Hoe verandert internet onze manier van denken?

John Brockman (red.), ‘Hoe verandert internet je manier van denken?' Maven Publishing, Amsterdam.


Het discussieforum ‘Edge' spruit voort uit een mislukt kunstexperiment uit 1971. De inmiddels overleden Amerikaanse kunstenaar James Lee Byars wilde de honderd briljantste geesten op aarde samen opsluiten en elkaar de vragen laten stellen die ze zichzelf stelden. Hun antwoorden zouden de synthese van alle denken opleveren. Zo goed als geen van de gecontacteerde denkers was toen bereid om aan het experiment deel te nemen. Maar Byars zette door met zijn plan en verzamelde rond zich een informeel gezelschap van wetenschappers, filosofen en kunstenaars om op gezette tijden te brainstormen over speculatief wetenschappelijke ideeën. In het internet vond de zogenaamde Reality Club het gedroomde forum voor de uitwisseling van ideeën. Sindsdien heet de club ‘Edge'. Elk jaar legt voorzitter John Brockman zijn leden een vraag voor. In 2010 was dat hoe internet je manier van denken verandert. Dit zijn enkele, samengevatte, fragmenten uit de 151 antwoorden.


Ai Weiwei - Kunstenaar en activist

‘Ik denk alleen nog op internet. Mijn manier van denken is verdeeld in online en offline. Als ik niet op het net ben, denk ik niet zoveel. Zodra ik op het net ben, begin ik te denken. Zo is mijn denkproces altijd onderdeel van iets anders.'


Helemaal niet / Steven Pinker - Hoogleraar psychologie

‘Ik geloof in de menselijke aard en in de tijdloze normen van logica en bewijs. Elektronische media zullen in ons brein heus niet de mechanismen voor informatieverwerking veranderen, of de wijze van redeneren. Hebben al die sms'ers, surfers en twitteraars het benijdenswaardige vermogen ontwikkeld om verschillende stromen nieuwe informatie tegelijk te verwerken? De meeste cognitief psychologen betwijfelen dat. Als je verschillende dingen tegelijk doet, vergaat het je vaak als Woody Allen die na een snelleescursus Oorlog en vrede in één avond verslond. Zijn samenvatting: ‘Het ging over een stelletje Russen.'


Nettovooruitgang / Richard Dawkins - Evolutiebioloog

‘Het web is een van de grootste prestaties van de mens en het bijzondere is dat het niet is geconstrueerd door een individu of een hiërarchisch bedrijf, maar dat het lukraak en organisch is gegroeid op een manier die niet alleen biologisch is, maar specifiek ecologisch. Die niet-geplande eenwording van de wereld door het web weerspiegelt de evolutie van het zenuwstelsel in meercellige dieren. Psychologen van een bepaalde school zien er ook de weerspiegeling van de individuele persoonlijkheidsontwikkeling in, een versmelting van de losse prille onderdelen van de kindergeest.

Als we nu eens veertig jaar vooruitkijken? Het opvragen van informatie uit ons gemeenschappelijke externe geheugen dat het internet is, zal nog ongelooflijk veel sneller gaan. Momenteel hebben we nog ons biologische brein nodig om verbanden te leggen en associaties te maken. In de toekomst zullen meer geavanceerde software en snellere hardware ons zelfs die functie uit handen nemen.'


Precies genoeg / Judith Rich Harris - Onafhankelijk onderzoeker en auteur

‘Internet heeft iets van een fles ketchup. Eerst kwam er te weinig uit, en dan opeens een veel te grote klodder. Daartussenin was er een heerlijke tijd van ‘precies genoeg'. Voor mij duurde die tijd ongeveer tien jaar. Het waren de beste jaren van mijn leven.'


Redding van de beschaving / David Eagleman - Neurowetenschapper

‘Als je kijkt naar eerdere wereldrijken is het niet onwaarschijnlijk dat onze beschaving ten val zal komen door een eeuwenoude kwaal — een epidemie of uitputting van de grondstoffen. Gelukkig staan we er dankzij internet veel beter voor dan onze voorgangers.'

‘Epidemieën versnelden het einde van de bloei van Athene, de val van het Romeinse Rijk, en de ondergang van de meeste indianenvolkeren. Internet kan de sleutel tot overleven zijn; omdat de mogelijkheid om thuis achter je computer te werken de besmetting helpt tegengaan door rechtstreeks menselijk contact te beperken. Internet maakt ook kennis sneller beschikbaar. Neem de inenting tegen pokken: in India, China en Afrika gebeurde dat vroeger dan in Europa. Tegen de tijd dat deze vondst Amerika bereikte, waren de inheemse volkeren allang bezweken. Dankzij internet slaan nieuwe ontdekkingen onmiddellijk aan. De informatie verspreidt zich over een groot gebied en is daardoor niet meer uit te wissen.

Internet minimaliseert ook censuur door toegang te geven tot kranten over de hele wereld, het materiaal van fotografen uit alle landen en blogs van elke politieke kleur. Internet democratiseert ten slotte het onderwijs. Voor elke Albert Einstein of Barack Obama die onderwijs kon volgen, zijn er ontelbare kinderen die nooit die kans kregen. Internet opent de poorten van het onderwijs voor iedereen die een computer kan bemachtigen.'


Waarover denken we? En wie mag denken / Evgeny Morozov - redacteur ‘Foreign Policy'

‘Het is te verwachten dat de veranderingen door het internet in eerste instantie sociaal zijn, niet biologisch.

Twee van deze ontwikkelingen zitten me bijzonder dwars: het internet verandert waarover we denken, en wie er mag denken.'

‘Het zorgelijke van de “wat”-vraag vind ik vooral dat terugblikken op het verleden snel en onverbiddelijk uit ons digitale leven verdwijnt. Een van de belangwekkendste internetontwikkelingen is de komst van het zogeheten realtimeweb. Al het nieuwe materiaal wordt onmiddellijk geïndexeerd, gelezen, geanalyseerd. Die sites hebben goede redenen voor hun fundamentalistische voorkeur voor het heden. Daarmee kunnen ze ons onlineleven verkopen aan adverteerders. Dit is de zoveelste paradox van het digitale tijdperk: het biedt ons vrijwel onbeperkte ruimte om onze herinneringen op te slaan, maar we hebben minder gelegenheid om ons werkelijk met die herinneringen bezig te houden.'

‘De “wie”-vraag is lastiger. Een van mijn grootste angsten is dat internet de kloof tussen de onverschillige massa's en de geëngageerde elites groter maakt. En dat we dus niet collectief kunnen werken aan mondiale problemen zoals de klimaatverandering of de regelgeving van de financiële sector. We zien we een cyberlumpenprolitariat opkomen, mensen die worden meegezogen in de digitale windhoos van roddelsites, waardeloze videospellen, populistische en xenofobe blogs, en voortdurend gevlooi op sociale netwerksites. De intellectuele elite, daarentegen, floreert juist in de digitale omgeving. De werkelijke ongelijkheid tussen de twee groepen wordt pijnlijk duidelijk wanneer het cyberlumpenproletariat zijn stem laat horen bij opiniepeilingen of verkiezingen.'


Terug naar de natuurlijke orde / June Cohen - Mediadirecteur

‘Internet heeft ons niet fundamenteel veranderd. Sterker nog, misschien worden we door internet opnieuw de sociale wezens die we in de loop van de evolutie waren geworden. Elke dag gebruiken honderden miljoenen mensen internet om te bloggen en te tweeten, voor msn en Facebook, alsof dat de natuurlijkste zaak van de wereld is. En dat is het ook! De instrumenten zijn nieuw, maar het gedrag is natuurlijk. Tijdens het grootste deel van de menselijke geschiedenis waren alle media sociale media. Denk maar aan het spreekwoordelijke kampvuur. Daar werden groepsrituelen uitgevoerd en mythen doorgegeven.

Internet is de correctie van een historische afwijking. Gedurende een korte periode in de twintigste eeuw werden de media gezien als iets wat professionals creëerden voor anderen die het passief consumeerden. Collectief wezen we dit idee af. Mensen zijn geboren vertellers. Media waren altijd de lijm die onze gemeenschappen bij elkaar hield. Maar de massamedia van de twintigste eeuw waren eenrichtingsverkeer, zo sterk dat er weinig ruimte bleef voor iets anders. Televisie was een verleider die ons benevelde en isoleerde. Televisie creëerde een mondiaal publiek, maar verwoestte daarbij het dorp. Toen verscheen internet op het toneel. En kijk eens wat we nu doen? Zoals onze voorouders die in stammen leefden, beginnen we direct onze stam om ons heen te verzamelen. We wisselen verhalen uit, mailen foto's naar onze ouders en vragen nerveus aan onze kinderen om vrienden te worden op Facebook. Door internet ga ik dromen van ons verre verleden.'


Zielloos apparaat / Jioshua Greene - Cognitief neurowetenschapper

‘Internet verandert onze manier van denken net zo min als de magnetron iets heeft veranderd aan de manier waarop we ons voedsel verteren. Het net heeft informatie toegankelijker gemaakt dan ooit. Wat we met de informatie doen als die eenmaal in ons hoofd zit, daarop heeft het net geen invloed. Want internet kan (nog) niet denken. Dat moeten we zelf doen, op de ouderwetse manier.'


DS, 29-01-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB