Is er zes maanden na de grote ramp van Rana Plaza iets veranderd voor de textielarbeiders in Bangladesh? VRT-journalist Tim Verheyden trok voor "Koppen" naar Bangladesh en zocht het uit.
Nauwelijks compensatie voor slachtoffers ingestorte textielfabriek
"Zie je dit meisje?", vraagt mijn vertaler. "Ze is 13 en heeft bloedarmoede. Dat is geen uitzondering hier. De gezondheid van veel kinderen is nog erger", voegt hij eraan toe terwijl we terug naar de auto wandelen. We wandelen verder in één van de vele honderden typische steegjes in de Bengaalse hoofdstad Dhaka, onderweg naar de zoveelste kledingfabriek.
Ik kom net van een sweatshop waar kinderen van 10 tot 13 jaar oud T-shirts bedrukken. Met hun handen en voeten in de verf werken ze minstens tien uur per dag om de bestellingen op tijd klaar te krijgen. Alles gebeurt met de hand, de prints worden gedroogd met een haardroger. De geur was zo indringend dat ik er na 5 minuten al hoofdpijn kreeg.
De kinderen waren verrast door ons bezoek; "kopers uit België", hadden we tegen de baas gezegd, om er met een verborgen camera binnen te geraken. Want echt happig zijn ze hier niet op buitenlandse cameraploegen sinds de ramp op Rana Plaza waar meer dan 1.100 doden vielen.
Dure beloftes
Na het drama zijn er dure beloftes gemaakt door de kledingproducenten: charters zijn ondertekend om de werkomstandigheden van de arbeiders te verbeteren. Maar daar is niets van te merken.
Ik zie met mijn eigen ogen hoe 40 mannen, opeengepakt op een paar vierkante meters, aan de lopende band trendy wintertruien maken voor de Europese markt. Elektriciteitskabels liggen onbeschermd op de vloeren of hangen los aan de muren: "An accident waiting to happen".
Het is een sweatshop van PSPS textile, die werken voor onder meer H&M en Tommy Hilfiger. Ik zie hoe kinderen sleuren met hompen textiel in een fabriek die onder meer fleeces maakt voor Lidl.
Ik zie hoe een slachtoffer van de ramp op Rana Plaza sukkelt om te wandelen, zijn been is verbrijzeld toen het gebouw instortte. Ook de brandwonden zijn zichtbaar. Deze man zal nooit meer kunnen werken, hij is veroordeeld om te bedelen. Dan is werken voor 40 euro per maand nog zo geen slechte oplossing, bedenk ik me. Cynisme.
Of hij al een compensatie heeft gehad van de overheid of het kledingmerk waarvoor hij werkte?, vraag ik. De man schudt zijn hoofd en zucht van neen. Hij heeft voor Primark gewerkt, die een winkel hebben in Luik. Toch valt er op de website van Primark te lezen dat het bedrijf al 1,5 miljoen dollar heeft vrijgemaakt voor de slachtoffers.
Nog steeds geen controle
Sinds de ramp zes maanden geleden is er in geen enkele van de 5.000 textielfabrieken in Bangladesh een inspectie geweest, noch door de overheid, noch door de kledingproducenten.
Eén van de grote problemen is dat de merken geen zicht hebben op hoe hun onderaannemers in Bangladesh te werk gaan. Toch dragen ze net daar een verpletterende verantwoordelijkheid. En die bedrijven kunnen niet langer de andere kant opkijken.
Toch is het geen oplossing om de kledingindustrie in Bangladesh te boycotten; dat zou pas een drama zijn voor de miljoenen mensen die in de sloppenwijken wonen en in de textielindustrie werken. Het zou hen nog meer in de ellende duwen.
Maar als ik bij ons in de winkel 12 euro moet betalen voor een T-shirt in plaats van 10 euro, ben ik sinds mijn reis naar Bangladesh bereid om dat te doen. Want de doffe blik in de ogen van de kinderen die boven de verfbakken T-shirts stonden te bedrukken, vergeet ik nooit meer.

mening:
Uit deze reportage blijkt duidelijk hoe onze drang naar 'steeds goedkoper'
wel degelijk mensenlevens kan kosten.
Het feit dat het gaat om mensen ver weg maakt ons niet minder verantwoordelijk.
Zelfs al is het dan onrechtstreeks.

Zulke situaties zijn echt schrijnend. Ik schrik er elke keer opnieuw van hoe het er in onze wereld nog aan toe kan gaan. Sommige landen voeren oorlog, anderen leven in zeer benarde omstandigheden. Kinderen krijgen geen kans om te studeren maar moeten meteen in de harde wereld terecht komen. Ze werken zich letterlijk en figuurlijk kapot. 10 uur per dag in een fabriek staan en dan nog eens in een zeer schadelijke omgeving. Kinderen zouden moeten kunnen spelen en lachen met hun vriendjes, ook dat zit er niet in voor hen.
Wat ik nog het ergste vind is dat er na die 6 maanden totaal geen verandering is gekomen in de situatie waarin ze zich bevinden. Er is al eens een grote ramp geweest maar dit lijkt voor niemand een groot drama. Ze doen gewoon verder met hetgeen waarmee ze bezig waren. De omgeving veilig maken en geen kinderen in de fabrieken plaatsen zou al een zeer mooi begin zijn.

Ik heb de reportage ook gezien. De omstandigheden in de fabrieken ginder zijn echt schrijnend. Van veiligheid is er in de meeste fabrieken geen sprake. In alle fabrieken werken kinderen, terwijl aan de ingang een bord 'verboden te werken onder 18 hangt'. De fabrieken zijn op papier allemaal in orde omdat de papieren van de kinderen vervalst worden en er wordt met zoveel onderaannemers gewerkt, dat het moeilijk wordt om na te gaan of merken die claimen de mensenrechten niet te schenden dit ook effectief niet doen.
In Vlaanderen houden de meeste mensen bij het kopen van kleren geen rekening met de omstandigheden waarin ze gemaakt werden, ikzelf ook niet, maar voor het zien van deze reportage was ik mij er ook niet van berust dat de situatie zo ernstig is. Men stelt de Vlamingen ook de vraag of ze bereid zijn om meer te betalen voor kleren die in betere omstandigheden gemaakt worden, de meeste mensen antwoorden 'ja, als we betere informatie krijgen'. Hier kan ik mezelf in vinden. Nu zijn er ook merken die beweren dat ze de mensenrechten niet schenden. Maar zoals ik hierboven al vermeldde; er is zoveel bedrog en er zijn zoveel tussenpersonen dat het voor de consument te moeilijk is om te achterhalen of je effectief extra betaalt voor betere omstandigheden of dat het gaat om een publiciteitsstunt om zo de zakken van de bedrijfsleiders nog meer te vullen.

Dat er minderjarige in de fabrieken werken is ook nog een moeilijke kwestie. De kinderen zouden eigenlijk de kans moeten krijgen om te studeren, maar als ze niet gaan werken komt er niet genoeg geld binnen bij de gezinnen om te kunnen overleven. De kinderen zomaar uit de fabrieken verbannen, zonder extra maatregelen, is dus zeker ook geen oplossing.