Meer dan een centenkwestie


BRUSSEL - Meer speelruimte krijgen binnen de federaal opgetrokken muren, zal niet voldoende zijn voor de Vlaamse partijen, N-VA op kop. De financieringswet aanpassen is ook een democratisch verhaal.


Wat is de financieringswet?

De financieringswet regelt de geldstromen in België. Ze bepaalt hoeveel geld er van de federale overheid naar de gewesten en gemeenschappen gaat. De financieringswet is een bijzondere wet - voor de liefhebbers: 'bijzondere wet van 16 januari 1989' - en om zo'n wet aan te passen is een tweederdemeerderheid nodig.


Hoe werkt ze?

De gewesten ontvangen een deel van de federaal geïnde personenbelasting dat overeenstemt met twaalf types belastingen die op hun grondgebied te lokaliseren zijn, zoals registratierechten, onroerende voorheffing en verkeersbelasting. Ze hebben ook een marge van 6,75 procent om op- of afcentiemen toe te staan op de personenbelasting en krijgen tot slot een dotatie die gekoppeld is aan de index en de economische groei. Armere gewesten kunnen rekenen op een solidariteitsbijdrage en er is een waslijst aan 'bijkomende middelen'.

De gemeenschappen krijgen behalve een deel van de inkomsten uit de personenbelasting ook een dotatie uit de btw-opbrengsten. Daar zit een ingewikkelde sleutel op, die rekening houdt met het aantal min-18-jarigen (denataliteit) en leerlingenaantallen.


Waarom moet ze aangepast worden?

Als er een substantiële overdracht van bevoegdheden plaatsvindt, moet de wet sowieso aangepast worden, wil de federale staat niet binnen de kortste keren failliet gaan. Maar de Vlaamse partijen willen de wet vooral aanpassen om meer responsabilisering in te bouwen. De deelstaten hebben autonomie in hun uitgaven, maar amper in hun inkomsten. Ze voelen de positieve of negatieve gevolgen van hun beleid niet in hun inkomsten. Dat leidt tot wat bekend staat als Hamilton's paradox: hoe meer dotaties een deelstaat krijgt, hoe onverantwoordelijker daarmee omgesprongen wordt. Als de deelstaten zelf instaan voor een deel van hun belastingen en die ook zelf gaan innen, moeten ze daar tegenover hun inwoners verantwoording voor afleggen.


Waar loopt het vast?

De highlevelwerkgroep heeft geprobeerd om de twaalf principes voor de nieuwe financieringswet concreter te maken en consensus te zoeken over de interpretatie ervan. Dat is jammerlijk mislukt. Niemand zal ontkennen dat er vooruitgang geboekt is, de partijen hebben elkaar en elkaars wensen veel beter leren kennen, maar in de eindnota is het ver zoeken naar consensus. Op amper vier van de twaalf principes is die er, bij drie andere is men principieel akkoord maar ziet men de uitwerking totaal anders en voor de vijf overblijvende principes is het water vele vadems diep.

Het grootste struikelblok is 'het uitbreiden van de financiële autonomie van de gedefedereerde entiteiten.' Niet louter een centenkwestie, maar ook een democratisch verhaal. Namelijk de mogelijkheid voor regionale parlementen om zich uit te spreken over hun belastingen. Net daarom wil N-VA niet weten van een uitbreiding van de op- en afcentiemen (zie kader). Daarmee blijven de deelstaten afhankelijk van de ruimte die de federale staat hen toestaat en moeten ze geen belastingen zelf heffen.

Terwijl men aan Franstalige kant nog koudwatervrees heeft om gedeeltelijke fiscale autonomie toe te staan (men mag er daar graag op wijzen 'dat het principe slaat op financiële autonomie en niet fiscale': meer geld dus, maar niet meer zeggenschap over de herkomst), droomt de N-VA al van 50 procent eigen inkomsten door een deel van de personenbelasting en de vennootschapsbelasting over te hevelen. Dat er geen enkel concreet cijfer hierover in de highlevelnota staat, stoort de partij mateloos. Met sprokkels als de overheveling van accijnzen op alcohol, tabak en brandstoffen kan de N-VA niet leven.

Ook Brussel blijft knellen. Iedereen is akkoord dat het Hoofdstedelijk Gewest moet geherfinancierd worden, maar over hoe dat moet gebeuren - met 500 jaarlijks terugkerende miljoenen of op een andere manier - blijft een twistpunt. Idem voor 'het verzekeren van de leefbaarheid van de federale staat' en het principe 'responsabilisering': principieel is iedereen akkoord, er moet iets gebeuren, maar over het 'hoe' van de hele operatie staat men diametraal tegenover mekaar.

Lees de highleveleindnota op:

www.standaard.be/financieringswet


DS, 04-10-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB