DEEL 1: De ogen van de honger

Louise O. Fresco


Louise O. Fresco wil u een verhaal vertellen. Twee verhalen eigenlijk, over vrouwen met honger. Vrouwen die er niet in slagen zichzelf, noch hun kroost goed te voeden. Het ene speelt zich af tegen de achtergrond van een vluchtelingenkamp in Tsjaad, het andere in de schaduw van flatblokken in een buitenwijk hier bij ons.


U kent haar niet, u zult haar nooit leren kennen want ze zal uw pad niet kruisen. Het is waarschijnlijk dat u haar niet eens wilt leren kennen. Want waarom zou je je verdiepen in het leven van een vreemde, een leven dat zo ver weg ligt, zo onbegrijpelijk zal blijven omdat het in niets vergelijkbaar is met al die dingen die uw leven bepalen? Hebt u niet al genoeg aan uw eigen zorgen, uw pensioen, uw huur, uw hypotheek, uw familie en vrienden, uw baan of uw studie, uw overgewicht en/of sportclub, de verjaardag waarvoor een te duur cadeau moet worden gekocht (een cadeau dat desondanks onvoldoende zal worden geapprecieerd), een auto die niet start net als u haast hebt, laat staan de werkelijke drama’s van het leven, een demente vader, een overspelige partner, een stervende vriendin, de eenzaamheid van een stukgelopen relatie. Wie wil er nog meer aan zijn hoofd?

Ik neem het u niet kwalijk als u daar geen zin in hebt. Of nee, ik moet eerlijk zijn: ik neem het u wel kwalijk, ik ben zelfs verontwaardigd dat u niet de moeite wilt doen om tien minuten iets over Miriam te lezen. Ik vraag u niets anders. Lees! Lees terwijl Miriam op een doek op de grond zit, in het stof, onder een afdak van golfplaat. Het is 34 graden.


Myriame, Miriam of Maria

Immers, zo heet ze: Miriam of Myriame, niemand die precies haar naam kan spellen, ook zijzelf niet, want schrijven en lezen heeft ze niet meer dan een jaar mogen oefenen. Op haar verfrommelde identiteitsbewijs staat ‘Myriam’, maar zelf zegt ze soms tegenover vreemden Maria, want zo noemden de nonnen haar in het weeshuis waar ze een jaar naar school ging. Ook een weeshuis is een doorgangshuis. Of Miriam een wees was, valt trouwens niet te achterhalen. Ze woonde bij een tante die haar naar de nonnen stuurde omdat ze te zwak was om aan het huishouden bij te dragen. Haar ouders kan ze zich niet herinneren, waarschijnlijk zijn die naar de stad getrokken toen ze een jaar of twee was.

Nu is ze zestien, bijna zeventien (ja, sixteen going on seventeen zongen ze in The sound of music toen de wereld nog als een paradijs mocht worden afgebeeld). Ze draagt een veelkleurige jurk met motieven van gestileerde ananassen, van een goede kwaliteit katoen die ooit in Europa is gesponnen, want de kleuren zijn nauwelijks flets geworden. Het is haar enige jurk, gekregen van de nonnen. Op haar hoofd ligt een roodbruine omslagdoek van pluizig materiaal die over haar schouders valt. Haar kleding en houding doen onbewust denken aan een geschilderde Maria van Memling. Haar ogen zijn groot en zwart boven geprononceerde jukbeenderen. In de boog van haar linkerarm koestert ze het kindje dat onderweg is geboren, haar andere hand houdt de voetjes voorzichtig vast. Het is een meisje, in een veel te groot roze T-shirt over een rood geblokt rokje. Daaronder twee beentjes die geen enkele molligheid vertonen, maar scherp uitstekende scheenbenen, en een slappe huid die hangt om wat zich ooit tot een kuitspier zou moeten ontwikkelen. Hoekige armpjes, even spierloos als de beentjes. Het bijna kale hoofdje, op een paar roodbruine plukjes haar na, leunt tegen de maag van de moeder. Het linkeroor is perfect gevormd, bijna absurd groot in vergelijking tot de rest van het lichaam. Over de schedel staat de huid strak gespannen, verrassend brede aderen omkransen de slapen, twee vliegen kruipen over haar voorhoofd. De kinderogen zijn gesloten. De wimpers zijn zo lang en gekruld dat ze op een advertentie voor superlash mascara niet zou misstaan (mits de rest van het gezichtje weggetoucheerd wordt).

Deze kleine beauty heet Warda, Bloeme, en ze kwam ter wereld niet in een kliniek, niet in een hut, maar onder een boom in de savanne. Een van die bomen met leerachtige bladeren die nauwelijks schaduw geven, laat staan beschermen tegen de voortdurende hete wind uit de noordelijke woestijn. Na de geboorte liep Miriam met een groep lotgenoten nog zeven dagen met de baby op haar rug gebonden naar een vluchtelingenkamp op de grens van Tsjaad. Onderweg was er nauwelijks water, voor voedsel waren Miriam en haar groep afhankelijk van de gastvrijheid van de schaarse dorpen die zij passeerden. Haar borsten produceerden onderweg geen druppel melk voor haar kind, het water dat zij Warda probeerde te voeren was besmet met bacteriën. Nu is Warda ernstig ondervoed en uitgedroogd door dorst en diarree. Haar kans om te overleven is zeer klein, in het kamp is ze ingedeeld bij de gevallen zonder veel hoop. Of Miriam, zelf sterk verzwakt, dat beseft, kunnen we niet raden, maar haar gereserveerde houding, haar blik naar de verte, de traagheid van haar schaarse gebaren en haar zwijgen suggereren dat ze al afscheid heeft genomen, of niet meer kan vechten voor haar kind of haarzelf.


Vele gezichten

Ik ben niet van plan u een larmoyant beeld aan te smeren van die kleine Warda en haar even zielige moeder. Tranen trekken is niet mijn vak. Ik vraag u niet om medelijden, ik stel u niet voor uw chequeboek te pakken of, eigentijdser, schielijk op uw telefoon een bedrag over te maken, en snel even wat tweedehandskleren in een gebruikte koffer te doen om af te geven bij de juiste instanties. U hoeft ook geen speelgoed te sturen, hoewel de kinderkamers in uw huis overvol zijn met niet gebruikte knuffeldieren, zo zacht dat ook een volwassene ze in een onbewaakt ogenblik graag streelt. U hoeft niets van dat alles te doen. Ik vraag u zelfs niet om stil te staan bij hoe bevoorrecht u bent, want ik weet het, wat nooit werkt is de vergelijking van leed – haar leed tegenover uw eigen leed, het conflict met uw opgroeiende kinderen, het gebrek aan waardering in uw job, de onbetaalbare auto waar u naar verlangt, de vriendin die achter uw rug zo gemeen heeft geroddeld, de grote liefde die niet kan bestaan. Leed is absoluut op het moment dat het geleden wordt, hoe groot of hoe klein het ook is in de ogen van anderen, of zelfs achteraf in eigen ogen. Ik vraag u slechts om nog even door te lezen.

Vergeet Afrika, te onbevattelijk. Om honger te zien, hoeft u niet ver te gaan. Mits u hem wilt zien, want ook in Europa valt de honger makkelijk te ontlopen. Zij die hongeren, hebben vele gezichten: de verslaafde die bedelt bij het station, al gaat het hem vaak (want het is veelal een man) om geld voor nieuwe genotmiddelen, en slaat hij een aangeboden krentenbol beledigd af; de illegale immigrant die in de vuilnisbakken achter de supermarkt rommelt op zoek naar etenswaren waarvan de datum verlopen is, of half opgegeten broodjes die toeristen hebben achtergelaten; de bejaarde, aan haar stoel gekluisterde vrouw die elke dag vreest dat ze niet genoeg te eten krijgt, dat ze haar overslaan – ze schreeuwt, ze kan zich niet meer herinneren of haar maaltijd al gebracht is, ze kent de tijd niet meer, maar haar hoofd en haar hart herhalen telkens weer honger en verdriet en uitsluiting.


Annie

En dan Annie. Ook haar zult u niet zomaar tegenkomen. Het feit dat u deze krant leest, plaatst u al in een sociaaleconomische klasse waar Annie niet toe behoort. Mocht u ooit in een goedkope supermarkt belanden tussen de flatblokken van een onbekende buitenwijk, dan ziet u haar: ze loopt enigszins moeilijk, de benen wat uit elkaar gedraaid, ze steunt met haar onderarmen op een bijna leeg winkelwagentje, ze draalt voor de schappen, pakt aarzelend een pak koekjes, legt dat snel terug, reikt naar een kiloverpakking snoep in de aanbieding.

Ook Annie heeft honger, elke dag, elke minuut. In haar stretchbroek en pluizige beige vest weegt ze meer dan 156 kilo, bijna vier keer zoveel als Miriam. Haar ogen, grijs en klein onder zware wenkbrauwen, kijken altijd wantrouwend. Uit honger eet Annie alles wat een gevoel van volheid geeft, waarna ze achteruit leunt, haar buik op haar bovenbenen: ongesneden droog brood, waarvan ze afgescheurde hompen in een pot met pindasaus doopt, koude macaroni met kaas van de vorige dag, gele cake, de goedkoopste uit de supermarkt die aan het verhemelte kleeft en die ze alleen maar kan wegspoelen met een literfles cola, waarvoor ze niet eens meer een glas uit de kast haalt. Tussendoor kauwt ze op toffees of rookt ze mentholsigaretten, hoewel steeds minder, want roken is veel duurder dan eten. Als avondmaaltijd koopt ze diepvriespizza’s, die ze opwarmt in de magnetron.

Annie is 31, ze heeft twee kinderen, van elf en zeven, van twee vaders die al uit haar leven zijn verdwenen, de een ging terug naar zijn geboorteland, de ander liet nooit meer iets horen na de geboorte van zijn dochtertje. Ook Annies kinderen zijn te zwaar. Ze gaan weinig naar school, het enige waar ze aandacht aan geven zijn computerspelletjes. Geld is er niet. Of liever, Annie krijgt het niet gedaan om haar inkomsten uit de bijstand zo te organiseren dat ze gezond voedsel koopt en gezond leeft. Haar armoede is haar onvermogen, haar honger een compensatie voor de behoefte aan warmte en aandacht. Ook Annie heeft de hoop laten varen. Soms, bij een televisieprogramma, droomt ze van een huishouden waarin borden en pannen keurig op de planken staan, de lakens gestreken zijn tot langwerpige pakketjes, het aanrecht glimt, en haar kast vol jurken hangt en er beeldjes op de vensterbanken staan, terwijl zij met een glas wijn, dat in haar droom altijd fonkelt, in een fluwelen gewaad op een sofa ligt. Dan ineens is ze slank, dankzij een pijnloze, magische combinatie van maagverkleining en liposuctie.


DS, 27-12-2014 (Louise O. Fresco)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

DEEL 2: Honger als lot

Louise O. Fresco


Louise O. Fresco vraagt u om te kijken. Te kijken in de ogen van de honger die Miriam en Annie treft. En niet alleen te kijken, maar ook te zien. Te zien dat honger mensen uitput en verslapt, maar hen ook uitsluit.


Miriam en Annie leven elk in een andere wereld. Miriam lijdt honger omdat een burgeroorlog haar van haard en huis verdreven heeft, Annie door scheiding, werkloosheid en gebrek aan opleiding. Maar er is veel dat hen verbindt. Beiden kwamen zonder schuld in een neerwaartse spiraal van armoede, honger en isolement terecht waaruit zij zich op eigen kracht niet kunnen bevrijden.

Wat echte honger is, beseft u liever niet. Voor Miriam en Annie kunt u niets doen, maar kijk voor een keer niet weg. Zeg voor een keer tegen uzelf: kijken heeft wel zin, al is het maar even. Ik vraag u niet veel. Ik zal u ook niet vermoeien met die te gedetailleerde plaatjes die je zo op het internet vindt: uitgemergelde mensen, stervende kinderen of door obesitas verlamde wanstaltige lichamen. U kijkt zonder dat u begrijpt wat u ziet. Het knagende gevoel dat u zo nu en dan overvalt als u een maaltijd overslaat en geen gevulde chocolade of frieten uw incidentele honger stillen, heeft daar helemaal niets mee te maken. Wat honger? Honger is niet een kwestie van een maaltijd missen, en ook niet van twee of drie, noch van een week vrijwillig vasten of jezelf aan een streng dieet onderwerpen. Want dan houdt u nog controle over uw bestaan, dan is niet eten een eigen keuze. Voor u is er altijd een uitweg als u een keer geen tijd hebt om te eten, supermarkten met steeds langere openingstijden, fastfoodrestaurants, benzinestations. In de geruststellende anonimiteit van de neonlichten van de avondwinkel kunt u uw slag slaan als u honger denkt te hebben. Laad gerust uw mandje vol met comfortfood. Tenzij u de weg van Annie opgaat, met literbakken roomijs, kant-en-klare lasagne druipend van de kaas, familieverpakkingen chips, gaat het bij u slechts om trek of een lichte verslaving. Echte honger is elke avond, ja élke avond, met te weinig voedsel in je maag gaan slapen, of juist met het teveel dat toch weer als te weinig voelt, en een peilloze leegte en pijn voelen. Echte honger veroorzaakt die voortdurende uitputting van een lichaam dat zichzelf opvreet omdat het niet de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt, waarvan de spieren verslappen, de huid vaal en pukkelig raakt, de botten broos worden en de tanden verbrokkelen.


Aarde, papier, boomschors

Honger en tweelingzusje armoede begrijpt u niet door te kijken naar de zielige, door het noodlot getroffen individuen. Honger en armoede zijn sociale verschijnselen die een fysiek en geestelijk verlammende aandoening veroorzaken die zich van de ene op de volgende generatie voortzet. Weinig onteert de mens zozeer als de radeloze onmacht van een ouder die een kind niet kan voeden, of volstopt om het tot zwijgen te manen. Onmenselijk is het voedsel te eten dat die naam niet waardig is, onmenselijk is het graaien en volproppen. Voor wie honger lijdt, is alles voedsel, zoals Charlie Chaplin demonstreerde met de zorgvuldige bereiding van een schoen voor Thanksgiving in The gold rush (1925). Acute honger kan mensen tot waanzin drijven: leer, aarde, papier, boomschors, alles kan de maag vullen, zelfs als het bedorven is. Honger drijft ook tot egoïsme, tot stelen, agressie en onbarmhartigheid. Honger is hartverscheurend omdat het de mens ontmenselijkt en de beschaving ondermijnt, ondanks de anekdotes van adembenemende onbaatzuchtigheid en barmhartigheid, de laatste homp beschimmeld brood die in Auschwitz werd gedeeld. Wat de menselijke soort uniek maakt, vergeleken met bijna alle primaten, is dat wij bereid zijn voedsel te delen buiten de directe afstammingsgroep.

Honger en armoede betekenen uitsluiting. Wie honger heeft, kan niet goed deelnemen aan de samenleving, is te zwak om te werken, chronisch te moe om te streven naar een beter bestaan. Ondervoede én overvoede moeders krijgen baby’s die met een achterstand ter wereld komen, hun brein is onderontwikkeld, ze leren te langzaam. Miriam geeft haar lot door aan Warda die misschien niet overleeft, en als ze dat wel doet, weinig kans heeft een gezond kind te krijgen. Annie heeft twee ziekelijk dikke kinderen die niet weten hoe het is om gewoon boodschappen te doen voor een warme maaltijd, die te bereiden en daarna samen aan tafel te zitten, een echte tafel met bestek en servetten. Honger, ook in de vorm van overvoeding, erf je.

Ieder verhaal van honger is uniek. Naast Miriam en Warda zijn er alleen al in Afrika bijna 800.000 vluchtelingen, niet allemaal zo acuut ondervoed, maar een voor een bedreigd door geweld en onzekerheid, onbeschermd door de staat, opgevangen in kampen waar ze hun vertrouwde maaltijden niet krijgen. De meeste honger komt voor in disfunctionele of totalitaire staten of bij grootschalige ontwrichting na een natuurramp. En naast Annie en haar kinderen lijden meer dan twee miljard mensen aan overgewicht of obesitas. Twee keer zoveel als er ondervoede mensen zijn. Nog nooit zijn het er zoveel geweest.


DS, 29-12-2014 (Louise O. Fresco)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

DEEL 3: Het hongerige lichaam

Louise O. Fresco


Honger mag dan vele gezichten hebben, de fysiologie ervan maakt het zowel Miriam als Annie moeilijker eraan te ontsnappen, schrijft Louise O. Fresco. Het is een vicieuze cirkel, die ook het nageslacht in zijn greep houdt.


In de novelle De hongerkunstenaar uit 1922 voert Franz Kafka een man ten tonele die van zijn vasten een publieke vertoning maakt. Zijn impresario laat hem optreden, maar legt zijn hongeren aan banden – meer dan veertig dagen is verboden. Toch raakt de hongerkunstenaar in toenemende mate geobsedeerd met zijn kunstenaarsact en wil hij zijn zelfcontrole doorzetten tot de dood erop volgt. De tragiek van het verhaal zit in het feit dat tegen de tijd dat hij stervende is, het vasten uit de mode is. De kunstenaar sterft eenzaam in zijn hok, zijn laatste woorden zijn dat het voedsel hem niet smaakte.

Hongeren is zeer zelden een kwestie van vrijwilligheid, een gekozen lot, hoewel bijna alle culturen een vorm van ascetisme of voedselbeperkingen en -taboes kennen. Tijdens de Middeleeuwen respecteerde de christelijke kerk meer dan honderdvijftig vastendagen, dagen waarop voedsel op de een of andere manier aan banden was gelegd, meestal de consumptie van vlees. Dat hoge aantal dagen weerspiegelt vooral de schaarste die toen heerste. De formele rechtvaardiging hiervoor, en ook in bijvoorbeeld het hindoeïsme of het jodendom (Jom Kipoer), is dat afzien van voedsel en de driften beheersen de mens moreel superieur maken. In dat gekozen vasten zit dus een vorm van dwang door schaarste en sociale druk. Ook de jonge mensen, vooral meisjes, die aan anorexia lijden, zijn patiënten die slechts ogenschijnlijk weigeren te eten, maar in feite een ernstig verstoord zelfbeeld hebben waardoor zij geen voedsel binnenkrijgen. Oude mensen weigeren soms voedsel omdat hun smaakvermogen achteruitgaat. Daarnaast zien we de keuze voor versterving als het leven ten einde loopt, afzien van eten en drinken, meestal begeleid door morfine. Bewust hongeren tot aan de dood is zeldzaam; de menselijke drang tot overleven is te sterk.


Vertrappen, duwen, grijpen

Hoe voelt het om echt honger te lijden? Om voortdurend geobsedeerd te zijn met eten, en vooral de afwezigheid ervan? Om in alle hoeken en gaten te zoeken naar iets eetbaars, in keukenkastjes of bij het afval? Of om te moeten stelen, in de supermarkt bij het afrekenen van een eerdere of latere klant, wiens boodschappen naast de jouwe liggen zodat het bijna onvermijdelijk lijkt om dat pakje boter of die vleeswaren mee te nemen? Of om te vechten bij een vrachtwagen met voedselpakketten, als brood en melkpoeder uitgedeeld worden, om met geweld naar voren te dringen, de blote voeten van anderen te vertrappen, schouders weg te duwen, je handen tot het uiterste uit te strekken om dat begeerde voedsel te grijpen? Schaarste, of de angst voor schaarste, maakt gek.

De oorzaken van de honger van Annie en Miriam mogen dan verschillen, de fysiologie van hun honger vertoont grote overeenkomsten. Een lege maag maakt standaard het hormoon ghreline aan, en veroorzaakt een acute alertheid in het brein, een overlevingsmechanisme gericht op zoeken naar voedsel. Als er dan gegeten wordt en de maag vol raakt, vermindert het gehalte aan ghreline. Mensen met overgewicht reageren gevoeliger op ghreline dan slanke mensen bij dezelfde hoeveelheid ghreline in het bloed, zij ervaren dus sneller de drang om te eten. Bovendien hebben veel zware mensen antistoffen in hun bloed waardoor de ghreline niet wordt afgebroken. Anders gezegd, ze lijden dus bijna continu honger, mogelijk meer nog dan ondervoede mensen die zich af en toe kunnen verzadigen en dan althans een tijdje geen honger hebben.

Er is nog een tweede hormoon in het spel, leptine, dat aangemaakt wordt door vetcellen. Hoe meer vetcellen en hoe meer gevuld met vet, hoe meer leptine het signaal geeft dat er voldoende voedsel is. Als er geen leptine meer in het bloed is, gaat een mens weer eten. Opnieuw, te dikke mensen zijn ongevoeliger voor leptine, dus ze blijven eten ook al gaat het leptinegehalte omhoog. Ondervoeding en overvoeding kennen dezelfde fysiologische en hormonale basis, maar hebben desastreus verschillende uitkomsten in Annie en Miriam, tot in volgende generaties. Miriams Warda, een baby met een laag geboortegewicht, heeft een extra grote kans om vanaf haar puberteit te zwaar te worden als ze zou worden blootgesteld aan te vet en te zoet eten, alsof haar lichaam nog altijd anticipeert op mogelijke voedseltekorten. Als de dochter van Annie te zwaar blijft, kan zij straks te maken hebben met verminderde vruchtbaarheid. Honger is een vicieuze cirkel waaruit je niet makkelijk ontsnapt.


Ruim vier miljard

Meer dan 800 miljoen mensen krijgen te weinig calorieën binnen, voor twee miljard mensen bevat hun voedsel te weinig mineralen en vitaminen om een gezond leven te leiden. Tegelijkertijd is een half miljard zodanig obees dat zij lijden aan diabetes en hart- en vaatziekten waaraan zij kunnen sterven. Als je de twee miljard slecht gevoede en de meer dan twee miljard overvoede mensen optelt, dan worstelt ruim de helft van de wereldbevolking of een of andere manier met zijn voeding. Een op de twee mensen. Waarschijnlijk hoort u daar niet bij, maar, zonder dat u het vermoedt, bestaan er in uw eigen omgeving mensen voor wie wat zij eten, of juist niet eten, nooit onproblematisch is, elke dag weer.


DS, 30-12-2014 (Louise O. Fresco)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

DEEL 4: Honger in het hart

Louise O. Fresco


Aan zieken wordt een dieet opgelegd, aan gevangenen wordt voedsel onthouden. Altijd is voedsel de toegang tot hart en lichaam.


Honger, en zelfs gewone trek, bepaalt de emoties, de obsessie met een potentieel tekort tegenover de diepe verzadiging na een maaltijd (al zijn er maaltijden die slechts hongerig maken naar meer). Via voedsel manipuleren mensen elkaar, moeders dwingen hun kinderen te eten, minnaars verleiden elkaar met hapjes waarbij het voedsel substituut wordt voor de ander, uit liefde fluisteren zij: ‘Ik kan je wel opeten...’ Aan zieken wordt een dieet opgelegd, aan gevangenen wordt voedsel onthouden – altijd is voedsel de toegang tot hart en lichaam. Uw darmen zijn uw tweede brein, ze bepalen uw humeur en uw zwaktes.

Migranten hongeren naar voedsel dat hen verbindt met het verleden, een land, een streek, familieleden die verlaten moesten worden, een appelboom die in de herinnering de heerlijkste sappige vruchten droeg, de geur van vers brood uit stenen ovens, de aardappelkugel, het stampen van de kruiden, het geroosterde paaslam of het druipende geitenvlees met pruimen aan het einde van de ramadan. Voedsel is zozeer nostalgie dat u zelfs verlangt naar gerechten uit een niet-bestaand verleden, vijgenjam uit grootmoeders tijd, brood van handgerold meel. Voedsel is verleiding.

Daarom is hongerstaking zo’n machtig wapen: omdat door de tegennatuurlijkheid ervan de hongerige controle neemt over de tegenpartij. Hongerstaking is bijna altijd een daad van politiek verzet, maar iedereen die voedsel weigert, ook de anorexiapatiënt, voert een gevecht van de wil, tegen de moeder, de artsen of het heersende regime. Hongerstaking is de wanhoop van het ultieme gebaar, het weigeren om te overleven.


Vergeten...

In alle mij bekende talen duidt het woord honger niet uitsluitend op fysiek tekort, maar ook op verlangen en hunkering – naar warmte, liefde, waarheid, rechtvaardigheid of gewoon erkenning. Allerlei metaforen verwijzen naar voedsel en voedseltekort. We dorsten naar kennis, we hongeren naar de feiten. Een gestoord mens heet een halve gare (halfgebakken dus). Het is logisch dat datgene dat ons individuele en collectieve overleven bepaalt, zozeer met ons denken verbonden is.

Wat onze taal heeft onthouden, de schaarste en het verlangen naar voedsel, zijn de meesten van u vergeten. Wanneer hongerde u voor het laatst? Wanneer was u voor het laatst in paniek omdat u te weinig te eten had voor uw kinderen, uw gasten, uw ouders? Dat u, geachte krantenlezer, nooit zorgen hoeft te hebben over wat er op uw tafel staat, is het bewijs van de spectaculaire vooruitgang van de mensheid. Weet u wel hoeveel in de laatste twee eeuwen is verbeterd, uw levensverwachting, uw aangenaam verwarmde huis, het transport, de communicatie, de wetenschap, de variatie in wat u hoort, ziet, eet en wie u ontmoet? Verlost bent u uit het keurslijf van bijgeloof en predestinatie, angst voor spoken en schaarste, kwakzalvers en krijgsheren. En toch. Aan het begin van deze 21ste eeuw worstelt nog bijna de helft van de wereldbevolking, Annie of Miriam of hoe zij mogen heten, met voedsel, met te veel of te weinig. Dat moet u choqueren.

Opnieuw, geschoktheid, verontwaardiging of medelijden, daar ben ik niet op uit. Te makkelijke emoties voor wie op zijn comfortabel bankstel zit. Verontwaardiging en machteloosheid à la Stéphane Hessel gaan echter hand in hand, ze doven in enkele minuten uit. Ik heb meer van u gevraagd. Als u tot hier heeft doorgelezen, dan hebt u al bijna een halfuur besteed aan Miriam en Annie.


...perspectief

Wat is een halfuur op de lengte van uw leven? Juist. Zou een halfuur u niet een perspectief kunnen geven om uw eigen bestaan opnieuw te bezien en om iets van uw eigen zorgen te relativeren? Misschien, al bestaat er geen relatief leed. Bovendien is dat het verkeerde argument. U moet niet over deze twee kwetsbare jonge vrouwen lezen omdat dat voor uzelf wellicht van nut is, een kortstondig soelaas biedt tegenover al uw dagelijkse narigheid, maar puur uit respect, uit erkenning dat ook haar leven een mensenleven is, op deze planeet, niet in een ver verleden, maar op dit moment, een luttele vierduizend kilometers naar het zuiden, of op tien kilometer van uw aangename villa. Terwijl u de krant openslaat, uw croissant in de koffie doopt, uw plannen voor het weekend overziet, de speciale lendebiefstuk die bij de slager besteld is en vóór 12 uur opgehaald moet worden, de kapper (want ja, met dit haar kun je niet de volgende week ingaan), die beeldschone kalfsleren handtas in de etalage waar u iedere keer bij stil moet staan... en dan verdorie altijd maar weer die regen, waarom hebben we weer geen witte kerst, zie je wel, het is allemaal klimaatverandering, vroeger hadden we nog echte winters en was alles beter.

Sta stil, lieve lezer, alstublieft, al is het maar een ogenblik, bij de overvloed waarin wij leven, bij de afwezigheid van honger. Overdaad smoort elke keuze, behalve de keuze tot bewustzijn. Kijk slechts eenmaal, bewust van uw voorrecht, de hongerige of de obese medemens in de ogen.


DS, 31-12-2014 Louise O. Fresco)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB