'Leven met minder is vaak verrijkend'


MAASTRICHT - Ze lopen er niet mee te koop, maar wereldwijd geven miljoenen mensen bewust minder geld uit. De Nederlandse Jeanine Schreurs onderzocht hoe het leven van deze “downshifters, precies verandert.


'Ik werkte als communicatiemanager, reisde en verdiende veel, jaren aan een stuk. Op zakenreis in Bhutan ben ik plots gecrasht. Ik was compleet op. Het duurde anderhalf jaar voor ik beter was. Tijdens mijn herstelproces moest ik met veel minder rondkomen. Ik had het daar moeilijk mee en begon me vragen te stellen. Waarom ben ik zo over mijn grenzen gegaan? Waarom wilde ik alsmaar meer geld, status en carrière?'

Jeanine Schreurs, consuminderexperte aan de Universiteit van Maastricht wijdde haar doctoraatsonderzoek aan het fenomeen 'downshiften'. Ze ontdekte dat in Amerika, Australië en Groot-Brittannië een vierde van de bevolking bewust downshift. En dat in alle rangen en standen, los van religie, opleiding en inkomen. Sommigen omdat het moet, anderen uit vrije wil. 'De vrijwillige downshifters zijn mensen die meer rust, vrije tijd en plezier in hun leven willen, liefst samen met hun gezin. Ze gaan minder werken of nemen een baan die beter bij hen past. Ze focussen op wat ze hebben, niet op wat ze niet hebben. Ze passen hun consumptiepatroon aan, vaak los van hun inkomen.'


U stelde vast dat veel mensen er toch niet openlijk over wilden praten. Waarom niet?

'Zuinigheid is een taboe geworden. En nochtans is zuinigheid in alle culturen een deugd. Nog niet zo lang geleden was dat ook zo in de westerse. Maar vandaag zijn mensen allergisch aan dat woord. Het wordt geassocieerd met schaarste, schuld en boete. De schizofrenie wordt volgens mij veroorzaakt door de botsing van twee soorten economieën. Langs de éne kant speelt de traditionele bedrijfseconomie, die zuinigheid toepast voor meer winst, langs de andere kant draait de huiseconomie, die zuinigheid toepast voor meer kwaliteit van leven. In één generatie is de bedrijfseconomie steeds dieper onze huishoudens binnengedrongen. Downshifters zijn zich daarvan bewust en kiezen voor de zuinigheid van de huiseconomie, die kwaliteit van leven vooropstelt, en niet de winst.'


Wat vonden downshifters het moeilijkste?

'De coming out bleek het moeilijkste. Tegen familie of vrienden vertellen dat je halftijds gaat werken, kleiner gaat wonen of alleen nog tweedehands koopt, is één van de moeilijkste stappen. Vooral vrijwillige downshifters moeten dan kritiek slikken. Ze kiezen voor hun eigen geluk en sommige mensen hebben daar moeite mee. Naast kritiek is er schaamte. Vertellen over je zoon die steil de carrièreladder opklimt, levert toch meer aanzien op. Minder geld uitgeven is alleen sociaal aanvaard als je in het klooster gaat of als je een slachtoffer bent van besparingen, een scheiding of ziekte.'


Vonden ze het zelf niet moeilijk om hun leven aan te passen?

'Toch wel. Minder geld uitgeven betekent nadenken over wat voor jou belangrijk is. Je moet de ballast overboord gooien, maar hoe? Weinig mensen hebben een goed zicht op hun uitgavenpatroon. Downshiften heeft voorts consequenties voor je plek in de samenleving. Veel westerlingen zijn hun spullen. Ze symboliseren hoe ze zichzelf zien en het zijn herkenningstekens voor andere mensen. Als die wegvallen, moeten ze zichzelf gaan herdefiniëren. Wie ben ik zonder mijn flatscreen en mijn merkkledij? Downshiften is dus eerder een existentieel dan een financieel vraagstuk. Beleidsmakers en hulpverleners beseffen dat te weinig. Om uit de armoede te geraken is het niet genoeg om alleen iemands budget te beheren.'

'Vooral de verplichte downshifters noemden negatieve ervaringen als schuldgevoel, eenzaamheid en sociale druk. Kinderen bemoeilijkten het proces nog extra, omdat zij op school vriendjes hebben die wél veel nieuw speelgoed krijgen.'


Ervaren ze ook positieve kanten?

'Door minder afhankelijk te zijn van bezit en meer zelf te maken, voelen downshifters zich sterker en minder bang voor de toekomst. Ze voelen zich meer gedragen door onverwachte hulp en steun uit hun omgeving. Ze delen meer, doen vrijwilligerswerk en ontwikkelen meer gevoel voor burgerzin. Aan zaken die ze belangrijk vinden, geven ze juist meer geld uit: goede doelen en gezonde voeding. Veel downshifters noemen het proces verrijkend. In het algemeen leiden ze nu een leven dat beter bij hen past.'


DS, 28-02-2011 (Lennie Stinissen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Met de klimaatsveranderingen en een groeiend materialisme in het achterhoofd is de tijd aangebroken om onze levensstijl en onze verantwoordelijkheden tegen het licht te houden. Een aanpassing van onze consumptiepatronen kan een persoonlijk verrijkend proces betekenen en tevens een stap in de juiste richting wat betreft een bewuster energieverbruik. Het creëren van een maatschappelijke bewustwording is (nog steeds) noodzakelijk: een persoonlijke en politieke bewustwording dat de wereld groter is dan jezelf.

Theoretisch gezien kan ik me zeker en vast vinden in het concept van downshiften. Maar, dit concept ook in de praktijk tot uitvoering brengen, lijkt me een pak minder vanzelfsprekend. Als westerlingen zijn we immers stuk voor stuk zodanig gehecht aan ons luxeleventje met auto, laptop, gsm, televisie, en ga zo maar door; dat enkel nog maar het idee van consuminderen ons al doet huiveren. Want, wie zijn we nog zonder onze spullen? Of bepalen de grootte van ons huis en de kostprijs van onze wagen niet langer welke plaats we op de sociale ladder bekleden? Als je het mij vraagt, is dit (jammerlijk genoeg) een retorische vraag en zal daar niet snel verandering inkomen. Less is more? Ik dacht het niet. Althans niet in de ogen van de buitenwereld.

We leven in een consumptiemaatschappij waarin alles snel vooruit moet gaan en er aldoor nieuwe veranderingen en ontwikkelingen zijn.
Het zit er bij ons in doorgedrongen dat we veel bezit moeten hebben, status en geld om te laten zien aan de buitenwereld dat we ons allerlei snufjes kunnen veroorloven.
Ik vind deze nieuwe ‘trend’ van downshiften daarom wel een goed nieuw gegeven.

Gedwongen moeten downshiften vind ik eerder erg, omdat de persoon weet dat de kans er niet in zit om met het ‘westerse consumptiesysteem’ mee te draaien, ook al wil die persoon dat wel erg graag. Ik vraag me af of de personen dan gelukkig zijn. Volgens mij gaan ze blijven zoeken naar een manier om toch te kunnen meedraaien in het consumptiepatroon en vinden ze geen geluk in het downshiften.

Als je er bewust voor kiest om te downshiften voel je jezelf waarschijnlijk sterk omdat je nee kan zeggen tegen het systeem en je jezelf dingen vrijwillig ontzegt, omdat je jezelf er later beter door zal voelen. Het is goed dat mensen inzien wat echt belangrijk is in het leven. Ik denk dat het niet gemakkelijk is om over te stappen op deze nieuwe levensstijl. Ik denk dat mensen wel de nodige aanmoediging nodig hebben om over te stappen. Het is voor veel mensen denk ik moeilijk om hun maatschappelijke status op te zeggen.

Toch schrik ik ervan dat in Amerika, Australië en Groot-Brittannië een vierde van de bevolking al bewust downshift.
Misschien komt er nu wel een verschuiving aan in onze samenleving, niet steeds meer willen HEBBEN HEBBEN HEBBEN maar blij zijn met wat je hebt en het geluk vinden in kleine dingen.
Ik vind dat we het allemaal samen moeten overwegen.