De Europees-Russische Marslander Schiaparelli is vandaag geland op de planeet Mars. Hoe het nu met de lander gaat, is nog niet geweten. Tegelijk is de Trace Gas Orbiter waarschijnlijk succesvol in een baan om Mars geraakt, maar op bevestiging daarvan is het nog even wachten. Het is de eerste keer dat een Europeanen en Russen erin slagen een lander op de rode planeet te krijgen.
Voor de Europees-Russische ExoMars-missie was het vandaag de dag van de waarheid. Na een reis van 496 miljoen kilometer was de missie bij Mars aangekomen, en zondag waren de lander en de orbiter, die samen naar Mars gereisd waren, al uit elkaar gegaan, zodat de orbiter zich in een baan rond Mars kon plaatsen en de lander een landing op Mars kon maken.

De ESA heeft bevestiging gekregen dat de Schiaparelli-lander de atmosfeer van Mars is binnengedrongen, en is geland. De ESA wacht nu op signalen om te weten te komen of de landing volledig gelukt is en of de lander nog functioneert.

Wat de Trace Gas Orbiter betreft, die in een baan om Mars rondjes moet trekken, die is in zijn gewenste baan gekomen door het afvuren van de raketmotor, maar voorlopig is er nog geen bevestiging dat hij ook in een baan rond Mars zit. De raketmotor is immers uitgeschakeld toen de TGO zich vanuit de aarde bezien achter Mars bevond, en dus kunnen er geen signalen de aarde bereiken. Dat zal zo'n twee uur duren.

23.000 kilometer per uur

Als alles goed is gegaan, is de landing van Schiaparelli als volgt verlopen: de Sciaparelli-lander is met een snelheid van zowat 23.000 kilometer per uur de atmosfeer van Mars binnengedrongen, en op 11 kilometer van het oppervlak zijn zijn parachutes uitgeklapt. De lander ging toen nog aan zo'n 1.700 kilometer per uur, en de parachutes hebben dat teruggebracht naar 250 km/u.

Op dat ogenblik zijn de stuwraketten in actie gekomen, om de Schiaparelli nog verder af te remmen. Op zo'n twee meter van het oppervlak zijn de stuwraketten uitgeschakeld, en vervolgens is de lander neergekomen op Mars. In totaal heeft de landing zo'n zes minuten geduurd.

De Schiaparelli is geland in het Meridiani Planum, een vlakte op de evenaar van Mars met een dozijn kraters, waar ook de Amerikaanse Marsrover Opportunity geland is.

Het is niet de bedoeling dat de Schiaparelli lang actief zal blijven: de lander zal slechts enkele dagen werken. De voornaamste bedoeling van landingsmodule is aantonen dat de Europeanen en de Russen in staat zijn van een lander zacht op Mars te laten landen. De technologie van Schiaparelli zal gebruikt worden tijdens de ExoMars missie van 2020. De ESA wil tijdens die missie een rover op Mars krijgen.

Trace Gas Orbiter

Om in een baan rond Mars te komen moest de Trace Gas Orbiter (TGO) zijn raketmotor langdurig laten branden om af te remmen, wel zo'n 134 minuten.

Of de orbiter inderdaad erin geslaagd is in een baan te geraken, zullen we niet direct weten. Op het ogenblik dat de raketmotor stilviel, bevond de ruimtesonde zich immers achter Mars en dus kunnen er geen signalen verstuurd worden. Pas als de orbiter weer opduikt, weten we dat zeker.

De TGO gaat de atmosfeer van Mars onderzoeken, en meer bepaald een antwoord trachten te vinden op het methaan-vraagstuk. Methaan verdwijnt snel uit de atmosfeer van Mars, maar toch is het er continu in aanwezig. Dat betekent dat er constant nieuw methaan in de atmosfeer terechtkomt, en de TGO moet proberen de bron daarvan te achterhalen.

Dat zou een chemische bron kunnen zijn, maar ook een biologische. Op aarde produceren uitlopende dieren als termieten en koeien immers methaan.

Als de TGO er in slaagt een bron voor het methaan aan te duiden, kunnen toekomstige missies naar Mars die verder onderzoeken.

Landing het lastigst

Die landing was het minst vanzelfsprekend, aangezien het de Europeanen nog nooit eerder gelukt was met succes een lander op Mars te krijgen. In 2003 maakte het wagentje Beagle zich wel los van de Europese sonde Mars Express, maar eenmaal op het oppervlak, liet de Beagle niets meer van zich horen. De Mars Express raakte wel in een baan om Mars en stuurde gegevens door waaruit de aanwezigheid van water en ijs bleek, en het bestaan van ijs in de zuidelijke poolkap.

En ook de Russen hadden tot nog toe geen succes met Marslandingen. In 1971 ging hun Mars2-lander verloren na een harde landing, en in datzelfde jaar verging het de Mars3 iets beter maar niet veel. De ruimtelander kwam in een zandstorm terecht en stopte na amper 2 minuten met het uitzenden van signalen. De Mars3 had toen net 20 seconden lang de eerste foto die ooit vanaf het Marsoppervlak genomen was, doorgestuurd, maar door de korte tijd is er op die foto geen enkel nuttig detail te zien.

De enigen die tot nu toe wel met succes verschillende landers op Mars hebben kunnen laten afdalen, zijn de Amerikanen. De eerste geslaagde missie naar Mars was er een van de NASA, die de Mariner 4 in 1964 langs de planeet lieten scheren en gedetailleerde foto's lieten nemen. De Mariner 9 van de NASA was de eerste sonde die met succes in een baan om Mars werd gebracht in 1971, en Mariner 9 stuurde meer dan 7.000 foto's van het oppervlak door naar de aarde.

En in 1975 slaagde het Viking-programma van de NASA erin om twee ruimtesondes, Viking 1 en Vinking 2 in een baan rond Mars te brengen en twee Viking-landers met succes op de planeet te zetten. De landers onderzochten de bodem en de atmosfeer van Mars en stuurden de eerste kleurenfoto's van het Marsoppervlak door.

In 1997 volgde de NASA-sonde Mars Pathfinder, die het wagentje Sojourner meebracht en liet landen. De Sojourner maakte veel foto's van het landschap in de Ares Vallis, een 1.700 kilometer lange vallei op Mars. In 2004 volgden de twee Mars Exploration Rovers, robotwagentjes op zonne-energie die veel langer bleven functioneren dan verwacht, en die nieuwe bewijzen vonden voor het vroeger voorkomen van water op Mars en die panoramische foto's maakten.

In 2008 landde de ruimtesonde Phoenix van de NASA op Mars, een landing die gefilmd werd door de Mars Reconnaissance Orbiter. De Phoenix bevestigde dat er op Mars water voorkomt in de vorm van ijs. In 2012 volgde dan tenslotte de Curiosity, een wagentje dat de 5 kilometer hoge Mount Sharp zal onderzoeken.

Bron:
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2797518
Datum:
19/10/2016 De Redactie

Eigen mening:
Ik ben altijd zeer geïnteresseerd als het gaat over het onderzoeken van ons en andere sterrenstelsels. Als je leest dat de sonde in 23.000 kilometer per uur de atmosfeer van Mars binnendrong, en op 11 kilometer van het oppervlak zijn zijn parachutes uitgeklapte, na een reis van 496 miljoen kilometer dan zijn die cijfers toch gewoonweg onvoorstelbaar. Ik ben benieuwd, als de lander weer van zich laat horen, wat voor nieuws de specialisten allemaal zullen ontdekken. Want één ding staat vast, we weten bitter weinig van ons universum. Mars staat bovenaan onze verlanglijst en we zijn benieuwd wat we kunnen leren van deze rode planeet.