'Geloof niemand. Iedereen liegt je voor'


Zijn naam: Julian Assange. Zijn leeftijd: 39. Zijn zelfgekozen missie: met WikiLeaks de grootste staatsgeheimen voor de hele wereld te grabbel te gooien. Het Pentagon heeft een 120-koppig team op de been gebracht om zijn lekken een halt toe te roepen. Een geheim interview.


De wereld van Julian Assange is in een waas van geheimzinnigheid gehuld. De 400.000 documenten over de oorlog in Irak die hij openbaar heeft gemaakt, waren geheim. En ook over het dertigtal schenkingen dat zijn portaalsite elke dag ontvangt, wordt niet gecommuniceerd. Die website, WikiLeaks, is een onuitputtelijke bron van onthullingen op wereldschaal. Hij probeert ook geheim te houden wie zijn contacten zijn, en wanneer hij aankomt en vertrekt. En ook zijn organisatie hult zich in absolute geheimzinnigheid.

Vandaar ook dat onze ontmoeting met de man die de grote vijand van het onaantastbaar gewaande Pentagon is geworden, in het grootste geheim moest plaatsvinden. De man die in december 2006 de klokkenluiderswebsite WikiLeaks mee oprichtte, is ook de nachtmerrie van de grote banken, van de multinationals en van de overheden.


Onlangs viel mijn oog op een krantenkop die als volgt luidde: 'Ik ben journalist-activist.' Bent u dat ook?

'Ik ben een uitgever. En als uitgever zie ik toe op wat we publiceren en ben ik onze woordvoerder. Ik ben al 25 jaar actief in de journalistiek, van toen ik het boek Underground mee heb geschreven. Maar als ik zie hoe machteloos de journalistiek tegenwoordig is, zou ik het als een belediging opvatten als iemand me een journalist noemde.'


Waarom?

'Omdat de journalistiek wordt misbruikt.'


Over wat voor misbruik hebt u het dan?

'De journalisten laten zich misbruiken om het verhaal van de oorlog te vertellen. Ze dragen bij tot het ontstaan van oorlogen, omdat ze de dingen niet meer ter discussie stellen, hun integriteit is ver zoek en ze nemen klakkeloos over wat de officiële bronnen hun vertellen.'


Uw activiteiten op WikiLeaks leveren u steeds meer vijanden op. Wie beschouwt u op dit moment als uw grootste vijand ?

'We moeten over voldoende middelen beschikken om ons werk te kunnen voortzetten, en wat dat betreft vormt het leger van de Verenigde Staten de grootste bedreiging. Maar we hebben er ook wel goede vrienden, mensen met een goede inborst. En daarnaast heb je er natuurlijk ook slechte mensen. Er zou een 120-koppig team zijn samengesteld, de zogenaamde WikiLeaks War Room, dat zich de klok rond uitsluitend met ons bezighoudt. Aan het hoofd van het team staat Robert Gates, de Amerikaanse minister van Defensie. Zijn team bestaat voornamelijk uit leden van de militaire inlichtingendienst en van de FBI.'


Wie zijn uw andere vijanden?

'De banken. Het grootste deel van de rechtszaken tegen onze site is afkomstig van de banken. We kregen ook aanvallen te verwerken uit China, kort na de onthulling van kritische informatie over bepaalde activiteiten van de Chinese overheid. Maar ook religies, schimmige sekten zoals Scientology en de mormonen, hebben hun pijlen op ons gericht.'


Vreest u ook voor uw leven, met al die vijanden?

'Ik denk dat ik een klein, maar niet onbeduidend risico loop, ja. Maar het risico op juridische vervolging en celstraffen vormt een reëler gevaar. Ze zijn van plan om mij en andere leden van de organisatie aan te klagen op beschuldiging van spionage. Ook mensen met wie we in de Verenigde Staten contact hebben gehad, zouden daarbij niet buiten schot blijven. Bradley Manning, de analist van de inlichtingendienst van het Amerikaanse leger, werd aangehouden omdat hij de videobeelden van de slachtpartij in Bagdad openbaar had gemaakt.'

'Volgens mijn bronnen heeft ook de procureur-generaal van de Australische staat het licht op groen gezet om gesprekken van onze mensen in Australië te onderscheppen. Daarnaast zijn ook de Zweedse en de IJslandse inlichtingendiensten onder druk gezet door de Amerikanen, zo hebben we uit interne bronnen vernomen.'


Denkt u dat er een verband is met de beschuldigingen van seksueel misbruik die in Zweden tegen u zijn geformuleerd?

'Geen flauw idee. En ik heb het er liever een andere keer over. Ik kan niet tegelijkertijd in mijn eigen naam en in die van de organisatie spreken.'


Nomadenbestaan

Assange is opgejaagd wild. Hij moet zichzelf beschermen en zich aan erg strikte veiligheidsprotocollen houden. Op bepaalde plekken kan hij alleen met een lijfwacht komen, vertrouwt hij ons toe.

Niemand weet waar hij zich bevindt, waar hij vanavond gaat slapen, of welke kleren hij heeft aangetrokken. Zijn leven is een aaneenschakeling van geheimen. Hij leidt een soort nomadenbestaan, maar dat is hem niet helemaal vreemd. Toen hij acht was, gingen zijn ouders uit mekaar. Zijn moeder begon een relatie met een muzikant en samen kregen ze nog een kind.

'Een groot deel van mijn adolescentie heb ik moeten opboksen tegen die man van wie ik vermoedde dat hij banden had met The Family, de sekte van Anne Hamilton-Byrne', vertelt Assange. Een paar leden van de sekte kregen de moeders zover dat ze hun pasgeboren kinderen aan de leidster van de beweging schonken. Ze liet de haren van de kinderen blond verven en ze diende hen allerlei soorten drugs toe.

Op een bepaald moment zat er niks anders op dan te vluchten. Assange, zijn halfbroer en zijn moeder hebben drie maanden lang voortdurend van verblijfplaats gewisseld. Ze waren op de vlucht.


Gerespecteerd hacker

In die moeilijke jaren ontstond zijn liefde voor computers. Dankzij zijn vakmanschap en zijn programmeertalent ontpopte hij zich tot een gerespecteerd hacker. Hij opereerde onder de schuilnaam Mendax en huldigde het principe dat informatie gedeeld moet worden. Vrije informatie. Onthulde geheimen. Transparantie. Alle geheime informatie moet ter beschikking staan van de burger. Verschillende media hebben hem er sindsdien van beschuldigd dat zijn eigen organisatie die transparantie allesbehalve hoog in het vaandel draagt.

Momenteel beschikt WikiLeaks over een jaarbudget van een miljoen dollar (712.000 euro). Sinds januari heeft de organisatie ook een systeem van anonieme giften ingevoerd. Op die manier kunnen de belangen van de schenkers ons niet beïnvloeden, legt Assange uit. In de eerste vier jaar moest de portaalsite het zien te rooien met de bijdragen van Assange en nog een handvol anderen. Momenteel staat de teller op 10.0000 donateurs. En geen enkele gift is groter dan 20.000 euro.

WikiLeaks stelt op dit moment twaalf mensen tewerk, maar dat zullen er binnenkort twintig worden, zo weet Assange ons nog te vertellen. Daarnaast kan de organisatie rekenen op 800 losse medewerkers en op 150.000 volgers op Twitter.

De site van WikiLeaks is lange tijd offline geweest, maar is sinds vorige vrijdag opnieuw online. Officieel heette het dat de pagina tijdelijk niet te raadplegen was wegens onderhoudswerken. Maar een journalist die nauw heeft samengewerkt met WikiLeaks beweert dat de klokkenluiderswebsite offline was als gevolg van een intern conflict dat de organisatie de laatste maanden teisterde. Nog volgens dezelfde journalist zouden verschillende leden van het team genoeg hebben gehad van Assanges autoritaire manier van werken. Een andere journalist, die ook liever anoniem wil blijven, bevestigt dat Assange inderdaad nogal autoritaire trekjes vertoont.


Rechter en beul

Daniel Domscheit-Berg, uw gewezen woordvoerder in Duitsland die de organisatie heeft verlaten, zei in het weekblad Der Spiegel dat u tegelijkertijd openbare aanklager, rechter en beul was. Hij beweert dat u geen kritiek duldt.

'Daniel Domscheit-Berg is om een aantal ernstige redenen uit de organisatie gezet. Zoals zoveel mensen die ontslagen zijn, put hij zich nu uit in kritiek op de beslissingen van zijn vroegere werkgever. Wat ons betreft, vormen vertrouwen, vertrouwelijkheid en integriteit de hoekstenen van onze activiteiten. Net daarom heb ik ervoor gekozen om Domscheit-Berg niet van repliek te dienen, ook al hebben zijn verklaringen ons niet meteen vooruit geholpen toen we het moeilijk hadden.'


'Assange is een dictator'

We bellen Daniel Domscheit-Berg op in Berlijn. Wanneer hij hoort wat Assange ons heeft verteld over zijn ontslag komt de verontwaardiging bovendrijven. 'In de eerste plaats ben ik zijn werknemer niet. In die organisatie krijgt niemand betaald. Bovendien heb ik zelf geld in het project gepompt', reageert hij duidelijk geërgerd.

De vroegere woordvoerder zegt dat zijn ontslag in september als een donderslag bij heldere hemel kwam. Hij weet ook dat minstens vijf mensen uit WikiLeaks zijn gestapt omdat ze zich niet konden vinden in de methoden die Assange erop nahoudt. 'Julian gedraagt zich als een dictator en ik weiger te werken voor dictators, ik voer net strijd tegen de dictators van deze wereld.' 'WikiLeaks is het geesteskind van heel wat mensen en daarom kan één iemand er nooit alleen de plak zwaaien. De medewerkers moeten onderling uitwisselbaar zijn. Het project moet op de eerste plaats komen. WikiLeaks is begonnen als een beweging. Maar wat is WikiLeaks nu ? Is het een organisatie, of is het de onemanshow van Julian Assange?'

De omstreden medestichter van WikiLeaks laat niemand onberoerd. De ene is geboeid door de man, bij de andere roept hij alleen maar ergernis op. Voor de ene is hij de ultieme held van de journalistiek, een man die ingaat tegen de logica van een cynische wereld, op zoek naar de grootst mogelijke transparantie. Voor de andere is hij een naïeve idealist die denkt dat alles mag worden verteld, ook al zegt het gezond verstand je dat je sommige zaken maar beter niet in de openbaarheid kunt gooien. Dat is dan ook de grootste kritiek die uit verschillende monden te horen is. Hij heeft de identiteit van bepaalde Afghaanse informanten onthuld en daarmee zouden ze een makkelijk doelwit zijn geworden voor de Taliban.


Uw beslissing om de namen van Afghaanse informanten te publiceren, heeft heel wat stof doen opwaaien. Vindt u dat u daar in de fout bent gegaan en dat u mensenlevens in gevaar hebt gebracht?

Assange: 'Als je 90.000 geheime documenten hebt en daarvan zet je er 76.000 online, dan levert dat veel stof tot gesprek op. De documenten onthullen het tijdstip en de datum van overlijden van ongeveer 20.000 mensen, samen met de omstandigheden waarin ze zijn gestorven. Punt. Het materiaal is twee maanden geleden gepubliceerd en voor zover we weten, is er tot op vandaag niet één Afghaan het slachtoffer geworden van onze beslissing. Dat neemt niet weg dat het een ernstig en boeiend discussiepunt is, en net daarom doorstaat een van de vijf documenten onze selectie niet.'


Alan Rusbridger, directeur van de Britse krant The Guardian, heeft ons een paar dagen geleden met de nodige ironie verteld dat de traditionele media zich niet meer toeleggen op onderzoeksjournalistiek omdat die te duur en niet sexy genoeg zou zijn. Kunt u zich daarbij aansluiten?

'Jawel. De onderzoeksjournalistiek is bijna volledig verdwenen. Je betaalt er dan ook een hoge prijs voor: je kweekt vijanden, je moet geld pompen in het afwenden van rechtszaken en de belangen van de uitgevers worden geschaad. Ik denk dat de doorsnee lezer wel degelijk voorstander is van onderzoeksjournalistiek, maar de kostprijs per woord is te hoog in vergelijking met die van andere vormen van journalistiek. En dan denk ik vooral aan de journalistiek die wordt gesponsord door belangengroeperingen.'


Denkt u dan dat de meeste westerse communicatiemedia uit de hand eten van belangengroeperingen?

'Dat is niet echt wat ik wou zeggen, maar het speelt zeker een rol. Ik had het over de duizenden miljoenen dollars die het Amerikaanse leger elk jaar spendeert aan de berichtgeving over officiële aangelegenheden om controle te hebben over de inhoud ervan. Zo worden de video's, foto's en perscommuniqués gratis verspreid onder de journalisten die er dan hun naam onder plaatsen. Ook ondernemingen en regeringen verspreiden op die manier gecontroleerde informatie. In dat opzicht zijn de kranten en de televisiezenders selectieorganen van gecontroleerde inhoud geworden.'


Bent u zelf veel veranderd in de voorbije drieënhalf jaar?

'Mijn kijk op de wereld is sterk veranderd. Niets had me voorbereid op de werkelijkheid zoals die zich nu manifesteert. Ik weet niet goed hoe ik het onder woorden moet brengen. Er wellen spontaan twee zaken in me op. In de eerste plaats denk ik aan de dood van de burgermaatschappij op wereldschaal. Elektronische financiële overdrachten genereren ongrijpbare geldstromen die vlugger bewegen dan we politiek of moreel kunnen vatten, en die de burgermaatschappij wereldwijd op losse schroeven zetten. Dankzij hun economische macht kunnen opportunisten in samenlevingen die deel uitmaken van het wereldwijde financiële systeem grote rijkdom verwerven. Ze gaan immoreel tewerk en hevelen grote sommen geld over naar verre of obscure oorden en naar ondoorzichtige, quasi ongrijpbare financiële vehikels.'


Geheime veiligheidsstaat

'Daarnaast heb ik ook gezien dat er een enorme en uitdijende geheime veiligheidsstaat is ontstaan die zijn tentakels over de hele wereld uitspreidt en die voornamelijk vanuit de Verenigde Staten actief is. Elke staat die zijn eigen overleven veilig wil stellen, moet zich aansluiten bij een van de drie inlichtingendiensten en militaire systemen. En dan heb ik het over het westerse Imperium, Rusland, het oude Sovjetimperium, en China, dat nog geen Imperium is, maar toch al aardig in de buurt begint te komen.'

'De geheime veiligheidsstaat die zich naar het Westen aan het uitbreiden is, heeft zijn zwaartepunt in de Verenigde Staten, maar het is een gecontroleerd netwerk dat in alle westerse landen bestaat en alle westerse landen met mekaar verbindt. Ondanks de economische crisis is de economische macht van die staat in Amerika nog toegenomen. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw zijn de financiële middelen met 250 tot 300 percent toegenomen. Om u een voorbeeld te geven, citeer ik graag Dana Priest, tweevoudig winnares van de Pulitzer Prize en onderzoeksjournaliste van de krant The Washington Post. Volgens haar werken er momenteel 817.000 mensen aan geheime veiligheidsdossiers.'


En die structuren zien er nauwgezet op toe dat het kapitalisme overeind blijft?

'De grote ondernemingen zijn zo sterk geïnfiltreerd in die schimmige veiligheidsstaat en in het politieke systeem dat ze er alle meerwaarde uit weten weg te halen.'

Het interview is afgelopen. Assange staat op en wordt op slag een ander man. In één pennenstreek gooit hij alle ernst en intensiteit van zich af. Hij wordt licht en innemend, en om zijn lippen verschijnt een brede glimlach. Hij wordt jonger. Het laatste wat hij zegt, nadat we de bandopnemer hebben uitgeschakeld, is: 'Geloof niemand. Je mag niemand geloven. Iedereen liegt je toch maar wat voor.'


DS, 30-10-2010 (Joseba Elola)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB