“Soms wil ik onder mijn dekbed verdwijnen”

Elke dag acht uur op de schoolbanken zitten, daarna drie uur huiswerk maken en – als er nog wat tijd overblijft – studeren voor de eindexamens. “De werkdruk bij leerlingen wordt te groot”, meent Lyle Muns, voorzitter van de Vlaamse Scholierenkoepel. “Sommige leerlingen komen hun huis niet meer uit omdat ze te veel huiswerk hebben.” Ook de Vlaamse Jeugdraad en enkele CLB’s zien het aantal overwerkte jongeren stijgen. Verstressen we onze leerlingen te veel? Of kunnen ze minder aan dan vroeger? “Onze maatschappij is veel drukker geworden”, zegt psychiater Dirk De Wachter. “En dat doen we vooral onszelf aan.”

“Sinds eind januari werden we geconfronteerd met niet minder dan achttien opeenvolgende crisissituaties waarbij leerlingen letterlijk crashen”, zegt Patrick Lancksweerdt, directeur van het Vrij CLB Roeselare. “In mijn 25-jarige carrière als klinisch jongerenpsycholoog heb ik dit nog nooit meegemaakt. Haast alle gevallen doen zich voor bij jongeren van elf tot zeventien jaar. Vaak gaat het over leerlingen die jarenlang op de toppen van hun tenen lopen, tot plots de veer breekt. Sommigen haken zichtbaar af, hebben geen interesse meer, tonen soms agressief gedrag en spijbelen vaak. Anderen zijn in zichzelf gekeerd, neerslachtig, teruggetrokken tot zelfs suïcidaal. Soms is er zelfs een opname in spoed of de psychiatrie nodig, al proberen we dat door gesprekken met de leerling, de ouders, de school en het netwerk van hulpverlening te vermijden. Momenteel zien wij in ons CLB veel jongeren die heel sterke signalen uitsturen dat ze ‘het’ niet meer aankunnen.”

“Ik voelde me schuldig als ik niet studeerde”

Ook Elke (17) kon de druk op school niet meer aan. Ze zit nu al twee maanden thuis en krijgt ‘gelukspilletjes’ om haar er weer bovenop te helpen. “Vorig jaar kreeg ik het al lastig”, weet Elke. “We hadden een mondeling examen voor Nederlands. Ik leerde de hele nacht door. Tijdens de voorbereiding in de klas zakte ik door mijn benen. De leraar stuurde me naar huis. Mijn ouders dachten dat het vermoeidheid was, maar ik wist dat er meer aan de hand was. Ik studeerde weken aan een stuk keihard, maar kon niets onthouden. Ik voelde me leeg vanbinnen. Uiteindelijk slaagde ik nipt en mocht ik naar het vijfde. Ze raadden me een technische richting aan: Sociale Wetenschappen. Maar mijn vader wou niet dat zijn dochter naar een technische richting ‘zakte’. Mijn twee zussen studeren Rechten en Geschiedenis aan de universiteit en haalden hoge cijfers in de Moderne. Ik wou niet onderdoen en volgde de raad van mijn leraren niet op. Tegen beter weten in koos ik ervoor Humane Wetenschappen te blijven volgen.”

Weekends opgeofferd

“Rond kerstmis ging het volledig mis. Mijn rapport was ondermaats, ondanks de vele uren studeren. Ook het groepswerk Nederlands was slecht. Ik had er verdorie mijn weekends voor opgeofferd. Bij de Chiro zagen ze mij bijna niet meer en ook de tekenacademie had ik al opgegeven. Mijn vriendinnen probeerden me letterlijk uit mijn kot te lokken, maar ik durfde niet naar buiten. Ik voelde me schuldig als ik niet studeerde. Ik stopte mijn tijd liever in bijlessen voor Nederlands en wiskunde. Na een van die bijlessen wiskunde kwam ik huilend thuis. De oefeningen die ik had voorbereid, waren allemaal fout. Mijn leraar legde het nochtans rustig uit, maar ik verstond er geen snars van. Ik kon niet meer stoppen met huilen. slapen en eten lukte ook niet meer. Ik ging er volledig onderdoor. Op school raadde mijn klasleraar me aan om hulp te zoeken bij het CLB of de dokter.”

Gelukspilletjes

“De huisarts zegt dat ik in een depressie zit. Ik krijg nu gelukspilletjes, zo noem ik ze. Veel helpen ze niet. Ik voel me nog altijd zo verdomd leeg. Soms wil ik het liefst onder mijn dekbed verdwijnen. Mijn vader begrijpt het niet. Hij verwijt me dat ik het te vlug opgeef. Mijn moeder en mijn beste vriendin doen alles om mij op te peppen, maar daar word ik alleen maar droeviger van. Ik zou willen dat plots alles oké is. Nu snap ik de raad van mijn leraren om technische te volgen. Ik werkte te hard en had geen tijd meer voor leuke dingen. De dokter heeft me – in samenspraak met de school en het CLB – doorverwezen naar een psycholoog. Ik hoop dat ze me echt kan helpen, want ik wil graag terug naar school.”

“Toon respect voor de broodnodige vakanties”

Anne Hermans begeleidt als psycholoog jongeren die de druk van school moeilijk aankunnen. Vaak worden ze naar haar doorgestuurd via het CLB. Welke raad geeft zij aan jongeren die dreigen te crashen?
Hermans: “De meeste jongeren die ik hier zie, zijn erg perfectionistisch. Ze hebben het gevoel dat ze niemand meer zijn als ze geen perfecte punten of een podiumplaats in de sport hebben. Ze werken vaak te hard door het vele schoolwerk, hobby’s waarin ze veel tijd stoppen en door een ruime vriendenkring. We proberen samen dat ‘ongezonde’ naar een ‘gezond’ perfectionisme om te buigen. Dat betekent keuzes maken. Gezond perfectionisme is ook genieten van wat je met hard werken hebt bereikt, in plaats van boos te zijn om wat je ondanks al dat harde werken nog niet kan. Ten slotte leer ik jongeren technieken aan tegen piekeren en negatief denken. Ook de ouders kunnen hun steentje bijdragen. In therapie vertel ik ze vaak dat de toekomstmogelijkheden van de zwakste leerling in humane en de sterkere in sociaal-technisch richtingen eigenlijk niet veel verschillen. Het is bovendien aangenamer en comfortabeler bij de sterkste in een groep te horen. Zo behouden leerlingen meer veerkracht. Ze krijgen bovendien succeservaringen en zullen niet op de toppen van hun tenen lopen.”

Vakantie voor extra werk

Hermans: “De school kan overwerkte leerlingen helpen door respect te tonen voor de broodnodige vakanties. Die worden in veel scholen gezien als tijd om werkjes te maken. Toch zie ik veel cliënten aftellen en volhouden tot de vakantie. Daarna komen ze huilend terug omdat ze overladen worden met extra taken. Overwerkte jongeren worden bovendien vaker ziek, los van de psychosomatische klachten. Dit vergroot de negatieve spiraal, omdat ze nadien alles moeten inhalen en opnieuw beladen worden met extra werk. Leerlingen hebben er baat bij om alleen toetsen en taken voor de belangrijkste vakken in te halen. Laat ze dat doen tijdens lessen die minder noodzakelijk zijn, zodat dat niet allemaal buiten de schooluren moet. Anders zullen ze snel hervallen.”

Geen plantrekkerij

Een slechte planning op school werkt overdruk in de hand, weet Hermans. “Leraren plannen hun toetsen en taken vaak zonder overleg met andere collega’s. Zo moeten leerlingen soms onhaalbaar veel leerstof verwerken. Leerlingen lijden ook onder allerhande groepswerkjes. Zelfs in groepswerken voor weinig punten stoppen ze overmatig veel tijd. Bovendien zouden leraren de groepswerken beter moeten coachen, door een taakverdeling en timing op te stellen, tijd te voorzien om samen te werken in de klas, leerlingen te helpen met de planning en duidelijk omlijnde taken en realistische verwachtingen te hanteren. Neem stress en uitputtingsverschijnselen van jongeren ernstig: dit is geen plantrekkerij. Hun batterijen geraken echt wel leeg.”

“We doen het onszelf aan”

Leggen we als school te veel druk op jongeren? Psychiater Dirk De Wachter zoekt de verklaring bij het huidige maatschappijbeeld. “We leven nu eenmaal in een drukke, prestatiegerichte wereld. Dat doen we onszelf aan. Niet de baas of de school.” De Wachter: “De druk op jongeren én volwassen is zonder twijfel veel erger dan vroeger. Toen was de wereld rondom rustiger en zeker ook saaier, vanuit onze ogen bekeken. Onze tijd was minder gevuld. Het is niet makkelijk om dat terug te schroeven. Want we willen eigenlijk spanning, vanalles meemaken, volheid, bezigheid en prikkels. Aan die overprikkeling zijn we erg verslaafd. Maar waar eindigt dat? kan iedereen dat wel dragen? Wordt het voor heel wat mensen niet te veel?”

Split

“Het lijkt alsof onze wereld aan het splitten is, waarbij we nog meer doordrammen en sommigen zeggen: ‘Ik kan niet meer volgen.’ In plaats van collectief te berusten en tijd te maken voor het gewone, gaan we almaar sneller. Steeds meer mensen vallen daardoor uit de boot en komen in de psychiatrie terecht. Zij die niet mee kunnen met die succesvolle, ‘hypergetwitterde’ maatschappij krijgen een etiket: depressie, burn-out, ADHD, autismespectrumstoornis, enzovoort.”

“In plaats van door te drammen zonder na te denken, kan de school een plaats bieden waar leerlingen bewust nadenken over de maatschappij en onze rol daarin. Dat doe je niet door hun te zeggen hoe mensen moeten leven maar hen te doen nadenken over hoe ze zelf kunnen leven. Leraren kunnen voorzetten geven. Ze moeten woorden, literatuur en fi losofi e aanbieden, naast stilte, rust en verveling. Er bestaan geen eenvoudige oplossingen, wel complexe. Leerlingen daarmee leren omgaan is een belangrijke taak van de school.”

Bron: Klasse

Mening:

Zoals psychiater Dirk De Wachter al zegt, is onze maatschappij inderdaad veel drukker geworden. We willen niets missen, te veel doen, maar op een bepaald punt wordt dit te veel.

Ik begrijp heel goed dat leerlingen in het middelbaar een enorme druk ervaren. Ikzelf werd in het middelbaar ook overladen met taken, testen, groepswerken, boekbesprekingen… Het verminderen van het aantal lesuren zou een oplossing kunnen zijn, maar ik denk niet dat dit realistisch is. Leerkrachten moeten werken met een leerplan. Dit krijgen ze nu amper rond als ze dan nog minder lesuren krijgen, zal dit helemaal niet lukken. In het artikel wordt vermeld dat het een goed idee zou zijn om de vakanties huiswerkvrij te houden. Op die manier kunnen de leerlingen uitrusten en hun batterijen weer opladen. Leerkrachten zouden ook rekening kunnen houden met de agenda van leerlingen. Als hier al een hele boel taken en testen in staan, kunnen ze eventueel iets verplaatsen naar een andere week.

Ik denk dat de druk op de kinderen niet alleen van de school komt. Ook ouders hebben hier hun aandeel in. Ze willen dat hun kinderen goede punten halen en vaak is gemiddeld niet goed genoeg. Daarnaast hebben jongeren nog verschillende hobby’s, sporten en hiernaast willen ze ook graag nog tijd doorbrengen met hun vrienden.

Persoonlijk vond ik dit niet het geval in het middelbaar, ik weet wel dat het inderdaad soms zeer druk was. Maar dan moest je prioriteiten stellen, je kan nu eenmaal niet alles even goed doen. Je sociale leven gewoon afzeggen is geen goede optie en zal in de meeste gevallen zelfs een averechts effect hebben. Ik snap wel dat iedereen anders is en dat veel leerlingen problemen ondervinden, toch denk ik dat er slechts weinig mogelijkheden zijn. Vakanties inkorten of minder uren op school lijkt mij bijna onmogelijk, rekening houden als leerkracht met wat de leerlingen moeten doen lijkt mij dan nog de beste oplossing.