ABC bij de rentree: Wegwijs in de woordenbrij van de Wetstraat: Wie begrijpt die mensen nog?

Jan Herregods, Peter Casteels

Hoewel politici hun best doen om helder te communiceren, zijn er in de Wetstraat heel wat woorden waar de betekenis ondertussen gehuld is in een flou communicatique. Wie begrijpt die mensen nog?



Met zijn State of the Union heeft premier Charles Michel afgelopen weekend het politieke jaar weer voor geopend verklaard. Aanleiding genoeg om in het typisch Wetstraat-jargon te duiken, op zoek naar op het eerste zicht heerlijk helder klinkende en veelgebruikte woorden en uitdrukkingen, maar waarvan de betekenis al lang niet duidelijk meer is. Een overzicht in een eigenzinnig alfabet.


30: Decennium uit de vorige eeuw dat volgens velen dreigt terug te keren. Die eventuele terugkeer hangt als een donderwolk boven de meeste debatten die gaan over een beleid dat meer bevoegdheden wil geven aan veiligheids- en inlichtingendiensten. Helaas al te vaak een formulering die de kop opsteekt als de argumenten op zijn.

Alle kansen geven: Wordt vaak gebruikt om bij aanvang van een debat of onderhandeling de eigen goede bedoelingen te suggereren. Betekent meestal dat de grote lijnen al vast liggen, en dat dat het voor beide partijen moeilijk wordt om de eigen stellingen te verlaten. Synoniem: 'zich constructief opstellen'.

Debat: Moet ofwel sereen, ofwel stevig gevoerd moet worden, afhankelijk van het thema. Welke aanpak voor welk onderwerp het beste is, is op zich vaak al voorwerp van debat. In de plenaire vergadering van het parlement verloopt het debat vaak volgens voorspelbare breuklijnen. Of zoals Hendrik Vuye het ooit verwoordde in Knack: ' Soms zeiden parlementsleden me dat er 'een goed debat' was geweest. Dat heb ik dan toch gemist, dacht ik dan. Er bestaat geenparlementairdebat, enkel eenparlementairritueelwaarvan iedereen weet dat het met meerderheid tegen oppositie zal eindigen.'


Debatfiches: De reden waarom alle leden van dezelfde partij erin slagen ongeveer dezelfde antwoorden te geven. De versie van N-VA nam mythische proporties aan, en onlangs kwamen we te weten wie daarvan de pen vasthoudt. 'Wij schrijven de debatfiches van de N-VA', gaf Edwin De Boeck, hoofd van de studiedienst, in september in Knack toe. 'We hebben nu een honderdtal debatfiches die elke zomer worden geactualiseerd. De wereld staat niet stil, nietwaar? Die fiches worden achteraf geratificeerd als het partijstandpunt.'

Een Verhaal van rechten en plichten: Zeker sinds Patrick Janssens in 2011 'Voor wat, hoort wat' schreef, gaat het verhaal van rechten en plichten dat nog geregeld door politici van verschillende partijen wordt verteld, alleen nog maar over plichten. Onlogisch is dat misschien niet. Wie de uitspraak in de mond neemt, gaat ervan uit dat onder meer nieuwkomers en asielzoekers zelf weten te achterhalen wat precies hun rechten zijn, en daar anders wel een door ons belastinggeld betaalde Pro deo-advocaat voor vinden die hen dat haarfijn kan uitleggen.

Framing: Dit is de joker van het alfabet: eender wanneer uw tegenstander iets zegt wat u niet bevalt maar waar u op uw debatfiche geen weerwoord tegen ziet staan, kan u hem beschuldigen van framing. In tegenstelling tot klassiekers als 'intellectueel oneerlijk' en 'populistisch' klinkt het ook best bijdetijds.

Hardwerkend: Adjectief dat door de meerderheid meestal gebruikt wordt om Vlaamse werknemers in de privé aan te duiden. Het woord wordt door diezelfde meerderheid opvallend genoeg bijna nooit gebruikt wanneer er naar de oorzaken van burn-out wordt gezocht. Nu er een centrum-rechtse regering aan de macht is, lijkt het erop dat 'hardwerkend' enkel door vakbonden en oppositie gebruikt wordt wanneer het gaat over leerkrachten, verpleegsters en Walen.

Flexibiliteit: Ogenschijnlijke oplossing waarmee werknemers hun work life balance in eigenhandig in evenwicht kunnen brengen. Concreet vaak een instrument om van (hardwerkende) werknemers nog net dat tikje meer te vragen, zonder ze daarvoor extra te moeten betalen.

Intentie: Klinkt in ongeveer elke situatie beter dan 'we zullen', en lijkt daarom ook objectiever voor een voornemen of engagement waar geen resultaatsverbintenis aan vast hangt. In ieder geval geen breekpunt. Gaat vaak samen met 'zich constructief opstellen'. Wordt eveneens gebruikt om zich in te dammen voor ongewenste neveneffecten van een bepaalde maatregel.

Ludiek: Adjectief om acties aan te duiden waar de initiatiefnemers van vinden dat ze grappig en 'goed gevonden' zijn, maar waar ze van weten dat bijna niemand die mening zal delen. Vaak gebruikt door jongerenpartijen en andere randorganisaties die moeite hebben om op andere manieren in het nieuws te raken. Recent nog dachten de Jong Socialisten minister van Financiën Johan Van Overtveldt eens goed liggen te hebben door hem een telraam te gaan geven op zijn kabinet. De ludieke actie nam na de overhandiging een plotse wending toen de minister -poets wederom poets- de verbaasde delegatie een lege doos in de handen stopte, met daarop het etiket 'Zilverfonds'.

Mediatraining: Een van de belangrijkste oorzaken van dit alfabet. Bedoeld om politici heerlijk helder en duidelijk te laten communiceren. Het resultaat is dat sommigen vinden dat het politiek interview op apegapen ligt: de eerste wet van elke mediatraining is immers dat het niet de bedoeling is om op een vraag te antwoorden maar enkel het eigen ingestudeerde riedeltje te vertellen.

Neoliberaal: Misschien omdat het academisch en geleerd klinkt, of omdat deze term met het oog op betogingen en ander protest een onuitputtelijke bron van rijmwoorden is, maar 'neoliberaal' werd de voorbije decennia de meest gehoord kritiek van links op rechts. Niet dat de term geen gefundeerde betekenis en interessante geschiedenis heeft, maar hij wordt ondertussen zo vaak gebezigd dat hij niet veel meer voorstelt dan een synoniem voor de politiek weinig relevante woorden 'kil' en 'koud'.

Onaanvaardbaar: Wordt door alle politici graag gebruikt om duidelijkheid te scheppen, maar kan eigenlijk enkel dor de zweeppartijen PVDA en Vlaams Belang geloofwaardig worden uitgesproken. Wordt niettemin ook regelmatig door andere politici in de mond genomen, en er sluipt bij gevolg altijd een zekere twijfel en onzekerheid in hun stem. In de regering is het soms een kwestie van uren vooral dat standpunt moeten opgegeven worden.

Onverdoofd: Manier van slachten waar een groot deel van de Vlamingen tegen is, toch als dat het religieus geïnspireerd gebeurt.

Onze Westerse waarden: De ene keer zijn onze Westerse waarden op onze Joods-Christelijke gebaseerd, de andere keer hebben we ze overgehouden aan de Verlichting. Zolang maar duidelijk is dat we ze niet uit de Koran hebben overgeschreven.

Opportuniteit: Niemand die weet wat er mis is met het woord 'kans'. Behalve dan natuurlijk in de uitdrukking 'alle kansen geven'.

Populisme: Zit u werkelijk met lege handen, kan u elk politiek debat een nieuwe wending geven door de tegenstander uit te maken voor populist. Politici zoals Jean-Marie Dedecker en Filip Dewinter uitgezonderd, die het populisme als een keurmerk gingen beschouwen, zullen de meeste politici even van hun melk zijn. Heel even. Aangezien zij het verwijt met evenveel gemak gebruiken als u, weten ze ondertussen hoe weinig het betekent. Politicoloog Bart Maddens pleitte er deze zomer in De Tijd voor om de term in de prullenbak te gooien.

Privacy: Dankzij het ondertussen goed ingeburgerde argument 'Doe maar, ik heb toch niets te verberen' ongeveer het tegenovergestelde van 'een goed gedrag en zeden'. Wie er zich nog druk over durft te maken, is op voorhand al verdacht.

Politiek correct: Sinds de jaren 90 een belediging gericht aan wie zogenaamd 'de dingen niet durft te benoemen'. En altijd bruikbaar om 'verworven rechten' mee in vraag te stellen. Ondertussen is al lang niet meer duidelijk wat nu correct of incorrect is. Rutger Bergman schreef daarover al een verhelderend stuk over op De Correspondent.

Publieke opinie: Begrip waar door alle partijen mee geschermd wordt op het moment dat politici hun eigen mening publiek maken.

Respect: De uierzalf van de Wetstraat. Komt van pas in gelijk welke situatie of problematiek, en de helende werking ervan wordt door niemand betwist. Vooral populair in de staande uitdrukking 'Met alle respect, maar...' Dit vast voorvoegsel maakt op beleefde wijze de weg vrij voor een doelbewuste belediging of provocatie.

Als u werkelijk geen enkel compliment weet te verzinnen over een partijgenoot of collega, maar een journalist of omstaander u dwingt tot een vriendelijk woord, komt u altijd weg met de aardige maar volstrekt betekenisloze mededeling dat u deze of gene respecteert. 'Ik respecteer zijn beslissing', kan ook gebruikt worden als stoplap om u te weerhouden van elke commentaar op een beslissing waar u een politieke medestander daarvoor hebt gedwongen.

Rekening doorschuiven: Meestal gebeurt dat naar de volgende generaties, de kleinkinderen en af en toe achterkleinkinderen, maar ook de consument, de burger en zelfs in een enkel geval de federale overheid krijgen al eens een rekening toegeschoven waar ze geen bestelling voor hadden geplaatst. Degene die dat aanklaagt, maakt zich zelden op om de rekening uit eigen zak te betalen, maar heeft meestal een ander idee over naar wie die rekening doorgeschoven moet worden.

Semantische discussie: Handig afleidingsmanoeuvre om te laten weten dat een discussie zeer inhoudelijk wordt.

Schuld (van de socialisten): Handige passe-partout voor de huidige meerderheid. Zeker om de aandacht af te leiden van het feit dat socialisten ook altijd regeerden mét coalitiepartners. Sommigen doen dat nu zelfs nog.

Tering naar de nering zetten: Het was één van de favoriete gezegden van N-VA'ers in de oppositie tegen de regering-Di Rupo. Ze werden het niet moe te herhalen dat deze 'door Franstaligen gedomineerde belastingsregering' dringend de tering naar de nering moest zetten, oftewel het begrotingstekort op orde brengen. Nu de partij zelf in de regering zit, blijkt het moeilijker dan gedacht om die tering wel degelijk naar de nering te zetten. Het zal niet verhinderen dat toekomstige oppositiepartijen hetzelfde zullen eisen van de meerderheid. Zo'n oervlaams gezegde zal het altijd goed blijven doen.

Terugverdieneffecten: Er mag in de begroting geen rekening meer mee worden gehouden, maar in discussies nemen de terugverdieneffecten soms mythische proporties aan. Ze zorgen er - meestal in de ogen van liberalen - voor dat belastingverlagingen minder kosten dan verwacht of zelfs meer opbrengen dan ze kosten. Een lager tarief, gaat de redenering, doet mensen enthousiaster belastingen betalen. Toch?

Uitdaging: Een modewoordje dat al zo lang meegaat dat het tot de standaardtaal van politici is gaan behoren. Eenvoudig een synoniem voor problemen waar niet meteen een oplossing voor te vinden is.

Vaststellen: Het werkwoord bij uitstek om een mening te verpakken als feit. Bijvoorbeeld door te zeggen: 'ik stel dat samen met u vast.' Of 'ik stel alleen maar vast'. Ideaal om een doordeweekse opinie een zweem van objectiviteit en wetenschappelijkheid te geven.

Verkeerd begrepen: De hoogste vorm van zelfkritiek in de Wetsrtaat is toegeven dat de communicatie niet goed loopt. Een variant daarvan die de schuld daarentegen volledig bij het journaille of het kiespubliek legt, is het excuus dat een politicus verkeerd begrepen is. Meestal betekent dat echter dat hij juist té goed begrepen is, en enkele alinea's aan uitleg nodig heeft om zich uit een situatie te praten waarin hij zichzelf heeft gebracht.

Vermogenswinstbelasting: De pot goud aan het eind van de regenboog. Zou volgens CD&V even veel problemen kunnen oplossen, als de maatregel volgens Open VLD kan veroorzaken. Tegelijk een woord met even veel betekenissen als lettergrepen, waardoor de discussie erover vaak op een bijzonder mistige manier verloopt.

Xenofoob: In de context van dit alfabet vooral handig vanwege de eerste letter het met een X begint. In het dagelijks gebruik vooral handig omdat het vrij gewichtiger klinkt dan: geen fan van de islam of immigratie. Vroeger enkel gebruikt tegenover Vlaams Belang, nu meer algemeen verspreid.

Zich in de koffie verslikken: Wat veel politici blijkbaar overkomt wanneer ze ontbijt en krantenoverzicht willen combineren, en vaak de aanleiding voor een opiniestuk. In de verhevigde vorm ook bekend als '(bijna) van zijn/haar stoel vallen'.

Zonder Taboes: Verduidelijking van hoe een debat of discussie gevoerd moet worden, en waarmee net als 'bij alle respect, maar', de weg vrijgemaakt wordt om alvast de belangrijkste eisen van de tegenpartij uit de lucht te schieten.

Bron: 21/10/2016, Knack, http://www.knack.be/nieuws/belgie/a...ead-762601.html

Eigen mening
Danku Knack voor dit artikel! Als aspirant leerkrachten (en als mensen overigens ook!) is het belangrijk om de actualiteit te volgen. De meeste mensen met een beetje interesse in de wereld doen dat ook. Of proberen dat toch althans. Volgens mij krijgen politici in hun opleiding een vak: "hoe kan ik een simpel antwoord zo ingewikkeld mogelijk verwoorden". Voor de doorsnee Belg is het niet altijd gemakkelijk om een nieuwsuitzending te volgen of om de krant te lezen, simpelweg omdat veel van de woorden die politici en andere invloedrijke figuren gebruiken, veel te moeilijk zijn voor Jan en Mieke met de pet. Uiteraard kan je moeilijke woorden opzoeken in een woordenboek, maar krijg je dan wel de betekenis van het woord zoals de politici dat bedoelen?
Bovendien vind ik het soms gevaarlijk wanneer men zo'n moeilijke woorden gebruikt. Politici weten dat de meeste mensen deze woorden maar voor de helft of zelfs niet zullen verstaan. Waarom blijven ze dan toch op deze manier verder spreken? Is het om ons te misleiden?