Sterven is simpel. We doen het vroeg of laat allemaal. Maar hoe willen we afscheid nemen van onze dierbaren? Eén trend tekent zich duidelijk af: de eco-begrafenis is in opmars. Daarbij staan kleine begrafenisondernemers onder druk, want afscheid nemen wordt steeds vaker big business.

Toegegeven: in Vlaanderen zijn we doorgaans nogal braaf en traditioneel als het over begraven en cremeren gaat. Of moeten we zeggen: no nonsense. Een klassieke eiken kist, een sobere urne, grote bloemenkransen, een al of niet religieus getinte plechtigheid en achteraf een koffietafel met broodjes kaas, ham en americain préparé. Creatief en origineel uit de hoek komen, is meestal niet onze hoofdbekommernis bij de dood van een geliefde.

Neen, dan doen de Nederlanders het een stuk eigenzinniger. Een familie die aan de slag gaat met het beschilderen van een doe-het-zelf-doodskist, is er geen uitzondering. Een gepersonaliseerde kist, helemaal in het teken van de beroepsbezigheden of de hobby van de overledene, doet het er ook een stuk beter dan bij ons: een kist met een biljartlaken erop of in de vorm van een contrabas, om maar iets te noemen. Met de boekenkist doen de Nederlanders hun zuinige reputatie alle eer aan: doodzonde om alleen maar begráven te worden in zo'n houten kist, vinden sommigen. Dus zetten ze in afwachting van hun overlijden de kist rechtop in huis, als boekenrek. Eenmaal dood gaan de boekenplankjes eruit, en vormen ze samen het deksel van de kist.

En dan zijn er de kistjes voor de pijnlijkste aller begrafenissen: die van kleine kinderen, die nooit de kans gekregen hebben om hun stempel op het leven te drukken. Omdat de klassieke begrafeniskisten zo koud lijken, stijgt de vraag naar speelse kisten in de vorm van een bloem, een eendje, een dolfijn. Of naar de zachtere wilgentenen mandjes, bekleed als een wieg.

Een groene kist of helemaal niets?

Controlefreaks als we zijn, willen we vat krijgen op alle domeinen van het leven. Alleen als het over de dood gaat, draaien we ons hoofd graag fluitend de andere kant op. Hoewel ook daar stilaan verandering in schijnt te komen: volgens het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties heeft één Belg op zes al schikkingen getroffen voor zijn uitvaart.

Een begrafenis is natuurlijk de ultieme kans om indruk te maken, onze stempel te drukken, een statement te maken over wie we zijn en waar we voor staan. En daar botst het vaak. Je leven lang netjes afval sorteren, zuinig zijn met energie, de fiets nemen naar het werk en op elke andere manier lief zijn voor het milieu, is geweldig. Maar aan het eind van de rit kiezen we massaal voor de crematieoven. Ook bij begrafenisondernemer Joeri De Waele uit Ekeren komen vooral mensen die gecremeerd willen worden: 'Dat is proper, denken ze. Maar je blijft natuurlijk zitten met het hoge energieverbruik en de CO2-uitstoot. Al moet het gezegd: de meeste crematoria investeren tegenwoordig in filters, die de schade zoveel mogelijk beperken.'

Begraven lijkt dus milieuvriendelijker dan cremeren. En een kist is niet zomaar een kist, want ook daarvoor wordt steeds vaker een alternatief gezocht. Het meest bekende is wellicht de Ecopod: gestroomlijnde kisten, volledig vervaardigd uit gerecycleerd papier en kunstig beschilderd. Joeri De Waele biedt de Ecopod - net als een aantal andere eco-kisten - aan, maar wijst op het kloeke prijskaartje: 'Zo'n Ecopod kost al gauw 1.700 tot 1.800 euro, terwijl een eenvoudige houten kist al kan vanaf 600 euro. Wél betaalbaarder zijn de kisten - of eerder: manden - gemaakt uit wilgentakjes.'

Andere mogelijkheden: de kartonnen dooskist, eveneens gemaakt van gerecycleerd papier (en goedkoper dan de Ecopod), de wollen kist, en de 'zachte' kist, die er in wezen op neerkomt dat de overledene in een stevig katoenen draagdoek wordt ingepakt. En daar duikt meteen de allersimpelste oplossing op. Joeri De Waele: 'Vroeger was een kist wettelijk verplicht, maar die regel is een tijdje geleden - mede op vraag van de moslimgemeenschap - afgeschaft. Wie dat wil, mag zich simpelweg in een lijkwade gehuld laten begraven. Niet dat de meeste begrafenisondernemers daar veel reclame zullen voor maken (lacht). Een kist is voor een begrafenisondernemer als wijn voor een restauranthouder: er kan winst op worden gemaakt.'

Begrafenisondernemer Christophe Bruyneel ontwierp samen met zijn partner een aantal websites over uitvaarten. Eén daarvan focust op de groene begrafenis. In Vlaanderen is het echter nog steeds wachten op de echte doorbraak: 'De Vlaming is nogal conservatief. Toon in Nederland een goede televisiereportage over de groene begrafenis en je krijgt meteen een heleboel reacties. Van de kist tot en met het ecologisch verantwoorde drukwerk, het raakt er veel gemakkelijker ingeburgerd dan bij ons. Ook in Amerika is de eco-begrafenis aan het boomen: meer dan driehonderd begrafenisondernemers hebben zich inmiddels in groene begrafenissen gespecialiseerd. Dat zie ik hier niet zo snel gebeuren. Zelf heb ik nog geen enkele vraag in die richting gehad. Milieubewuste mensen vragen wel eens naar een uiterst sobere kist, met enkel een laagje watervernis, maar verder dan dat gaat het niet. Tradities zijn en blijven belangrijk.'

De toekomst: oplossen en vriesdrogen

Het lichaam teruggeven aan de natuur, op de zachtst mogelijke manier: dat is de betrachting van het groene begraven. Bloemen horen er niet bij, tenzij ze met respect voor het milieu gekweekt werden. En een beetje groene jongen ligt na zijn dood liefst in de vrije natuur.

In Nederland kennen ze al jarenlang de natuurbegraafplaatsen: ongerepte stukken groen,waar je alleen begraven kan worden als kist én grafmonument uit natuurlijke materialen bestaan. Kunststoffen, lijm en metaal zijn uit den boze. Vlaamse pogingen in die richting botsten tot nu altijd op een njet. Maar ook in Nederland zijn er inmiddels kritische stemmen te horen. Lucas Reijnders, hoogleraar milieukunde, noemt natuurbegraafplaatsen een illusie: 'We zijn lopende afvalcontainers, met kwik, lood en cadmium in ons lichaam. Ook dat komt allemaal in de grond en in de voedselketen terecht.'

Op zoek dan maar naar alternatieven. Die zijn er. En al klinken ze ronduit futuristisch, toch vinden ze mondjesmaat ingang bij een groeiend groen publiek.

Een Zweedse biologe ontwikkelde het vriesdrogen: alle vloeistoffen worden uit het lichaam verwijderd, waarna het droge overblijfsel tot poeder getrild wordt. Zware metalen worden eruit gefilterd, en pas dan gaat wat overblijft in een milieuvriendelijke kist de grond in. Na zes tot twaalf maanden is het hele pakket gecomposteerd. Energiezuinig klinkt het allemaal niet, maar naar verluidt zou er bij het vriesdrogen alleen groene stroom gebruikt worden. Voor de Belg is het vriesdrogen op dit moment niet meer dan vage toekomstmuziek.

Wellicht zal die andere techniek, resomatie, sneller ingang vinden. 'Dat wordt het cremeren van de toekomst', zegt Christophe Bruyneel met grote overtuiging. Resomatie of alkalische hydrolyse klinkt drastisch: het lichaam wordt opgelost in alkali en water. De chemische verbindingen worden afgebroken en na afloop blijft amper drie procent van het lichaam over: een hoopje minerale as en water. Op dit moment worden de mogelijkheden onderzocht om het systeem ook bij ons toe te passen.

Verzekerd en begraven onder één dak

We zeiden het al: de Belg wordt wakker. Een op de zes maakt uitvaartplannen. In de praktijk betekent dat meestal dat er een uitvaartverzekering afgesloten wordt. Kwestie van de dierbare achterblijvers niet op te zadelen met een duizelingwekkende begrafenisrekening. Op de website van uitvaartverzekeraar Dela kun je zelf berekenen hoeveel de uitvaart van je dromen zal kosten, en hoeveel je maandelijkse verzekeringspremie zou bedragen voor die som. Handig, maar bijzonder ontnuchterend. Een niet eens zo extravagante begrafenis - sobere kist, standaard bloemenkrans, een liggende grafsteen en een receptie achteraf - tikt aan tot een dikke zevenduizend euro. Terwijl veel begrafenisondernemers als richtprijs ongeveer de helft van dat bedrag noemen.

Joeri De Waele is niet verwonderd: 'Dela biedt niet alleen uitvaartverzekeringen aan, ze bezitten ook steeds meer uitvaartbedrijven. Zelf heb ik al enkele keren bezoek van hen mogen ontvangen: een sympathieke, gezellige man, die kwam polsen of ik bereid zou zijn mijn bedrijf aan Dela over te laten. Slim bekeken natuurlijk: als iemand én verzekerd is bij Dela, én zijn uitvaart door hen laat organiseren, dan blijft het geld mooi in huis. Hoe meer ze bezitten, hoe groter de kans ook dat ze de prijzen verder opdrijven: duurdere begrafenissen, hogere premies. En de consument is de dupe.'

Bij navraag blijkt dat Dela op dit moment 58 uitvaartbedrijven op 119 locaties bezit. Maar ook vijf van de twaalf Belgische crematoria zijn inmiddels in handen van Dela, al wordt het cremeren zelf er - zoals wettelijk vereist - uitgevoerd door gemeentepersoneel.

Marysia Kluppels, communicatiemanager en woordvoerster van Dela, benadrukt dat angst voor een eventuele monopoliepositie ongegrond is: 'België telt een 700-tal begrafenisondernemers. Tegen de tijd dat we die bedrijven allemaal zouden hebben overgenomen, leef ik wellicht zelf niet meer. Bovendien worden we scherp in het oog gehouden door de Raad voor de Mededinging, een commissie onder de vleugels van het Ministerie voor Economische Zaken. Jaar na jaar moeten we onze cijfers voorleggen. Men kijkt er streng op toe dat we niet in de richting van een monopolie evolueren.'

Maar de bezorgdheid bij de zelfstandige begrafenisondernemer blijft bestaan: begraven wordt big business, luidt het van verschillende kanten. En alweer wordt gewezen naar Nederland, waar Dela al langer een hoofdrolspeler is op de markt: de prijzen voor uitvaarten liggen er een stuk hoger dan bij ons.

Bron: www.destandaard.be

Eigen mening:
Aangezien dat het morgen Allerheiligen is vind ik dit artikel de moeite om eens over na te denken en bespreek te maken.
Ik denk dat wij veel meer vasthouden aan tradities en bang zijn voor de reacties: "wat zullen de mensen zeggen als ...". Naar mijn mening durven we daarom niet eens iets anders doen. Wij, Belgen, kunnen hier blijkbaar ook moeilijker over praten met onze families. Is dit misschien nog iets van vroeger? "De dood is duister, dus daar mag niet over gepraat worden"?
Ik vind het schandalig dat bedrijven zoals Dela hier big business van maken. Op een moment dat je een begravenis moet regelen denk ik niet dat je prijzen gaat vergelijken en op zoek gaat naar 'de beste deal' en daar profiteren zulke bedrijven van. Ik begrijp niet goed dat een begravenis zoveel geld kan kosten. Misschien moeten we hier maar eens een voorbeeld nemen aan de Nederlanders?