Afghanistan / Een humanitaire missie? Dat is helaas een illusie


Het is onmogelijk de strijd tegen terroristen in Afghanistan te scheiden van humanitaire activiteiten. Daarom moet Nederland voor de eer bedanken.


In het antwoord op de vraag hoe het Westen tot nu toe is omgegaan met het islamitisch fundamentalisme stelde de internationaal vermaarde socioloog Manuel Castells onlangs dat de westerse strategie kort gezegd op het volgende neerkomt. Volgens Castells proberen we hen –de ’moslimfundamentalisten’ die zijn blijven steken in een ’premoderne’ cultuur– eerst te negeren. Als dat niet lukt proberen we ze ’te kopen’, oftewel op te nemen in de mondiale consumptiemaatschappij. Mocht dat ook mislukken en zij zich (blijven) verzetten, dan vernietigen we ze.

Die vernietiging als sluitstuk van de westerse respons op de zogenaamde djihad vinden we nu terug in de Amerikaanse ’war on terror’, een oorlog die de VS onder andere sinds ruim vier jaar uitvecht in Afghanistan. Zonder veel succes overigens, daar de top van Al-Kaida nog steeds voortvluchtig is en de veiligheidssituatie ter plaatse steeds verder verslechtert. Ondanks dit gebrek aan succes gaat de oorlog in de vorm van Operation Enduring Freedom onverdroten voort.

Zoals vorige week door hoge Amerikaanse diplomaten werd bevestigd, wordt Nederland wordt nu geacht met de (alsnog) door het Nederlandse kabinet besloten uitzending van 1200 Nederlandse militairen naar de Afghaanse provincie Uruzgan, volop aan deze oorlog mee te doen. Dit druist in tegen de wens, althans aanvankelijk, van bijvoorbeeld de PvdA-fractie en ook tegen de manier waarop de Nederlandse regering deze missie totnogtoe heeft proberen te rechtvaardigen. Zo heeft Balkenende benadrukt dat het er vooral om gaat de arme Afghanen te helpen. Ook doet de Nederlandse regering het voorkomen alsof de Nederlandse vredessoldaten pas hun goede werken gaan verrichten als de Amerikanen in het gebied klaar zijn met hun jacht op Taliban- en Al-Kaida-strijders.

De Amerikanen echter, in strijd met deze voorstelling van zaken, maken duidelijk dat het jagen op en elimineren van ’terroristen’ doorgaat en juist geïntegreerd dient te worden met het wederopbouwwerk. De Amerikaanse regering maakt de keuze in ieder geval helder. Ofwel Nederland zet de uitzending door, en doet dat dan onder Amerikaanse voorwaarden, en onderschrijft hiermee, en ondersteunt zelfs actief, de Amerikaanse oorlog tegen het terrorisme. Ofwel Nederland past ervoor op deze manier nog meer gewapende strijders voor de djihad te rekruteren. Het moge immers duidelijk zijn dat de Amerikaanse strategie om de ’terroristen’ op deze manier te elimineren en daarmee deze vorm van gewelddadig verzet tegen het door Amerikaans en westerse belangen vorm geven globaliseringsproces te ’vernietigen’ op een illusie berust. Juist de trits van negeren, (om)kopen, en vernietigen maakt de dialectiek van de globalisering tot een realiteit Het is juist deze vernietigingsstrategie – na het negeren en (om)kopen– die elke poging tot wederopbouw zal ondermijnen, zoals ook alle hulporganisaties keer op keer stellen. Die zorgt er ook voor dat de ’war on terror’ inderdaad die langdurige uitzichtloze oorlog wordt die de Amerikaanse neoconservatieven ons zo graag in het vooruitzicht stellen.

De Amerikanen willen ons doen geloven dat het mogelijk is tegelijkertijd op de ’bad guys’ te jagen en hen met grof geweld te elimineren én door wederopbouw van het mede door de VS kapotgeschoten land de ’harten en geesten’ te winnen van de goedwillenden onder de bevolking. Dit komt erop neer dat we de schapen van de bokken moeten scheiden. Deze strategie berust op de foutieve aanname dat deze scheiding zo maar mogelijk is. Weten soldaten die opereren in de Afghaanse anarchie altijd feilloos een terrorist die geëlimineerd dient te worden te onderscheiden van een Afghaan wiens hart nog gewonnen kan worden? De scheidslijn tussen verschillende groepen is in de praktijk vaak erg dun. Het idee van ’good guys’ versus ’bad guys’ is uiteindelijk onze eigen constructie.

In ieder geval is het een illusie om te denken dat de Amerikaanse poging de slechteriken te elimineren veel ’hearts and minds’ zal winnen van de overige bevolking. De geschiedenis van de Vietnamoorlog, waar het winnen van de ’harten en geesten’ ook onderdeel was van de Amerikaanse strategie, kan ook wat dat betreft tot lering strekken.

Als we de wereld werkelijk veiliger willen maken, dan moet Nederland part noch deel hebben aan deze Amerikaanse strijd. Inmiddels is kristalhelder geworden wat, de ontkenningen van de regering ten spijt, voor de meeste waarnemers allang duidelijk was: onder de huidige omstandigheden zou de Amerikaanse oorlog tegen de Taliban wel degelijk door het werk van onze zogenaamde vredessoldaten heenlopen.

De PvdA heeft gisteren besloten in te stemmen met de missie, maar dit valt moeilijk te rijmen met haar eerdere standpunt dat alleen onder voorwaarde van een strikte scheiding steun aan deze missie verleend kan worden. De gedachte dat de Nederlandse Tweede Kamer op dit punt nog wel verdergaande garanties bij de Amerikanen zou kunnen afdwingen is pure illusiepolitiek. Elke concessie van de VS zal zuiver symbolisch zijn. Net als elders (bijvoorbeeld in Irak) geldt ook in Afghanistan dat de VS hun eigen agenda en hun eigen belangen hebben die het beleid bepalen.

Zolang Afghanistan een Amerikaanse operatie blijft zal elke bijdrage van Nederland onder de beperkingen van die realiteit moeten opereren. Door de Amerikanen hier uit de brand te helpen, zou Nederland bovendien ook weer opnieuw legitimiteit verlenen aan de Amerikaanse oorlog tegen terreur, een oorlog die tot op heden, van Afganistan tot Irak, en van Aboe Ghraib tot Guantánamo Bay, nog verdacht weinig harten heeft gewonnen, en des te meer slachtoffers heeft geëist.

Dr. Bastiaan van Apeldoorn is universitair docent Internationale Betrekkingen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.


Trouw, 01-02-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB