De minister, de journalist en zijn baas


Dat een hoofdredacteur zijn journalisten afvalt, geeft te denken, vindt IDES DEBRUYNE. Is hij in die ijver niet het slachtoffer geworden van een slim tactisch spelletje van een minister?


Nog vóór het boek De Keizer van Oostende over de macht van de Belgische vice-eerste minister Johan Vande Lanotte goed en wel in de winkel ligt, is er al heel veel inkt over gevloeid. Nog vóór iemand het boek heeft gelezen, zet de VRT-hoofdredacteur Luc Rademakers de twee auteurs, Wim Van den Eynde en Luc Pauwels, op non-actief en slaat daarmee de schaarse onderzoeksjournalisten van het eigen instituut de tanden uit.


Onafhankelijke journalistiek

In een ideale wereld kiest een onderzoeksjournalist zijn onderwerp in alle vrijheid. Met diezelfde vrijheid voert hij zijn onderzoek. Het resultaat krijgt het publiek – een goed journalist dient steeds het publiek – in een of ander medium gepresenteerd. Het onderwerp en het onderzoek bepalen veelal ook het medium. Twee VRT-journalisten hebben in alle vrijheid gekozen om hun onderzoek over een prominent politicus in een boek te publiceren en dus buiten de VRT. Omdat dit buiten de normale werking van het VRT valt en het onderwerp relevant is, heeft de jury van het Fonds Pascal Decroos dit project met een beurs van 5.000 euro gesteund. Dit Fonds heeft als doel om journalisten de vrijheid te bieden om aan onderzoeksjournalistiek te doen.


Meer onderzoeksjournalistiek bij de VRT

Dat dit in Vlaanderen kan, is op zich schitterend te noemen. Zeker als je weet dat het Fonds Pascal Decroos voor een deel wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. De Vlaamse minister van Media, Ingrid Lieten, heeft onderzoeksjournalistiek tot een belangrijk topic van haar beleid gemaakt. Meer onderzoeksjournalistiek bij de VRT is een van haar doelstellingen. Het belang van onderzoeksjournalistiek binnen een moderne democratie kan niet voldoende onderstreept worden. De VRT speelt hierbij een belangrijke rol.


Journalisten met veel geloofwaardigheid

Geloofwaardigheid is een kernvoorwaarde om aan onderzoeksjournalistiek te doen en bij uitbreiding om aan journalistiek te doen. Een onderzoeksjournalist die zijn geloofwaardigheid verliest, is een vogel voor de kat. Journalisten die een groot vertrouwen genieten, moeten we koesteren. Alleen al omdat het vertrouwen in de media alarmerend laag is. Maar ook omdat belangrijke bronnen in vertrouwen hun verhaal kunnen doen en omdat geloofwaardige journalisten een verhaal geloofwaardig kunnen brengen.

De twee Panorama-journalisten zijn geen groentjes en hebben al heel wat spraakmakende onderzoeksjournalistieke projecten op hun palmares (Electrabel, Hazodi, de rechtszaak-Filip Meert, de ziekenhuisbacterie). Veel van hun werk viel in de prijzen. Deze redacteurs genieten dan ook veel vertrouwen en prestige bij een breed publiek en ook binnen de journalistieke beroepsgroep.


The game

Uiteraard is het een beproefde techniek van een politicus om die geloofwaardigheid onderuit te halen. Dat is het spel. Timing speelt hierbij een belangrijke rol. Nog voor iemand het boek heeft gelezen, stuurde de vice-eerste minister een foutenlijst naar een select groepje journalisten. De felheid en snelheid waarmee Johan Vande Lanotte reageerde, is op zijn minst slim. Opinies worden dezer dagen razend snel gekneed en het is zaak dit te doen terwijl de klei nog nat is. Het is een interessant spel dat tactisch wordt gespeeld. Een boek lezen kost tijd en vergt energie. En je moet ervoor naar de winkel.

Dit is een normaal spel binnen een moderne democratie. Journalisten nemen hun taak ernstig, vlooien uit en proberen een beeld te schetsen om het publiek te informeren. Het is aan het publiek om het zijne ervan te denken. De argumenten en commentaren krijgen alle ruimte in de verschillende media. De journalisten zijn waakhonden van de democratie, of zouden dat toch moeten zijn. Af en toe kunnen die bijten. En soms kan dit pijn doen. En je hebt honden die niet loslaten, hoe fel je ook met je been schudt.


Onbegrijpelijk

Alleen is het onbegrijpelijk dat de VRT-hoofdredacteur – met pakken ervaring en een schitterende staat van dienst binnen de Vlaamse media – twee van zijn topjournalisten op non-actief zet. Daarmee brengt hij zowel onmetelijke schade toe aan de geloofwaardigheid van zijn redacteurs als aan het instituut dat de VRT toch sinds jaar en dag is. Het is ook onbegrijpelijk wetende dat De Keizer van Oostende in alle onafhankelijkheid en buiten de VRT werd gerealiseerd. Maar ook onbegrijpelijk omdat de hoofdredactie er volledig van op de hoogte was.

Als een hoofdredacteur zijn journalisten niet meer kan beschermen, dan vrees ik dat de minister van Media een van haar doelstellingen niet zal halen. De schrik bij de collega's zal er nu wel inzitten en van harde onderzoeksjournalistiek zal er bij de VRT een tijdje geen sprake meer zijn. Dat is op zich niet zo erg voor de minister, maar wel voor het publiek en de geloofwaardigheid van de VRT.


DS, 23-05-2012 (Ides Debruyne)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB