Zappen door onze beschaving


In Lens, net over de Franse grens, vindt het Louvre zichzelf opnieuw uit. Met dank aan vederlichte museumarchitectuur, waarin glas en licht domineren.


Een voormalige stortplaats van de mijnindustrie: op het eerste gezicht is het een bizarre inplantingsplaats voor een eerbiedwaardig instituut als het Louvre. Maar de overvloed aan ruimte – een lichtglooiend terrein van 20 hectare aan de rand van de stad – was wel het argument waarmee Lens het project kon binnenhalen.

Zes steden in Noord-Frankrijk waren in 2003 kandidaat om het nieuwe satellietmuseum voor het Louvre te bouwen. Lens bood uiteindelijk de mooiste en aantrekkelijkste site voor nieuwe architectuur.

De stad, zo'n 30 kilometer ten zuiden van Rijsel, is bovendien een belangrijke groeipool in de regio Nord-Pas de Calais. Cultuur kan er als hefboom dienen voor de verdere ontwikkeling en reconversie van een zwaar geteisterd gebied. De regio had er een stevige investering voor over. Ze draait op voor meer dan de helft van het totale kostenplaatje van Louvre-Lens, goed voor 150 miljoen euro.


Tijdreis

Met het nieuwe museum wil het Louvre aanknopen bij zijn nationale roeping. De uitdaging om de gigantische collectie op een eigentijdse en aantrekkelijke manier te laten circuleren, wordt zeer letterlijk genomen. Voor het meest bezochte museum van Frankrijk – het Louvre haalde 8,7 miljoen bezoekers in 2011 – bood een ‘dochterinstelling' ook een uitgelezen kans om zichzelf opnieuw uit te vinden. Experimenteren met presentatievormen en een vorstelijk onthaal bieden aan een nieuw publiek stonden bovenaan op het verlanglijstje.

Het pronkstuk in Lens is de Galerie du temps, een bonte parade van 205 topstukken. Ze breekt resoluut met de klassieke indeling in departementen en ‘scholen', zoals je die vindt in het parcours in het Louvre.

De Galerie du temps biedt een tijdreis door de kunstgeschiedenis. Een zap-overzicht van onze beschaving, zou je ze kunnen noemen. Blanke, marmeren torso's uit het oude Griekenland staan zij aan zij met een tempelfragment uit het Perzische rijk of een stèle uit het Egypte van de farao's.

De ensembles zijn daarnaast thematisch geordend. Een van de rode draden is de manier waarop volgens de antieke canon het menselijk lichaam weergegeven werd. Andere clusters zijn de wisselwerking tussen kunst en macht, ‘het portret' en ‘het landschap'.

De finale, een hitparade met werken uit de negentiende eeuw, is indrukwekkend. De werken uit de Galerie du temps blijven normaal vijf jaar hangen, om daarna te wisselen met andere stukken uit de Louvre-verzameling. Maar sleutelwerken zoals La liberté guidant le peuple (Vrijheid leidt het volk) van Delacroix (met de beroemde Marianne) of Portret van Baldassare Castiglione van Rafaël moeten sneller terug naar het moedermuseum.


Tekst en uitleg

Het parcours is haast cinematografisch uitgetekend, met travellings, loops en inzoomende details. De Galerie du temps mag voor de bezoeker geen geschiedkundige puzzel zijn, zegt samensteller Vincent Pomarède. ‘Het moet een aangename wandeling worden, waarbij je van de ene visuele verrassing in de andere valt.'

Toch is het presenteren van de juiste educatieve context voor het museum een halszaak. Een oriëntatietabel en multimediaschermen moeten de bezoeker wegwijs maken. Een nieuwigheid zijn de ‘mediatoren' in de zaal, een soort levende audioguides die de lastigste vragen van het publiek kunnen beantwoorden.

‘In vergelijking met twintig jaar geleden heeft de museumbezoeker meer tekst en uitleg nodig', zegt directeur Xavier Dectot. ‘Je kunt niet meer verwachten dat ze de christelijke beeldtaal uit de middeleeuwen kunnen duiden. De opdracht is om de toelichtingen zo helder en precies mogelijk te maken.'


Vloot

De grote troef van het Louvre-Lens is de museumarchitectuur. Ze is vederlicht en attractief. Het Japanse bureau Sanaa heeft de vijf paviljoenen mooi geïntegreerd. Ze liggen verzonken in het parklandschap, dat hier de volgende jaren moet groeien. Hier en daar zijn ook de littekens van het mijnverleden zichtbaar.

Sanaa omschrijft de aaneengeschakelde museumgebouwen als ‘een vloot bootjes op een rivier'. Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa, die in Kanazawa al een modelmuseum voor de 21ste eeuw bouwden, mijden elke vorm van spektakel en grootsprakerigheid. Niet het museum wil hier het grootste kunststukje zijn.

Alles speelt zich af op de benedenverdieping. De centrale hal, een transparante kubus waar alleen ranke zuilen de circulatie onderbreken, baadt in het daglicht. De zaal met de Galerie du temps is een imponerende kijkdoos. Met bolle wanden van spiegelend aluminium, zowel aan de binnen- als de buitenkant, lijken de muren hier weggewerkt. De lichte hellingsgraad creëert de illusie van een panorama.


Renaissance

Het Louvre-Lens mikt op 500.000 bezoekers per jaar – het eerste jaar zelfs op 700.000. Een bijkomende zomer- en wintertentoonstelling moeten de liefhebbers verleiden om terug te keren. Rubens en Europa en De Etrusken worden de blikvangers voor 2013.

Maar ook de opener, La renaissance, kan tellen. Het is een veeleer klassieke dossiertentoonstelling, een grabbelton met prestigestukken uit de collectie maar ook met mooie tekeningen en gravures die zelden getoond worden. De dromerige Heilige Anna van Leonardo is het centrale stuk, waarin diverse lijnen samenkomen. Maar met Fra Angelico, Holbeins beroemde portret van Erasmus en de Annunciatie van Rogier Van der Weyden is het overzicht royaal gestoffeerd.

La renaissance maakt abstractie van geschiedenis, politiek of religie. De invalshoek is louter de ontwikkeling van de kunst, met de herontdekking van de oudheid, de ontbolstering van het kunstenaarsego en de nieuwe technieken.

Het Louvre-Lens wil daarnaast een museum zonder geheimen zijn. Het heeft een kijkdepot, waar je via een virtueel venster schilderijen kunt aanduiden en oplichten. Het restauratieatelier heeft weliswaar geen Lam Gods te gast, maar je kunt wel in een gigantisch archief duiken, om te checken hoe men ooit de neus van de Venus van Milo gerepareerd heeft.


DS, 01-12-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB