Belgische jongeren trekken naar Syrië om te vechten. Tsjetsjeense broers zaaien terreur in Boston. Eén woord duikt steeds vaker op: brainwashing. Maar hoe raken zij toch gehersenspoeld?
De kiemen van de bommen werden in Dagestan en Tsjetsjenië gezaaid. De 26-jarige Tamerlan Tsarnaev reisde volgens de Russische geheime dienst FSB naar de Kaukasus, en keerde geradicaliseerd weer naar Boston. Intussen spanden jongeren in Vlaamse steden al de hamer van het pistool waarmee ze in Syrië hun heilige oorlog beslechten.

Gehersenspoeld, luidt het unisono. Gehersenspoeld door lieden die het met de jongeren slecht voorhebben. Schimmige figuren, die hun morele autoriteit over de jongelui nauwgezet aandikken. Om hen ten slotte tot het ondenkbare te bewegen.

Toch dekt hersenspoeling de lading amper. Het is een containerbegrip dat een complex probleem met één woord benoemt. Een woord dat uit de Koude Oorlog stamt, of uit de Rode Khmer-tijden in Cambodja, waar iedereen koste wat het kost communist moest zijn. ‘Je moet dieper kijken’, vindt Erik De Soir, traumapsycholoog bij Defensie. ‘De realiteit is vaak ingewikkelder dan het lijkt.’
Zoeken naar die Speciale Roeping

Tsjetsjenen of Belgen, Syrië of de States: in alle verhalen gaat het over jonge kerels die het gevecht aangaan. Jongens van 15, 16 jaar. Of net iets ouder, zoals de 26-jarige Tsarnaev. ‘Ze gaan door de tweede egocentrische periode in hun leven, waarbij ze zoeken naar hun sociale identiteit’, zegt De Soir. ‘Op die leeftijd gaan jongeren ervan uit dat er voor hen, ergens in het leven, een speciale roeping is weggelegd.’

Zo’n roeping is niet noodzakelijk kwalijk. Integendeel, ze is vaak nobel en goedbedoeld: jongeren die zich aansluiten bij organisaties zoals Greenpeace of Amnesty International geloven ook dat ze een roeping vervullen. Een reden waarom zulke organisaties vaak bij jonge adolescenten hun leden gaan zoeken.

‘Maar wanneer jongeren tot een minderheid in de maatschappij behoren, een minderheid qua waarden en normen of geloof, dan krijg je het belangrijke proces dat ‘in group, out group’-denken heet.’

Het wij-zij-denken neemt dan hand over hand toe. De verschillen tussen minderheid en meerderheid worden uitvergroot, mensen worden in vakjes ingedeeld. De minderheidsgroep wordt intussen ‘gestereotypeerd’: jongens gaan allemaal lange gewaden dragen, en laten hun baard staan. Kledij en uitstraling vervullen een symboolfunctie ‘Zo krijg je een groepsnorm’, zegt De Soir. ‘En dan krijg je volggedrag. Als enkelen dan naar Syrië trekken, dan zullen anderen volgen. Omdat je in die groep gelooft dat het jouw missie is.’
Brainwashende goden

Zulke zoekende jongeren zijn kwetsbaar. Beïnvloedbaar. En de foute leiders maken daar misbruik van. ‘De leidinggevenden zijn heel gewiekste mensen, die zeer goed weten waarmee ze bezig zijn.’ Bovendien behouden ze vaak een psychologische afstand met hun volgelingen. Zoals Osama Bin Laden, die per videoboodschap met zijn strijders communiceerde. Een geromantiseerd beeld dat van hem een god maakte. De charismatische leider wordt zo een nieuwe vaderfiguur en de groep een nieuwe familie, broeders en zusters. ‘Maar als ze die leider persoonlijk zouden kennen, dan zou dat mythische al heel wat minder zijn’, denkt De Soir.

En ondertussen hangen de jongeren hen aan de lippen. Ze vertonen hechtingsgedrag. Waarbij ze zich vastklampen aan de Grote Leider als overlevingsstrategie.

‘Als wij zouden worden opgesloten in een Siberisch strafkamp, dan zouden wij onze moraal ook snel veranderen’, klinkt het. ‘Om te overleven.’ Zet zo’n geradicaliseerde jongere terug in de Westerse wereld, zoals Boston, en doe hem geloven dat zijn manier van leven daar in gevaar is, en de gevolgen kunnen verstrekkend zijn.

Bovendien is de band tussen zijn fundamentalistische groep ontzettend krachtig en moeilijk te doorbreken. Al is het maar omdat die jongeren niet eens fysiek bij de groep moeten zijn om beïnvloed te worden. Duistere internetfora genoeg.
Afkicken

Het is moeilijk om die band te doorbreken. De Grote Leider moet van zijn voetstuk vallen. Of er moeten enkele dissidenten opstaan. Maar meestal is er een diepe crisis nodig. ‘Vaak oog in oog met de dood staan.’

Iemand met man en macht weghalen uit de klauwen van de manipulators is moeilijk. Heel moeilijk. Jongeren die in hun groep ‘iemand’ waren, moeten plots het saaie, onbetekenende en alledaagse leven trotseren. In anonimiteit. Dat is een bittere pil om te slikken.

‘Het is eigenlijk zoals bij een verslaving’, zegt De Soir. ‘Haal iemand weg uit het drugsmilieu, en de coke zal altijd blijven roepen.

Bron: De Standaard http://www.standaard.be/artikel/det...DMF20130423_057

Datum: 23 april 2013

Mening:

Ik heb dit artikel bij cultureel-maatschappelijk geplaatst, omdat dit onderwerp heel veel aanbod komt in onze actualiteit. De radicaliserend jongeren oefenen niet alleen invloed uit op onze maatschappij (België), maar zijn de dag van vandaag overal aanwezig.

In dit artikel zoekt traumapsycholoog, Erik De Soir naar een verklaring waarom jongeren zo aangetrokken worden door extremistische gedachten. Hij zegt dat jongeren op de leeftijd van 15-16 jaar opzoek gaan naar hun sociale identiteit en dat hier een speciale roeping aan verbonden is. Dit lijkt mij een mogelijke verklaring. Jongeren op die leeftijd zijn kwetsbaar en zeer beïnvloedbaar. Grote leiders van extremistische groepen kunnen hier gemakkelijk misbruik van maken.

Het is belangrijk dat aan dergelijke organisaties veel aandacht en onderzoek wordt besteed. Het feit dat Sharia4Belgium als een terroristische organisatie wordt aanzien, is al een goed begin. (http://www.standaard.be/artikel/det...DMF20130416_003)