Schimmel roeit es uit

Onbekende ziekte tast bomen aan
Hele bossen zijn al aangetast, maar dat de es een inheemse boom is, geeft een beetje hoop.

In 2009 had nog niemand van de schimmel gehoord die vandaag hele bossen aantast. ‘Dat de ziekte zo snel om zich heen grijpt, is geen goed teken. We houden ons hart vast dat de essen niet uitsterven.’
Van onze redactrice ‘ Als de bladeren en de schors van de es verkleuren, weet je dat de boom ziek is. In een van de percelen van onze kwekerij waren zo’n twintig procent van de essen aangetast.
Maar ook in het bos zijn de essen allemaal aan het verdorren. Het is erg om te zien.’

Armand Op de Beeck, bedrijfsleider van een bosboomkwekerij in Putte, heeft een deel van zijn essen moeten vernietigen omdat ze ziek zijn. Want de essenziekte verzwakt veel bomen zodanig dat ze vatbaar zijn voor andere ziektes en ze uiteindelijk sterven.

Een schimmel, de Chalara fraxinea , die in 2009 nog onbekend was in ons land, tast de essen nu massaal aan. In 2011 meldden 49 Vlaamse gemeentes dat hun bomen besmet waren. ‘Maar intussen zit de schimmel in alle bossen’, zegt Wim Sauwens, consulent bosbeheer en bosuitbreiding bij Natuurpunt. ‘De ziekte is werkelijk aan het exploderen.’
De essenziekte is in heel Europa aan een opmars bezig: in Denemarken is al negentig procent van de es uitgeroeid. Maar ook met de Poolse, Noorse, Duitse en Britse essen gaat het niet goed. Sinds vorige week verbiedt de Britse overheid zelfs de import van essen. Een boomkwekerij daagt de Britse overheid nu voor de rechter omdat het importverbod er niet eerder is gekomen.

‘We weten niet of de es over tien jaar überhaupt nog zal bestaan. Ik hou mijn hart vast. Want de es is, naast de eik en de beuk, de belangrijkste boom in onze bossen en in de steden. Zo’n tien tot vijftien procent van onze bomen zijn essen. En op die bomen leven allerlei insecten die afhankelijk zijn van de es. Het gaat dus om meer dan alleen de bomen.’
Vakantiegangers

Maar wat ligt aan de oorzaak van de uitbarsting van de ziekte? ‘Volgens mij heeft het iets te maken met het wereldwijde transport van goederen en personen’, aldus Sauwens.

‘De wind kan de schimmelsporen hoogstens honderd kilometer verplaatsen. De ziekte is voor het eerst gesignaleerd in Oost-Europa. Schimmelsporen op een jas na een vakantie of op een vrachtwagen met goederen is voldoende om een ziekte te importeren.’

Anders dan de wilde kastanje, die door een (andere) schimmel aan het uitsterven is (DS 17 augustus) , zijn essen inheemse bomen. ‘Dat geeft een beetje hoop’, zegt Sauwens. ‘Bij inheemse bomen is er meer genetische variatie. De kans is dan groter dat er ook resistente bomen in ons land zijn. Of dat de es zal redden, blijft afwachten.’
Volgens Arthur De Haeck, hoofd van het diagnosecentrum bomen aan het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, zit er op dit moment niets anders op dan afwachten. ‘We kennen de schimmel nauwelijks, want het is een nieuwe soort. En dus zijn er nog geen middelen tegen de schimmel ontwikkeld. We kunnen niets doen.’

‘Het kappen van zieke bomen heeft ook geen zin. De schimmel zit nu al zowat in alle bossen. De zieke bomen weghalen, is verloren moeite.’
Streep door de rekening

Omdat sporen van de schimmel overal zitten, vindt De Haeck het Engelse invoerverbod ook onnuttig. ‘Het had misschien geholpen als het invoerverbod vanaf het begin had gegolden. Maar voor het Europese vasteland was dat zeker geen oplossing geweest. De grens houdt de wind niet tegen.’

Voor boomkweker Op de Beeck is het Britse importverbod vooral economisch een streep door de rekening. ‘Een deel van onze essen exporteren we, ook naar Groot-Brittannië. Maar ook in het binnenland geraken we onze essen niet gemakkelijk meer kwijt. In 2010 verkochten we nog 200.000 essen. Dit jaar gaan het er hoogstens 20.000 zijn. Niet moeilijk: niemand wil nog essen planten. Want ze worden toch allemaal ziek.’

Bron: De Standaard, 6-11-2012 (Maxie Eckert)

Commentaar: Het zou jammer zijn dat een inheemse soort als de Es zou verdwijnen door een schimmel. Gelukkig is hij inheems en dus genetisch gevarieerd zodat er toch een kans bestaat dat de Es overleeft. Er zijn nog boomsoorten die dreigen te verdwijnen door schimmels zoals de wilde kastanje. Het is belangrijk dat we deze toch proberen te redden.