Met het voorstel om de vruchtbaarheid van vrouwen te ‘bewaren’ door eierstokweefsel in te vriezen, botst de medische wetenschap op de grenzen van de maakbaarheid, vindt Petra De Sutter. ‘Als iemand hier al beter van wordt, dan zeker niet de patiënt.’

Wie? Hoofd afdeling reproductieve geneeskunde UZ Gent, senator voor Groen

Wat? Eierstokweefsel invriezen is een dure, risicovolle en weinig doeltreffende techniek. Geen goed idee dus. Het is aan de politici om de uitwassen van de medische vooruitgang aan banden te leggen

De maakbaarheid van de mens ligt mij na aan het hart. Ik ben als transgender zelf ervaringsdeskundige in het ‘maakbare’, en ik ben de eerste om het positieve in te zien van de vooruitgang van wetenschap en geneeskunde. Het heeft me gemaakt tot wie ik nu ben en daar ben ik dankbaar voor.

Ook professioneel ben ik dagelijks bezig met de maakbaarheid van de mens. En de vooruitgang gaat snel. De stamceltechnologie schrijdt met rasse treden vooruit, genetische screening van embryo’s en van de vrucht tijdens de zwangerschap maakt straks integraal deel uit van onze zorg, en zaterdag nog werd de eerste geboorte bekendgemaakt na een baarmoedertransplantatie. Belangrijke sprongen voorwaarts in de menselijke evolutie.

Wat kan en wat moet kunnen

Maar technologische innovatie heeft altijd voor- en nadelen. Het is aan de samenleving om uit te maken of iets wat ‘kan’ ook ‘moet kunnen’. Zo hebben we met z’n allen beslist dat het klonen van mensen geen goed idee is. We moeten voortdurend het ethische debat aangaan met de vraag of innovatie leidt tot een betere en rechtvaardiger samenleving of niet. Veiligheid, doeltreffendheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid van die innovatie zijn daarbij belangrijke parameters. De grens van de maakbaarheid van de ene mens wordt met andere woorden bepaald door de autonomie, de veiligheid en de belangen van de andere mens. Ik ben absoluut gekant tegen een maakbaarheid van de mens die leidt tot onrechtvaardigheid, tot verknechting en tot uitbuiting. Naast een stevige portie zelfregulatie in de sector, is het volgens mij aan de samenleving, en dus aan ons, politici, om erop toe te zien dat de positieve kanten van innovatie maximaal leiden tot vooruitgang, welvaart en welzijn voor iedereen, en dat de negatieve kanten aan banden gelegd worden.

Discriminatie wegwerken

Er zijn wel degelijk negatieve kanten aan sommige innovaties. Het invriezen van eierstokweefsel zonder medische indicatie, bijvoorbeeld. Dominic Stoop (UZ Brussel), Ana Cobo (Valencia, Spanje) en Sherman Silber (St-Louis, VS) stelden vorige week in The Lancet voor om jonge vrouwen de mogelijkheid te bieden een stuk eierstok te laten invriezen, om op die manier hun vruchtbaarheid te bewaren voor later (DS 3 oktober). Vrouwen kunnen nu ook al hun vruchtbaarheid ‘bewaren’, via een andere methode die op grote schaal wordt toegepast: hormonale stimulatie en het oppikken van eicellen die dan worden ingevroren. Maar eierstokweefsel invriezen zou goedkoper en eenvoudiger zijn. In plaats van later door middel van in-vitrofertilisatie tot zwangerschap te komen, kan het stukje eierstokweefsel dan eenvoudig worden getransplanteerd, waarna zowel de hormoonproductie als de vruchtbaarheid worden hersteld.

Dit kan dan op grote schaal gebeuren, niet alleen om medische redenen (voor men aan een kankerbehandeling moet beginnen, bijvoorbeeld), maar ook gewoon op vraag, om de biologische klok te stoppen. Dat zou meteen de discriminatie tussen mannen en vrouwen wegwerken, want vrouwen betalen niet alleen lichamelijk maar ook maatschappelijk een hogere prijs voor hun voortplanting dan mannen.

Vervroegde menopauze

Tot zover het goede nieuws. Nu het minder goede. Er zijn de voorbije tien jaar wereldwijd zowat 35 kinderen geboren na het transplanteren van eierstokweefsel. Niemand weet hoeveel transplantatiepogingen zonder succes zijn gebleven. De doeltreffendheid van deze techniek is dus onduidelijk en mogelijk niet erg hoog. Wel zeker is dat gezond eierstokweefsel wegnemen bij een jonge vrouw schade berokkent. Het kan leiden tot verklevingen, vermindert de eicelreserve en dus mogelijk de toekomstige vruchtbaarheid, en het kan de menopauze vroegtijdig op gang brengen. Het is dus een vreemde gedachte dat men een dergelijke ingreep zou aanprijzen om net de toekomstige vruchtbaarheid te verhogen.

Ook is het duidelijk dat van alle jonge vrouwen die deze ingreep zouden laten uitvoeren, maar een kleine fractie ooit tot transplantatie zal overgaan. De meesten zullen veel eerder wél een geschikte partner ontmoeten en spontaan zwanger worden. Dat geldt natuurlijk ook voor vrouwen die nu al eicellen laten invriezen zonder medische redenen, maar die techniek berokkent geen – of toch veel minder – schade en is wél doeltreffend.

De uitzondering, niet de regel

Samengevat gaat het dus om een voorstel dat risicovol, duur, ondoeltreffend en dus geen goed idee is. Als hier al iemand beter van wordt, is het zeker niet de patiënt. Als samenleving moeten we vrouwen beschermen die het invriezen van eierstokweefsel ten onrechte als een verzekering van hun vruchtbaarheid beschouwen en bereid zijn daarvoor risico’s te nemen. Als we iets willen doen voor de vele vrouwen die in de problemen komen met hun vruchtbaarheid doordat het leven niet altijd loopt zoals gehoopt, dan zullen we dit moeten doen met maatschappelijke maatregelen, en niet door medisch-technische ingrepen. Die ingrepen moeten de uitzondering blijven en niet de regel. De maakbaarheid van de mens is een goede zaak en heeft misschien geen wetenschappelijke grenzen, maar soms wel ethische.


Bron : De Standaard, De grenzen van de maakbaarheid, 8/10/'14, http://www.standaard.be/cnt/dmf20141005_01304069


Eigen mening:

Naar mijn mening kiest de vrouw ten allen tijde zelf wat voor vruchtbaarheidsbehandeling ze wil ondergaan. Tegenwoordig zijn er vele mogelijkheden om de vruchtbaarheid van de vrouw te bevorderen, uit te stellen,...Aan al deze technieken zijn meestal risico's verbonden. Het invriezen van eicellen heeft dan misschien minder risico's dan eierstokweefsel wegnemen of transplanteren, maar persoonlijk vind ik dat iedereen voor zichzelf moet uitmaken hoe groot je de risico's inschat. Vrouwen hebben het recht om (al dan niet in samenspraak met hun partner) te beslissen hoe ver ze willen gaan in de bovengenoemde vruchtbaarheidsbehandelingen en of ze bereid zijn om de risico's te nemen.