Hoe hoog is de prijs van economische ongelijkheid?


Waarom werkt de economie beter voor de rijkste toplaag van de bevolking dan voor de 99 procent die daar onder zit? Die vraag probeert de econoom en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz te beantwoorden in zijn nieuwste boek 'the Price of Inequality'.


"Kapitalisme heeft veel sterke kanten", betoogt Stiglitz, "waaronder het produceren van innovatieve producten. Maar kapitalisme draait om winst. Je kunt niet alleen winst maken met goede producten, maar ook door mensen te gebruiken, het milieu te exploiteren, door dingen te doen die niet zo goed zijn," zegt hij in een interview met Salon.

Mensen die echt een bijdrage hebben geleverd aan de toename van de welvaart, zijn in de top van het bedrijfsleven niet te vinden, stelt de prominente econoom in het Amerikaanse magazine. De top is het domein van mensen die hun geld danken aan het uitoefenen van monopoliemacht, zoals bankiers die garen spinnen bij misdadige leenpraktijken. "Of CEO's die de mazen in bedrijfsbesturen misbruiken om een groter deel van de bedrijfsinkomsten voor zichzelf te houden terwijl dit in geen verhouding staat met de mate waarin zij hebben bijgedragen aan gezondheid van het bedrijf."

De Verenigde Staten zijn volgens Stiglitz een treffend voorbeeld van een economie die lijdt onder sociale ongelijkheid. Kansen voor kinderen van arme, laagopgeleide ouders zijn er nauwelijks in 'the land of the opportunity'. Daarnaast is het principe van 'gerechtigheid voor iedereen' veranderd in 'gerechtigheid voor wie het kan betalen'.

Omdat de invloed van de economische top tot diep in de overheidsgebouwen reikt, leiden scheve verhoudingen ook tot politieke onevenwichtigheid, betoogt Stiglitz in een ander Amerikaans magazine, Rolling Stone. "Als je kijkt naar de uitkomsten van politieke processen, kun je niet zeggen dat het de belangen van de meeste Amerikanen reflecteert. De meeste Amerikanen vinden niet dat speculanten veel minder belasting moeten betalen dan mensen die hard werken voor hun brood; of dat banken wurgleningen mogen verstrekken en misbruik mogen maken van credit cards; of dat de overheid farmaceuten speciale gunsten mag verlenen door te hoge prijzen toe te staan; of dat mijnbouwbedrijven onder de marktprijs natuurlijk hulpbronnen mogen opkopen."

Ongelijkheid ontstaat doordat mensen aan de top een steeds groter deel van de koek opeisen terwijl zij niets doen om de koek te vergroten, legt Stiglitz uit. "Wat zij doen is geld van de onderkant naar de bovenkant schuiven. Maar zij creëren geen welvaart; ze schuiven er alleen mee."

Veel mensen lijken de ongelijkheid niet te zien of voor lief te nemen. Dat komt volgens Stiglitz door het vermogen van bedrijven om werkelijk alles te kunnen verkopen. Als voorbeeld noemt hij de sigaret. Jarenlang hebben tabaksfabrikanten rokers wijs kunnen maken dat er geen geloofwaardig bewijs is dat roken slecht de gezondheid schaadt.

De huidige weg van welvaartsverdeling is volgens Stiglitz een doodlopende. Ook de rijkste één procent zal moeten beseffen dat het in hun eigen belang is dat de economie beter gaat draaien. Zo veel mogelijk geld richting top schuiven, zal daarbij niet helpen. Onderwijs, investeringen in technologie en de infrastructuur doen dat wel. Net als financiële regulering, aanpassing van mededingingswetten en belastingregels die vermogende burgers bevoordeelt, zegt de bekende econoom.


Trouw, 28-06-2012 (Marco Visser)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB