‘Preventie kan uw gezondheid ernstig schaden'

Luc Bonneux, ‘En ze leefden nog lang en gezond', Tielt: Lannoo, 2011.


Zout is slecht voor je hart. En goed voor je hart. Of allebei. Als je maar genoeg gezondheidsadviezen naast elkaar legt, is niets wat het lijkt.


‘Als een Belg ziek is, heeft hij iets verkeerds gegeten. En aangezien de Belg drie keer per dag eet, klopt dat meestal ook.' Luc Bonneux hoort het zijn voormalige prof Luc Eyckmans nog zeggen.

Bonneux, die als epidemioloog in Nederland werkt, heeft niet veel op met voedingsadvies, vergezochte gezondheidstips en preventiecampagnes. ‘Gezond eten is simpel: genoeg groente en fruit eten, en geen gigantische porties vlees. En zorg dat je niet zo dik wordt dat je last krijgt van je knieën.' Gezondheidsdeskundigen geven volgens hem ‘een perpetuum mobile van adviezen die nergens op slaan'. We legden hem een paar klassiekers voor.


Zout is slecht voor je hart

Bonneux: ‘Ik woon in België en werk in Nederland, en je proeft het verschil: het eten in Nederland is zouter dan in België, waar veel vaker benadrukt wordt hoe ongezond zout is. Lekker vind ik dat zout niet, ik kies liever zelf hoeveel zout ik op mijn eten doe, maar België is wel erg anti zout.'

‘Zout is een probleem voor sommige hartpatiënten, maar niet voor iedereen. Je hebt mensen die zout makkelijk uitscheiden via de nieren. Als zo iemand veel zout eet, wordt zijn urine zouter. Maar er zijn ook mensen die zout in het lichaam opstapelen, zo ook vocht opstapelen en dus een hogere bloeddruk krijgen. Voor sommige hartpatiënten kan dat een probleem zijn. Zij zullen van de dokter het advies krijgen zout te minderen.'


Dagelijks één glas rode wijn is goed voor je hart

Bonneux: ‘Dat valt moeilijk vast te stellen. Als dat blijkt uit statistisch onderzoek, dan kan dat ook te maken hebben met het soort mensen dat geregeld één glas rode wijn drinkt: gegoede mensen, die vaak ook gezonder leven. Als je het over alcohol in het algemeen hebt, is er bij matig gebruik inderdaad een heilzaam effect op hart en bloedvaten.'

Dat heilzame effect zou te maken hebben met de manier waarop alcohol inwerkt op cholesterolniveaus en insulinewerking. Overmatig alcoholgebruik heeft trouwens dezelfde werking, blijkt uit recent Russisch onderzoek bij een kleine vierduizend chronische overgebruikers. Alleen wordt het heilzame effect bij die groep verzopen in de schade die het chronische drankmisbruik óók aanricht.

Ook bij matig gebruik is alcohol een tweesnijdend zwaard, want het verhoogt het risico op kanker vanaf de eerste druppel. Matig alcoholgebruik lijkt de levensverwachting al bij al te verbeteren, maar het is heel moeilijk te voorspellen wie matig kan blijven. Daarom is het ook niet verstandig niet-drinkers aan te zetten tot één dagelijks glas.


Spinazie bevat veel ijzer

Bonneux: ‘Komt het niet door Popeye dat iedereen dat denkt? Het kan best dat spinazie behoorlijk wat ijzer bevat, maar voor zover ik weet wordt dat ijzer moeilijk door het lichaam opgenomen.'

Dat iedereen spinazie associeert met sterk worden of met ijzer, kan inderdaad door Popeye komen, maar de maker van de tekenfilm was wellicht zelf misleid. De misvatting over het fenomenale ijzergehalte van spinazie komt voort uit wat waarschijnlijk een drukfout was in een Duits boek uit 1871. Het heeft geduurd tot 1937 tot iemand vaststelde dat het ijzergehalte tien keer lager lag dan wat door die foute komma algemeen werd aangenomen. Spinazie bevat ongeveer evenveel ijzer als rundvlees – niet slecht voor een groente – maar in een vorm die veel moeilijker door de spijsvertering wordt opgenomen.


Baby's moeten op hun rug slapen

Bonneux: ‘Uiteraard. Er is geen cultuur ter wereld waar kinderen op de buik slapen, en het is met harde cijfers aangetoond dat buikslapen het risico op wiegendood verhoogt: per duizend baby's die je op de buik laat slapen, gaat er eentje dood. Het choquerende is dat buikslapen een tijdlang werd aangemoedigd, tegen het gezonde verstand van de ouders in. Daarom zou je eigenlijk bij elke preventiecampagne moeten vermelden: “Preventie kan uw gezondheid ernstig schaden.” '

Het oorspronkelijke idee om baby's op hun buik te laten slapen, kwam van dokter Benjamin Spock, de auteur van een van de grootste bestsellers ter wereld: Baby and Child Care. In dat standaardwerk poneerde hij puur op eigen intuïtie dat het beter is baby's op hun buikje te laten slapen, omdat ze zo niet kunnen stikken in hun braaksel. Volgens voorzichtige schattingen heeft hij daarmee de dood van 50.000 westerse baby's op zijn geweten, want het duurde tot de jaren zeventig vooraleer hij behoorlijk werd tegengesproken, in het ene land al later dan het andere. In Nederland werd buikslapen vroeger afgeraden dan in België, wat zich weerspiegelde in veel lagere wiegendoodcijfers.


Roken is ongezond

Bonneux. ‘De meest zinvolle preventie die er is. Ik zou een preventiebeleid baseren op drie pijlers: Eén: begin niet te roken. Twee: als je toch rookt, stop dan. En drie: als je hervalt, stop dan opnieuw. Als ik om gezondheidsreden kon verhuizen naar een planeet waar tabak niet bestond, ik deed het.'


Borstvoeding kan ongezond zijn

Bonneux: ‘Als je aids hebt, is borstvoeding ongezond, anders niet. Daar is een ruime consensus over. Af en toe duikt er iemand op die beweert dat je door borstvoeding te geven, je kinderen vergiftigt met dioxines, en dat is onzin. Er is hoe dan ook nauwelijks iets bewezen over dioxines.'

Dioxines hebben tot nu toe alleen bewezen dodelijk te kunnen zijn voor een regeringscoalitie, met name toen in de aanloop naar de verkiezingen in 1999 de dioxinecrisis losbrak, wat tot een historische nederlaag van de CVP leidde. Maar zelfs iemand die moedwillig met dioxines is vergiftigd, zoals de voormalige Oekraïense president Viktor Joesjtsjenko, is daar niet aan gestorven. Hij heeft trouwens na zijn vergiftiging de verkiezingen gewonnen.'

Wie liever geen borstvoeding geeft, is volgens Bonneux dan ook weer geen slechte moeder: ‘Ook moderne babyvoeding is heel goed. Het enige verschil is dat een baby dankzij borstvoeding heel wat antistoffen binnen schijnt te krijgen. Het is een keuze. Moeders die zeggen dat ze geen borstvoeding kúnnen geven, daar hecht ik weinig geloof aan. Onder moeders die geen babyvoeding kunnen kopen, vind je ze alvast nauwelijks, tenzij vrouwen een terminaal stadium van tbc of zo.'


Zon is slecht voor je

Bonneux: ‘Verbranden in de zon doet pijn, dus met een beetje gezond verstand snap je meteen dat dat niet goed voor je is. Maar zolang je niet verbrandt, is zon gezond. Ik zou daaraan toevoegen: zolang je je niet te veel insmeert. Want door de zonnecrème blijf je langer in de zon dan goed voor je is. Campagnes die zonnecrème aanprijzen, zijn vooral goed voor de producenten van zonnecrèmes, en dat is iets wat je wel vaker ziet in de preventiesector.'

‘Een beetje wantrouwen is wel op zijn plaats. Cholesterolverlagende margarines zou ik nog niet met een stok aanraken. Hormoonvervangende therapieën voor vrouwen in de overgang en vitaminepreparaten, allebei al door campagnes aangeprezen, bleken na onderzoek hart- en vaatziekten en kanker te veroorzaken, niet te genezen. Het probleem met preventiecampagnes is dat ze miljoenen gezonde mensen beïnvloeden, waardoor een kleine vergissing meteen grote problemen veroorzaakt. Het zou niet slecht zijn als ze eerst moesten bewijzen dat hun advies klopt.'


DS, 14-05-2011 (Wouter Woussen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB