Vrouwen en kinderen eerst?


BRUSSEL - Kregen vrouwen en kinderen bij de evacuatie van de Costa Concordia voorrang? Neen. Moeten zij dat krijgen? Wettelijk niet.


‘Vrouwen en kinderen eerst', luidt het spreekwoord en het geeft het principe aan dat bij scheepsrampen de ‘zwakkere' groepen als eerste gered moeten worden. Zeker als de kans bestaat dat niet alle mensen tijdig in veiligheid kunnen worden gebracht.

De uitspraak heeft als historische basis het zinken van de HMS Birkenhead, een schip van de Britse Royal Navy dat op 26 februari 1852 niet ver van Kaapstad schipbreuk leed. Er waren niet genoeg reddingsboeien, waarop de soldaten aan boot beslisten dat vrouwen en kinderen voorrang kregen. Uiteindelijk overleefden slechts 193 van de 643 opvarenden. Bij de beroemdste aller scheepsrampen, die van de Titanic in 1912, werd het principe weer toegepast. Gevolg: 74 procent van de vrouwen en 52 procent van de kinderen werd gered, tegenover slechts 20 procent mannen.


Nachtmerrie

En hoe ging het er aan boord van Costa Concordia aan toe? Kregen kinderen en vrouwen voorrang? ‘Ik vrees van niet', zegt de Vlaamse Nicky Eeckhout die passagiers moest begeleiden toen die in de reddingssloepen stapten. ‘Het was een geduw en getrek om als eerste in de bootjes te raken. Mannen wilden niet gescheiden worden van hun gezinnen. Zelfs toen ze later de ferry moesten nemen om van het eiland naar het vasteland te varen, werd er nog getrokken.'

Daarmee bevestigt ze verhalen van andere getuigen. In de Daily Mail deed mevrouw Rogers, die met haar dochter en twee jonge kleinkinderen aan boord was, haar verhaal. ‘Ik stond bij de reddingsboten toen mannen — grote mannen — mij sloegen. In de chaos ben ik mijn dochter en kleinkinderen kwijtgeraakt. Het was een nachtmerrie.'

Maar overtraden die ‘grote mannen' de wet? Volgens Eeckhout wordt het principe van vrouwen en kinderen eerst nog altijd gecommuniceerd, ‘al heb ik het vrijdagnacht niet gehoord.' Scheepvaartspecialisten zijn echter duidelijk: het is een mooi principe, maar het is geen wettelijk voorschrift. De Internationale Conventie voor de Veiligheid op Zee schrijft alleen voor dat er meer reddingsplaatsen moeten zijn dan opvarenden. Er moet ook een reddingsboot zijn voor mensen die moeilijk ter been zijn. Daardoor moet in principe iedereen veilig van boord kunnen en geldt de voorrangsregel niet meer.

Die zou de redding zelfs kunnen bemoeilijken. Na de ramp met de Titanic bleek dat er beter gemengde boten waren samengesteld, want sommige reddingssloepen raakten maar halfvol omdat de vrouwen niet alleen van boord durfden te gaan. ‘Bepaalde groepen voorrang geven kan inderdaad de chaos nog vergroten', aldus Richard Pellow van Britse Coastguard Agengy. ‘En zeker families reageren anders dan individuen. Zij hebben inderdaad de drang om samen te blijven, of om naar vermiste leden te blijven zoeken.'


DS, 17-01-2012 (Dominique Menten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Als je ziet dat mensen zelfs in het gewone dagelijkse leven al problemen hebben met rustig hun beurt af te wachten (duwen en trekken tijdens de solden, voorsteken aan het loket, dringen aan de bushalte, ...), dan verwondert het mij niet dat er in panieksituaties totale chaos ontstaat.

In situaties zoals schipbreuk is het moeilijk om mensen te veroordelen, omdat je zelf niet met zekerheid weet hoe je je zelf zou gedragen. Ik althans niet. Normaal gezien hebben wij als mens een overlevingsinstinct en dat zal wel een rol spelen als je in een noodsituatie verkeert. Persoonlijk denk ik dat het logisch is als je eerst je kinderen wil veilig stellen. Ik weet het natuurlijk niet zeker, maar ik denk dat ik mij eerst en vooral zou bekommeren om de groep kinderen die aan boord zijn. Zij zijn het meest weerloos.

Mijn ouders hebben al enkele keren deelgenomen aan een cruise en zij zeggen dat er steeds evacuatieoefeningen worden gedaan. In hun geval ging het zo: elk dek had een kenteken (A, B, C, ...) en per kenteken was uitgetekend welke vluchtweg de passagiers moesten nemen en waar ze moesten verzamelen (in groepjes op verschillende plaatsen). Het is dus een systeem, waarbij in principe iedereen evenveel kans heeft om tijdig het schip te verlaten. Vooropgesteld dat er genoeg reddingsbootjes zijn, zou bijgevolg iedereen kunnen overleven. Er zijn natuurlijk mensen die anders reageren en bv. in het ijskoude water springen. Het is een reactie waar anderen niet verantwoordelijk kunnen gesteld worden, hoe erg het ook is.

Dat mensen soms heel raar reageren, vernam ik van een reddingsploeg die hadden geholpen tijdens de Swittel-brand in Antwerpen. Sommige ouders begonnen zelfs hun eigen kinderen te vertrappelen, met als enig doel voor ogen zelf als eerste buiten te zijn. Ik was geschokt toen ik dat hoorde, want het bewijst waartoe mensen in staat zijn in bepaalde omstandigheden. Daarom vind ik het heel moeilijk om in te schatten hoe je zelf zou reageren. Moeten er dan richtlijnen zijn, zoals 'vrouwen en kinderen eerst'? Ik weet het niet, want velen zullen in paniek slechts hun eigen weg volgen.

In geval van een ramp, zoals bij de Costa Concordia is het ieder voor zich, daar twijfel ik geen seconde aan. In het dagelijkse leven is er van hoffelijkheid, zoals die vroeger nog toegepast werd, nog weinig te merken (mensen laten uitstappen alvorens in te stappen, vrouwen eerst in de lift laten, ...), waarom zouden mensen dan hoffelijk zijn in een noodsituatie? Het principe van de evacuatieoefening op een cruiseschip is ons ook bekend, zij het dat deze steeds beperkter geworden zijn in de loop der jaren. Wij vragen ons telkens luidop af: wat als er op dit schip iets gebeurt? Hoe groot is de kans dat we hier levend vanaf geraken? Telkens is ons antwoord dan: héél klein tot onbestaande... Gelukkig hebben de meeste kapiteins wel meer verstand dan een ommetje te maken voor hun beste vriend. En zeggen dat ze dan nog bijna als eerste van boord gaan om zichzelf te redden. Hoe hoog scoort dat op hoffelijkheid en verantwoordelijkheid?