Eerwraak fors onderschat


De eremoord op het Pakistaanse meisje Sadia Sheikh, waarvan het proces vorig jaar liep, is geen alleenstaand geval, maar een escalatie van een fenomeen dat relatief wijdverspreid is in België. Dat blijkt uit het eerste grote onderzoek naar eergerelateerd geweld in ons land.


Onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent bevroegen enkele tientallen personen binnen vier sectoren: politie en justitie, onderwijs, psychosociale hulpverlening en gezondheidszorg. 'Van de mensen van Kind&Gezin, over leerkrachten tot de politie, allemaal waren ze al geconfronteerd met eergerelateerd geweld. Toch weten we bijna niets over dit fenomeen', zegt Marijke Weewauters, diensthoofd van het federaal steunpunt geweld op vrouwen, die de studie van dichtbij opvolgde.

De studie geeft niet weer hoe vaak eergerelateerd geweld voorkomt, maar laat blijken dat het meer voorkomt dan men dacht. Het gaat om psychisch en fysiek geweld om te voorkomen dat een lid van de familie een 'misstap' doet die de familie-eer kan schaden, en geweld om de geschonden eer te zuiveren.In bepaalde subculturen dreigt voor wie zich te vrijpostig gedraagt, niet de juiste kledij draagt of wil scheiden constante controle, opsluiting, verstoting, een gedwongen huwelijk en fysiek geweld.

België staat nog nergens met zijn beleid rond eergerelateerd geweld. Hulpverleners hebben erg weinig of geen kennis van het fenomeen, waardoor ze niet op gepaste wijze optreden. De onderzoekers stellen dat er dringend werk moet worden gemaakt van een aangepaste opleiding bij de politie, hulpverlening, gezondheidszorg, magistratuur en het onderwijs. Er zouden ook referentiepersonen moeten komen, verantwoordelijken met de nodige expertise. De studie pleit zelfs voor minstens één dergelijke medewerker per lokale politiedienst in steden. Het juist inschatten van de dreiging kan immers van levensbelang zijn. De studie benadrukt dat men mogelijk maar één kans heeft om met het slachtoffer te praten en dus maar één kans om een leven te redden.


Onnodige risico's

Criminoloog Stef Christiaensen waarschuwt ook dat het niet de eerste keer zou zijn dat politie, gerecht en hulpverlening maatregelen treffen die het voor het slachtoffer nog veel erger maken. Dat er sporen worden genegeerd, onnodige risico's worden genomen. Allemaal door een gebrek aan kennis.'Met veel toeters en bellen bij een gezin binnenvallen omdat de minderjarige dochter dreigt te worden uitgehuwelijkt? Je tast de eer van de familie alleen maar zwaarder aan en vergroot de kans op escalatie. Zomaar een bemiddelaar aanstellen om te gaan onderhandelen met de familie? Good heavens! Dan heeft een derde weet van het probleem dat het gezin zo krampachtig probeert binnenskamers te houden. Een meisje in nood onderbrengen bij een tante die zo vriendelijk haar hulp aanbiedt? Opletten hé, wie is die tante? Zit ze mee in een complot? En wat doe je als minderjarigen gevaar lopen? In principe ben je verplicht de ouders te verwittigen, maar dat is zowat het gevaarlijkste dat je kan doen.'

De studie luidt de alarmbel: voor minderjarigen is er dringend nood aan anonieme opvang. 'De meisjes geven vaak aan te willen breken met de familie op voorwaarde dat ze zeker zijn van een opvangmogelijkheid', zegt Weewauters. 'Pas als ze die zekerheid hebben, dienen ze een klacht in. Bij gebrek aan opvang blijven meisjes noodgedwongen in hun thuissituatie.' Weewauters vertelt hoe een van de bevraagde hulpverleners de meisjes zelf gaat ophalen. Ze laat hen wekenlang bij haar thuis logeren, bij gebrek aan alternatieven. 'Dat is geen wenselijke praktijk, wel toont het aan dat individuele hulpverleners erg ver (moeten) gaan om de slachtoffers in veiligheid te brengen.'


Beroepsgeheim

Weewauters wil dat er een signaallijst wordt opgemaakt, een houvast bij het detecteren van geweld. Maar het herkennen van signalen die wijzen op eergerelateerd geweld alleen is niet voldoende. Er is ook meer samenwerking nodig tussen debetrokken sectoren, maar daarbij vormt het beroepsgeheim een belemmering. 'Huisartsen, hulpverleners, CLB-medewerkers willen geen informatie doorgeven, zelfs niet indien de cliënt gevaar loopt', zegt Weewauters. 'Sommigen verschuilen zich achter het beroepsgeheim om niets te moeten doen. Eén van de slachtoffers meldde fysiek geweld door haar partner aan haar huisarts. Die schreef in het dossier: “attest bij fysiek geweld, mishandeling, opvang bieden!, zeer ernstig,. Ondanks die vermeldingen deed de huisarts niets, uiteindelijk is de vrouw gedood door haar echtgenoot.'

In de wet is nu in een uitzondering op het beroepsgeheim voorzien als het om minderjarigen gaat. Een nieuw wetsvoorstel pleit voor de uitbreiding van dat spreekrecht naar personen in een kwestbare positie, dus ook slachtoffers van eergerelateerd geweld.

En wat met de gerechtelijke sancties? Het gevoel leeft dat er onvoldoende streng wordt opgetreden tegen daders, waardoor ze de boodschap krijgen dat het gedrag getolereerd wordt. De studie uit ook kritiek op de politie, die niet altijd gevolg geeft aan een klacht die wordt ingediend. Ook is er geen databank waarin de politie feiten van eergerelateerd geweld als dusdanig registreert. De dienst strafrechtelijk beleid van de FOD Justitie stelt momenteel een richtlijn op die daar verandering in moet brengen. Nu verdwijnen die zaken in de statistieken als partnergeweld, passionele moorden of zelfmoorden. Of ze blijven compleet onzichtbaar. In 2008 berekende hoofdcommissaris Marc Van De Plas van de federale politie dat elk jaar drie eremoorden worden gepleegd in België. Hij deed daarvoor retrospectief onderzoek bij dossiers van 2003 tot 2008 en stuitte op dertien eremoorden en vier slachtoffers die het op het nippertje overleefden. Volgens hem slechts het topje van de ijsberg.

Al in 2008 stelde het adviescomité van de senaat voor gelijke kansen 35 aanbevelingen op om eergerelateerd geweld aan te pakken, met de melding dat het vijf voor twaalf was. Vier jaar later is daar nog niets mee gebeurd. Nu belooft minister van Gelijke Kansen Joëlle Milquet (CDH) er een prioriteit van te maken. Doelstelling is alvast dat tegen eind dit jaar een strategisch actieplan op tafel ligt.


DS, 21-01-2012 (Ann-Sofie Dekeyser)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB