Wie schrijft die blijft en kan premier worden


Deze preformatie is echt wel op haar laatste benen aan het lopen. Aan het wankelen. Di Rupo krijgt de brandjes niet meer geblust, ze blijven met steeds kortere tussenpauzes weer opflakkeren. Als de akkoorden nog maar enkele uren standhouden, is het tijd voor een andere methode. Voor waterdichte akkoorden, op papier, met de handtekening van de partijvoorzitters.


Er is maar een akkoord als er over alles een akkoord is, houdt N-VA niet op te herhalen. Maar de mondelinge afspraken van de preformateur worden in noord en zuid anders geïnterpreteerd en becommentarieerd, en zaaien tweedracht in plaats van convergentie. Beloftes houden met de dag minder lang stand. Jeroen Verelst vraagt de preformateur een blad papier te nemen, voor de moeizaam veroverde verworvenheden van de voorbije maanden weer op de helling komen te staan. 'Wie schrijft die blijft en kan premier worden.'

De gesprekken rond de tafel van Elio Di Rupo hebben iets van een populair spelletje dat jeugdbewegingen graag mogen spelen: Chinees fluisteren. Iemand fluistert zijn buur een zinnetje in het oor, die buur fluistert vervolgens zijn buur hetzelfde in, en zo gaat het de hele kring rond. Wie het laatst aan de beurt is, blijkt meestal iets totaal anders verstaan te hebben dan de originele zin. Lachen! Nog leuker: speel het spel in twee verschillende talen.

We maken er nu een karikatuur van, maar het principeakkoord over de grondige herziening van de financieringswet wordt wel erg verschillend geïnterpreteerd door de partijen die het mee onder-handelden. In La Libre Belgique moet 'fiscale concurrentie' tout court vermeden worden, in de Nederlandstalige media wordt daar het niet onbelangrijke 'deloyale fiscale concurrentie' aan toegevoegd. Franstalige bronnen melden dat er een akkoord is over een "apart statuut" voor Brussel, geen enkele Vlaming heeft Di Rupo aan tafel over een apart statuut horen praten. Op het eerste zicht details, maar wel cruciale details. Ook de geest van het akkoord krijgt een opvallend duale lezing mee. De Vlaamse partijen hebben het Franstalig verzet eindelijk gebroken: én de herziening van de financieringswet én de fiscale autonomie én de toename van de eigen middelen, de Vlaamse strijdpunten hebben het akkoord allemaal gehaald. Dat zien de Franstaligen wel even anders: ja, ze hebben ingestemd met een aantal Vlaamse eisen, maar daar hebben ze wel meer dan voldoende blokkeringsmechanismen tegenover gezet. Als er al een akkoord is, dan volgens minstens één Franstalige onderhandelaar vooral om de hele boel op de lange baan te schuiven. Zo lang mogelijk. "C'est reporté", juicht er naar verluidt eentje. "Het is uitgesteld."

Bij de N-VA zagen ze de bui al hangen. "Er is pas een akkoord als er over alles een akkoord is", herhalen ze daar al twee maanden lang tot in den treure. Een levensgroot cliché, maar wel eentje dat klopt als een bus. Want kijk, amper een paar uur later schopt Joëlle Milquet keet over Brussel-Halle-Vilvoorde. "Nu gaan we over B-H-V praten, nu ga ik winnen", zou de cdH-voorzitster hebben gesneerd. Milquet hinkt al twee maanden lang op twee gedachten, en dat is steeds moeilijker vol te houden. Ze ergert zich te pletter aan het imago dat ze krijgt opgeplakt in Vlaanderen, dat van de onverzettelijke Vlamingenvreter. Maar kijk, men zag Madame Non in Vlaanderen de laatste weken al heel voorzichtig vervellen tot Madame Oui. Dat was nu ook weer niet de bedoeling, moet Milquet gedacht hebben. Want ze wil dan wel van haar negatieve imago over de taalgrens af raken, tegelijkertijd biedt de afwezigheid van de communautaire hardliners van het FDF een unieke kans om de strafste Franstalige te zijn en in de Brusselse rand zieltjes te winnen.

Het principeakkoord over de financieringswet krijgt dus nog dezelfde avond een stevige deuk en wordt de volgende dagen helemaal kaduukgetrapt. N-VA-chef Bart De Wever vertrouwt de Franstaligen niet. Als hij in volle plenaire vergadering een sms van een journalist krijgt met de vraag of het klopt "dat hij de boel blokkeert", zoals persagentschap Belga meldt, is hij behoorlijk gepikeerd. Om te vermijden dat ze de herziening van de financieringswet tot in de eeuwigheid der dagen voor zich uit schuiven, wil De Wever de extra miljoenen voor Brussel - hét stokpaardje van de PS - expliciet koppelen aan de uitwerking van de financieringswet. Verontwaardiging bij de Franstaligen, die op hun beurt het bijna-akkoord over de splitsing van B-H-V - hét stokpaardje van de N-VA - koppelen aan de financiële injectie voor Brussel. En zo houdt iedereen iedereen in een ijzeren wurggreep en blijft geen enkel akkoord overeind.


De sfeer is niet meer goed

De Wever, die de voorbije weken een aardig mondje Frans meepraatte aan tafel, spreekt volgens medeonderhandelaars alleen nog Nederlands. "Hij praat ook nog eens heel snel", voegen die onderhandelaars eraan toe, alsof de provocatie van het Nederlands praten nog niet volstond. Voor wie er nog aan moest twijfelen, het wantrouwen heerst over de preformatie. Niemand zegt nog dat "de sfeer goed is", dé mantra van de voorbije twee maanden.

De preformatie botst nu echt keihard tegen zijn eigen grenzen. Echte akkoorden - zwart op wit - zijn voor de formatie, benadrukt Di Rupo keer op keer. Nu is het tijd voor de principes, de grote lijnen. De perimeter, bref. Maar nu die principes één voor één opnieuw overboord worden gegooid, of minstens onder voorbehoud worden geplaatst, is deze preformatie echt wel op haar laatste benen aan het lopen. Aan het wankelen. Di Rupo krijgt de brandjes niet meer geblust, ze blijven met steeds kortere tussenpauzes weer opflakkeren.

De naïviteit waarmee de onderhandelaars telkens weer woest reageren op de eisen en voorwaarden van de tegenpartij begint te irriteren wegens hoogst ongeloofwaardig. Preformateur Di Rupo zelf was de eerste om de geslagen hond te spelen, toen De Wever het herenakkoord van Villa Hellebosch opblies. In dat idyllische decor in Galmaarden hadden de twee grote winnaars van de verkiezingen twee maanden geleden een goed bewaard geheim pact gesloten: De Wever kreeg zijn grote staatshervorming, inclusief een 'redelijk nette' splitsing van B-H-V, als hij maar zou zwijgen over de financieringswet. Aangezien een grote staatshervorming voor de Vlaamse partijen onlosmakelijk verbonden is met een verregaande financiële autonomie voor de deelstaten (lees er eender welk verkiezingsprogramma maar eens op na) was het herenakkoord simpelweg niet haalbaar. Bizar dus dat De Wever en Di Rupo het sloten, ook bizar dat de preformateur geschokt was toen het niet standhield.

Hetzelfde verhaal met de driehoeksconstructie financieringswet-Brussel-B-H-V. Hadden de Franstaligen nu echt gedacht dat de Vlamingen hun stok achter de deur - geld voor Brussel - zomaar zouden opgeven zonder zekerheid dat de principes over de financieringswet nieuwe stijl ook concreet worden gemaakt? En hadden de Vlamingen nu echt gedacht dat de Franstaligen akkoord zouden gaan met een minimum aan compensaties voor de splitsing van B-H-V zonder zekerheid over de herfinanciering van Brussel?

Zo moet Di Rupo telkens weer op zijn passen terugkeren. Telkens weer de boel bedaren. Telkens weer teruggrijpen naar een-tweetjes om de partijvoorzitters apart te sussen en tot meer inschikkelijkheid te bewegen. Pendeldiplomatie tot in het oneindige. Die werkwijze heeft de voorbije weken zijn nut uitgebreid bewezen, het was ook de enige mogelijke weg om iedereen na de communautaire koude oorlog van de voorbije drie jaar weer dezelfde marsrichting te laten volgen. Maar ze is opgebruikt.

Als de akkoorden nog slechts enkele uren standhouden, is het tijd voor een andere methode. Voor waterdichte akkoorden, op papier, met de handtekening van de partijvoorzitters. Zodat niemand nog kan terugkomen op gemaakte afspraken, zodat niemand nog een handige draai kan geven aan de gedane beloftes.

Word formateur nu het nog kan, Elio.


Blog DM, 30-08-2010 (Jeroen Verelst)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB