Wees niet welkom


In Barcelona komen ze op straat. Italië legt quota op. Een Thais eiland wordt zelfs helemaal afgesloten. Voor veel populaire vakantiebestemmingen is de maat vol en wegen de inkomsten niet meer op tegen de overlast. Hoeveel massa kan het toerisme nog aan?


Tourists go home. Refugees welcome. De graffiti op een straatmuur in het oude centrum van Palma de Mallorca spreekt boekdelen. In veel populaire vakantieplaatsen hebben ze het gehad met de alsmaar toenemende toeristenstroom. In Barcelona was er in de lente zelfs een protestmars tegen de toenemende druk op hun dagelijkse leven en hun slaap. De nieuwe burgemeester Ada *Colau besloot om de heilige koe aan banden te leggen.

De cijfers zijn dan ook om van te duizelen. De Franse urbanist Thierry Paqout haalt er in zijn boek Le voyage contre le tourisme enkele aan: in 2012 waren er voor het eerst meer dan 1 miljard toeristen, ergens onderweg, selfies nemend. Barcelona ontving er vorig jaar 30 miljoen op een bevolking van 1,5 miljoen – dat zijn 20 toeristen per inwoner. Vandaag zijn er voor elke inwoner van Venetië 26 toeristen, 16 per Parijzenaar en 15 per Amsterdammer.

Lowcostmaatschappijen, goedkope hotelaanbiedingen via booking.com, Airbnb, een Europees paspoort: we kunnen ongehinderd de halve wereld rondvliegen om ons ter plaatse te vergapen aan de wonderbaarlijke cultuur, lekker te eten, ons vol te tanken met nieuwe energie. En de foto’s ervan te posten op sociale media.


Cruise zonder controle

Toni De Coninck is voormalig hoofdredacteur van het magazine van VTB-reizen en huidig uitgever van de toeristische site june.be. Hij ziet verschillende oorzaken en trends. ‘Mensen die het zich kunnen veroorloven, worden vraatzuchtig: niet alleen gaan ze twee, drie keer per jaar op reis, ze boeken ook meerdere zomervakanties, een weekje in een all-inhotel en nog een lang weekend Londen of Amsterdam. Vooral in de maand augustus zijn steden een stuk goedkoper. Hotels verlagen de prijzen van hun kamers, een kaartje met de Eurostar hoeft maar 78 euro te kosten.’

‘Lowcostmaatschappijen hebben de verdienste dat zij vliegen gedemocratiseerd hebben, waardoor ook de meer traditionele maatschappijen hun prijzen hebben moeten aanpassen. Brussels Airlines biedt nu bestemmingen als Venetië, Lissabon en Kopenhagen aan voor maar 99 euro. En je mag een grote koffer als handbagage meenemen. Traditionele maatschappijen bieden nu ook seizoensvluchten aan, met Ibiza als beste voorbeeld. In de zomer vliegen er vier of vijf airlines rechtstreeks van Belgische luchthavens naar Ibiza. Vroeger moest je daarvoor via Barcelona.’

‘Ondertussen blijven hotels aan de kusten van minder stabiele landen als Tunesië en Egypte zo goed als leeg. Dat gaat al vlug over duizenden reizigers die elders terecht moeten. Deze zomer hebben ze een alternatief gevonden in Portugal en Bulgarije, maar vooral in Spanje.’

Niet dat er meer hotelbedden zijn in bijvoorbeeld Barcelona dan vijf jaar geleden, zegt De Coninck. ‘Maar het aandeel cruise-passagiers stijgt wel elk jaar met enkele procenten. Als zo’n schip – en die worden steeds groter: de Harmony of the Seas ligt deze zomer in Barcelona met 6.780 passagiers – aanmeert, zet dat meteen extra druk op gevoelige plekken als de Ramblas. Je krijgt honderden mensen tegelijk in het straatbeeld die allemaal zo veel mogelijk moeten zien in zo weinig mogelijk tijd.’


Shagaluf

De influx van de toeristenmassa jaagt de huizenprijzen omhoog en duwt de lokale bevolking uit haar eigen stad. Het goedkope fuiftoerisme veroorzaakt nachtelijke overlast: lawaai van bonkende bassen in discotheken, gebral op straat en dronken Britten die in het portaal plassen. Veel toeristen op één plaats trekken op hun beurt weer andere nachtbrakers aan: zakkenrollers, prostituees en dealers.

Op Mallorca weten ze er alles van. Het stadsbestuur van Magaluf – de Engelsen noemen het Shagaluf, om u een idee te geven – heeft na expliciete beelden van seksuele uitspattingen op straat besloten om in te grijpen. Minder maar ‘betere’ toeristen is daar nu het adagium: de hotels moeten verplicht upgraden en er wordt gemikt op familietoerisme.

Of dat het tij kan keren, is maar zeer de vraag: de jonge discotoeristen worden aangetrokken door gore realityshows op de commerciële zenders en hokken vaak met twaalf samen . Die appartementjes worden voor flink veel geld verhuurd, zodat de seizoensarbeiders die in de hotels en cafés werken, voor logies moeten uitwijken naar het strand of de achterbank van de auto.

Dezelfde klachten hoor je op andere populaire bestemmingen aan de Costa del Sol of op Ibiza: bars en discotheken trekken een jong – vaak Brits – publiek aan dat tegen het ochtendgloren halfnaakt en dronken over de boulevard zwalkt en alleen geld uitgeeft aan inkom en drank. Dat wekt wrevel. Antonio, een taxichauffeur uit Palma de Mallorca, in de Spaanse krant El Mundo: ‘Ik mag wat dronken Britten rondvoeren en de pizzeria zal ook wel iets meepikken, maar het leeuwendeel verdwijnt in de zakken van de clubuitbaters. Die houden er mooie villa’s aan over, de rest van ons moet maar zien te leven met de overlast.’


Duurzaam of duurder

In Italië hebben ze meer last van de cultuurtoerist. Elisabeth Bertrand woont in Rome en maakt van daaruit haar toeristische portaalsite over Italië dolcevia.com. Dagelijks moet ze zich door hordes toeristen heen wurmen om haar favoriete espressobar te bereiken.

‘Na de terreuraanslagen in Frankrijk is Italië voor Europese toeristen de meest logische keuze. In Rome en Firenze kun je letterlijk over de koppen lopen en het ziet er niet naar uit dat dat gaat verbeteren.’

Maar zelfs dan kan het nog erger. In Cinque Terre, vijf pittoreske dorpjes langs de Ligurische kust, wonen vijfduizend mensen. Elk jaar krijgen die gemiddeld twee miljoen bezoekers te verwerken. Het eiland Capri telt zevenduizend inwoners en wordt elk jaar overspoeld door vier miljoen toeristen. ‘Venetië spant de kroon’, zegt Bertrand. ‘Een relatief kleine stad met 60.000 inwoners en maar liefst 30 miljoen toeristen per jaar.’

Dit jaar worden er voor het eerst echte maatregelen getroffen. In Cinque Terre, dat op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat, mogen er dit jaar niet meer dan 1,5 miljoen toeristen binnen. Volgens de voorzitter van het Nationaal Bureau voor Toerisme van Italië (ENIT) is het een uitdaging om de hoeveelheid dagtoeristen in te perken en om te zetten in duurzaam toerisme. Bertrand: ‘Toeristen die langer blijven en meer uitgeven dus. Duurzaam betekent voor ENIT echter vooral ook duurder. Zo leggen ze een extra belasting op aan touroperators die busexcursies aanbieden naar de cultuursteden. Meestal verteren die bustoeristen niet meer dan een broodje en een cola.’

Al mogen ze dat broodje in Rome tegenwoordig ook al niet meer op straat opeten, want daar staat tot 500 euro boete op. De frigoboxtoerist is ook in de Europese cultuursteden geland. Volgens Elisabeth Bertrand heeft de Italiaanse dienst voor toerisme daar zelf mee schuld aan.

‘De gemiddelde verblijfsduur in Italië is 3,6 nachten. Terwijl de gemiddelde verblijfsduur van de Europese toerist hoger ligt. Zo blijven Belgen 4,3 nachten in Italië en geven ze meer uit in vergelijking met de gemiddelde Russische toerist. Italië heeft de laatste jaren te veel geïnvesteerd in markten zoals China en Rusland, met als gevolg dat die internationale toeristen in zwermen op de cultuursteden neerdalen. Ze spenderen minder en nemen toch veel plaats in.’


Veel cultuurshocks

Niet alleen Europa heeft een probleem. Vorige maand besliste de Thaise overheid om Koh Tachai in de Andamanzee af te sluiten voor toerisme. Het prachtige eiland met zijn witte stranden en koraalriffen werd té populair. Bezoekers kwamen er bij bosjes aan om mantaroggen en haaien te spotten in het kristalheldere water. Ze lieten ook een hoop vuilnis achter en brachten het koraal in gevaar. Het idyllische eiland dreigde ten onder te gaan aan zijn eigen schoonheid. Voor het eerst in de Thaise geschiedenis laat het land natuurbescherming voorgaan op economische belangen.

Komt het ooit zover in Europa? Toni De Coninck: ‘De kruik gaat zo lang te water tot ze barst: meer toeristen betekent meer inkomsten, een boost voor de economie. Maar de Catalanen bijvoorbeeld zien dat geld vooral naar de centrale overheid in Madrid gaan.’

‘Tien jaar geleden was het allemaal veel simpeler: je had de Duitsers, de Engelsen en de Nederlanders, en een beetje ober wist perfect hoe hij met hen moest omgaan. Maar nu heb je een Punjabi, een vegan Californian, twee Russische meisjes in hun beha en een bus Chinezen: dat zijn heel veel cultuurshocks op korte termijn, zelfs voor de doorgewinterde Barcelonees.’

Het wordt een evenwichtsoefening voor Europese burgemeesters om het stijgende economische belang van de toeristische sector te verzoenen met het aanzwellende gemor van hun kiezers. De boel sluiten zoals Koh Tachai is onmogelijk, dus grijpen steden als Berlijn en Amsterdam naar andere middelen. Ze pakken mensen aan die meerdere kamers verhuren via Airbnb, en heffen belasting op touringcars en rondvaartboten. Amsterdam beperkt dit jaar voor het eerst ook het aantal festivals in de stad – het zijn er nog altijd 300. In Venetië denken ze eraan om grote cruiseschepen te bannen.

Dweilen met de kraan open? Nu al reizen jaarlijks 120 miljoen Chinezen naar het buitenland. En de middenklasse blijft er groeien. Volgens experts komen er binnen dit en vijf jaar nog 80 miljoen Chinezen bij.

Misschien kan een klein koninkrijk in de Himalaya het voorbeeld geven. Bhutan probeert het jaarlijkse aantal toeristen tot 150.000 te beperken – om het land in te mogen, betaal je 200 dollar per persoon per dag. En zo wordt duurzaam reizen vooral duur reizen.


DS, 06-08-2016 (Alain Grootaers)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB