturalisme, maar voor de Republikeinen vonden ze het van een onvergeeflijk verraad aan de Reagan-erfenis getuigen.

Breitbart en Bannon werden de paardenfluisteraars van Sarah Palin. En zoals Bannon in de Vaticaan-tapes zegt: ‘Het grootste gevecht van de Tea Party is niet tegen links, maar tegen het Republikeinse establishment dat een verzameling van vriendjeskapitalisten (crony capitalists, red.) is.’

Even revelerend is de speech die Andrew Breitbart op 2012 gaf op de Conservative *Political Action Conference. ‘Het kan mij niet schelen wie onze kandidaat voor het Witte Huis is. Vraag niet wat die kandidaat voor jou kan doen, maar wat jij voor de kandidaat kunt doen. Overal waar ik kom, hier of op reis door de VS waar ik mensen van de Tea Party ontmoet, zie ik dezelfde strijdlust. Zwart, blank, gay of hetero? Ik zit mee in de bunker met iedereen die aan mijn zijde wil vechten tegen progressief links. En als je niet in die bunker zit omdat je niet tevreden bent met deze of gene kandidaat, wel, shame on you! Dan zit je in het andere kamp.’

‘De alt-right en de zogenaamde onafhankelijke kiezers zouden niets met elkaar te maken willen hebben’, zegt politicologe Samara Klar van de Universiteit van Arizona. ‘Maar de facto hebben ze samen wel Hillary Clinton genekt. In de Gallup-studies bereikt het aantal Amerikanen met een negatieve attitude *tegenover én het Democratische én het Republikeinse establishment een historisch hoogtepunt: 1 op 4. Hillary’s verwevenheid met dat establishment leidde eerst tot de onwaarschijnlijke opkomst van Bernie Sanders, vervolgens die van Donald Trump.’


Get tough

Maar spoelen we even terug naar de voorgeschiedenis van Breitbart, om te begrijpen hoe Bannon en Breitbart zelf het schaakmat van 8 november minutieus hebben voorbereid. Ontstemd over Goldman Sachs richt Bannon in 1990 Bannon & co op, een investeringsvehikel gespecialiseerd in media. Terloops, in 1998, doet hij het volgens Bloomberg van de hand aan de *Société Générale.

Al snel vat Bannon voorbij het financiële aspect een fascinatie op voor het filmmetier zelf. Hij maakt een documentaire getiteld In the Face of Evil, een ode aan Ronald Reagan. Het levert hem later de bijnaam ‘de Leni Riefenstahl van de Tea Party’ op. Hij heeft een voorliefde voor epische beeldtaal, het Disney-universum van helden, schurken en rechtlijnige plots.

Bannons film is deels gebaseerd op het boek Reagan’s War van de Koude Oorlog-auteur en politieke consulent Peter Schweizer. Bannon neemt hem in dienst en ze richten in 2012 de non-profit Government Accountability Institute (GAI) op, een researchtank die minder naambekendheid geniet dan Breitbart News, maar qua impact tig keer belangrijker is dan de ranzige nieuwskoppen. Het is een legertje van data-analisten, advocaten en zelfs forensische onderzoekers. De missie van GAI, zegt de website, is ‘het onderzoeken en onthullen van vriendjeskapitalisme, misbruik van *belastinggeld en andere overheidscorruptie’.

Het is het GAI dat de voorbije jaren alle zakelijke belangen van de Clintons heeft uitgeplozen, wat resulteerde in het boek Clinton Cash: The Untold Story of How and Why Foreign Governments and Businesses Helped Make Bill and Hillary Rich. Het boek kwam op de bestsellerlijst van The New York Times terecht en daarin schuilt ook het ingenieuze van de Bannon-kliek.

Lekkere brokken zoals het seksschandaal van Democraat Anthony Weiner gooiden ze op Breitbart News, de echt schadelijke financieel-economische en institutionele clusterbommen reserveerden ze voor de door hen nochtans gehate kwaliteitspers. Hoe dat in zijn werk gaat, beschreef Bannon zelf in detail in een ruim een jaar voor 8 november verschenen artikel van Bloomberg. ‘Dude,’ liet hij zich daar ontvallen, ‘dit wordt episch.’

Cruciaal was dat het GAI niet de politieke journalisten van de mainstreammedia, maar de onderzoeksjournalisten bewerkte. ‘We hebben de vijftien beste onderzoeksjournalisten van de vijftien beste kranten in het land allemaal de jacht laten openen op Hillary Clinton.’

Hillary Gate werd inderdaad voorpaginanieuws op de respectabele NYT. Toen enkele aandachtige lezers de link legden tussen de GAI-bron en Breitbart, moest de ombudsvrouw van de krant er zich over buigen. Ze vond niet dat de NYT ethisch in de fout was gegaan, maar – zei ze – ‘het zit me toch niet lekker’. Het GAI serveerde niet alleen de Clintons af, maar ook Jeb Bush, een van die neoconservatieve verraders van de Reagan-erfenis.

Bloomberg citeerde ook hét mastermind van het GAI, Wynton Hall, een ghostwriter van achttien bestsellers, waaronder Trumps Time to Get Tough. Zijn motto: ‘Veranker links, mik op rechts’ – ‘Anchor left, pivot right’. De GAI-modus operandi: zoek naar data op het zogenaamde Deep Web en, vooral, ‘werk keihard om een verhaal op te bouwen, storyboard het maanden op voorhand’.


Lage Landen

De evolutie die de alt-right-beweging maakte van de catacomben naar de mainstream, doet denken aan wat Owen Jones in The Establishment beschrijft over de Reagan-Thatcher-jaren. Ook die doorbraak werd jarenlang voorbereid door conservatieve denktanks en lobbyisten die vanuit de marge in het Witte Huis en Downing Street 10 terechtkwamen.

De strategie van Bannon, Breitbart en het GAI heeft geloond. De aanval op de Grand Old Party via Palin kwam nog net een duwtje te kort, maar de voetveeg voor Jeb Bush leidde de walk-over voor Trump in. Twee jaar geleden kon Bannon daar alleen maar van dromen, maar toch toonde hij zich ook in de *Vaticaan-tapes al erg zegezeker, én ambitieus: ‘Of het nu Ukip en Nigel Farage in het VK is, of de groepen in de Lage Landen in Europa of Duitsland, waar je nu ook een Tea Party hebt, het thema is overal hetzelfde: het gaat om de verneukte middenklasse en arbeiders.’

Het is ook wat Bannons opvolger bij Breitbart News, Alexander Marlow, deze week in NYT zei, over zijn voornemen om zich achter Marine Le Pen te scharen: ‘Er is ook in Europa een lezerspubliek dat niet bediend wordt, het is hetzelfde publiek dat genegeerd werd in het VK en de VS.’

‘De Brexit was een deeltjesversneller, Trump een dijkbreuk’, zegt David Neyskens, publicist op Doorbraak.be en Trump-fan. Hij zag Breitbart in de loop van de campagne ‘ontploffen’. ‘Mijn Facebookpagina werd overspoeld door Trump-fans die allemaal Breitbart-artikels deelden. Deze beweging is al lang onderweg. De fenomenen zijn misschien niet hetzelfde, maar de onvrede over het establishment is dat wel. De eerste die van buitenaf het links-liberale politieke establishment enterde, zoals Trump vandaag, was *Silvio Berlusconi. In zijn memoires schrijft hij dat hij Italië wilde redden van het communisme. Toen kreeg je Pim Fortuyn, die intellectueler was dan Berlusconi, maar net zo goed pleitte voor een herstel van de nationale soevereine staat.’

‘De oorlog is pas begonnen’, schreef een ander alt-right-medium, The Right Stuff, na ‘de epische zege van Donald J. Trump’. Of de expansieplannen van Breitbart naar Europa kans op slagen hebben, durft Neyskens niet te voorspellen. ‘Nog voor er sprake was van Berlijn of Parijs, ging in eurosceptische kringen het gerucht dat Breitbart “naar Brussel” zou komen. Ik weet niet wat er van aan is, ik weet wel dat er hier in Europa zeker een voedingsbodem is voor datgene waarvoor Breitbart staat.’


Zelfde koers

De Nederlander Michael van der Galien bevestigt dat beeld van een ‘nationalistische Internationale’: ieder zijn pad, maar allen op dezelfde koers. Van der Galien is hoofdredacteur van de alternatieve nieuwssite De Dagelijkse Standaard, een propagandabuis van de PVV van Geert Wilders, die overigens vaak gastbijdragen pleegt voor Breitbart News, en de nieuwe rechts-populistische partij VoorNederland (VN) van Jan Roos.

Van der Galien schreef lang voor Breitbart News en was ook te gast op de Amerikaanse radioshow. Hij brak ermee toen Bannon het roer overnam. ‘Ik ben geen politiek correct iemand,’ mailt hij, ‘maar ik ben absoluut geen fan van het Breitbart van het afgelopen jaar en al helemaal niet van de alt-right-beweging. Ik ben een libertarische conservatief.’

Van der Galien vindt het onvergeeflijk dat Bannon aanschurkt tegen de hoger genoemde Richard Spencer. ‘Een white nationalist die volgens Breitbart.com zelf de intellectuele voorman van alt-right is. Andrew zou zich tegen zo’n man afgezet hebben’, verwijst hij naar de in 2012 gestorven Andrew Breitbart met wie hij persoonlijk bevriend was. ‘Andrew was een voorstander van small government en geloofde dat dit goed was voor iedereen, behalve misschien voor de progressieve ambtenaren en lobbyisten die bakken geld verdienen aan de Grote Overheid. Andrew verzette zich fel tegen racisme, maar was het tegelijk moe dat links alles wat ook maar enigszins rechts was, als racistisch afschilderde. Populistisch-conservatisme vind ik prima, maar populisme en nationalisme vind ik een buitengewoon beangstigende combinatie.’

Bannon zelf sust in de Vaticaan-tapes zijn gehoor, als het over het racistische *karakter van de alt-right-beweging gaat. Voor dat soort banditisme is er bij Ukip – hij is al lang bevriend met Nigel Farage – en de Tea Party een nultolerantie, beweert hij toch. ‘In elke revolutie – en dit is een revolutie – zul je altijd groupuscules hebben. Maar ik ben ervan overtuigd dat dit mettertijd wordt uitgezuiverd en dat je een mainstream centrumpopulistische beweging krijgt.’

Het is precies dat wat Thomas J. Main verwacht. ‘Bannon en Breitbart zullen zich distantiëren van hardcore alt-right en die in de hoek van het volstrekt onaanvaardbare duwen.’ Al is het dan voor de galerij, zoals ook extreemrechts in Europa zijn pitbulls al even uit de etalage houdt.


Eigen boontjes eerst

‘Er is weinig dat op Breitbart verschijnt, dat ik niet onderschrijf’, zegt Joost Niemöller, een andere publicist en coryfee van de Nederlandse rechterzijde. Werkte voor De Nieuwe Revue, De Groene Amsterdammer en HP/De Tijd, maar zwiepte van links naar rechts. Hij schrijft nu voor De Dagelijkse Standaard en houdt er een eigen blog, De Nieuwe Realist, op na. ‘Alt-right is niets anders dan de ideologische onderbouw van een los-vaste beweging die in het hele Westen opgang maakt’, zegt hij. Maar verder heeft Breitbart volgens hem niets te zoeken in Europa. ‘Het lijkt me weinig succesvol. Europese landen kunnen hun eigen boontjes prima zelf doppen.’

Anders dan hun PVV-gezinde noorder*buren hebben Vlaams Belangers geen operationele contacten met Bannon of Breitbart, dat nochtans vaak over de partij en haar geestesgenoten elders in Europa bericht. Maar Filip Dewinter pocht deze week in Knack wel over zijn jarenlange goede contacten in de VS met wat de Bush-Republikeinen spottend de *‘paleoconservatieven’ noemen, de voorgangers van Bannon en co.

Dewinter ruikt de kansen: ‘Ik heb gezien hoe een gemarginaliseerde club kan uitgroeien tot een partij of beweging die almaar meer greep op de samenleving krijgt. (…) Nooit enige sympathie ervaren – van niemand – en intussen altijd de outcast zijn: leuk is het niet. Het is niet altijd makkelijk om vol te houden. Maar het loont wel. Dat heeft Donald Trump de voorbije weken bewezen.’

Trump schijnt de taal van Molière niet echt machtig te zijn. Maar van Steve Bannon heeft hij doorheen de hele campagne vermoedelijk wel deze frase onthouden: Le jour de gloire est arrivé.


DSWeekblad, 19-12-2016 (Filip Rogiers)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB