Het speeltje van de superrijken


Alsof er geen wereldwijde crisis aan de hand is, produceerde de kunstmarkt deze week een absolute recordprijs. Een beeld van Giacometti bracht bij Sotheby's 74 miljoen euro op.


De top van de kunstmarkt stelt het goed, dank u. Terwijl de beurzen blijven kwakkelen, werden in de grote veilinghuizen spectaculaire prijzen betaald die herinneren aan de gouden dagen van voor de recessie. Behalve de recordprijs van 104,3 miljoen dollar (74 miljoen euro) voor het beeld L'Homme qui marche van Alberto Giacometti deden ook werken van Klimt, Cézanne, Picasso, Matisse en onze eigen Magritte in de voorbije dagen de kassa rinkelen.

Giacometti was de blikvanger van een veiling van impressionisten en moderne kunst bij Sotheby's in Londen, maar niemand had een recordprijs verwacht. De schatting lag immers driemaal lager dan de prijs die na acht dolle minuten betaald werd door een koper die over de telefoon bood en anoniem wilde blijven. Tien kandidaat-kopers boden mee.

L'Homme qui marche werd net iets duurder dan het schilderij Jongen met pijp van Picasso dat zes jaar geleden in New York onder de hamer ging. Het beeld is nu het duurste kunstwerk ooit op een veiling verkocht.

De recordprijs viel als een donderslag bij heldere hemel, maar dat het om een zeldzaam en kostbaar werk ging, was geweten. Het 1,83 meter hoge brons uit 1961 is een van de bekendste beelden van de Zwitserse kunstenaar. Het toont de mens in al zijn kwetsbaarheid, uitgezuiverd tot weinig meer dan een paar lijnen, maar met een vastberaden tred. Afgietsels ervan bevinden zich in de meeste prestigieuze musea van de wereld, wat het stuk bijzonder begerenswaardig maakte voor verzamelaars.

Bovendien ging het om één van de tien exemplaren die tijdens het leven en onder de controle van de kunstenaar gegoten werden. De exemplaren die na de dood van Giacometti (in 1966) nog gemaakt werden, zijn minder zeldzaam en dus ook minder duur. Zoals meestal op de kunstmarkt, was de combinatie van kwaliteit en zeldzaamheid de sleutel tot het succes. Een van de kandidaat-kopers die met spijt in het hart moesten afhaken toen het bod naar astronomische hoogten steeg, zei na afloop dat hij veertig jaar had gewacht op een kans om dit werk te verwerven.


Twee gekken

Kunsthandelaars en beleggers verwachten dat de onthutsende recordprijs in de volgende jaren nog meer dan eens verbeterd zal worden. Zij wijzen erop dat er niet meer dan 'twee gekken' nodig zijn - lees: twee liefhebbers die per se een bepaald stuk willen hebben en die zwemmen in het geld - om tot prijzen van dit niveau te komen.

In 2009, het eerste jaar van de crisis, kreeg de kunstmarkt klappen. Vooral de omzet van moderne en hedendaagse kunst daalde. Maar bij de eerste tekenen van herstel reageerde de kunstmarkt prompt. Op het einde van vorig jaar werd in Londen al 32 miljoen euro betaald voor Hoofd van een Muze, een tekening van Rafaël. Het was de hoogste prijs ooit voor een werk op papier.

De top van de kunstmarkt, waar het vrijwel uitsluitend om stukken van museale kwaliteit gaat, heeft de jongste jaren ook nieuwe klanten gekregen. Behalve de Amerikaanse en Europese verzamelaars werden kopers uit Rusland, China, India en het Midden-Oosten steeds actiever. Miljonairs als Roman Abramovich - de suikeroom van de Britse voetbalclub Chelsea - legden gigantische sommen op tafel voor schilderijen van Francis Bacon en andere moderne kunstenaars.

Deze superrijken zijn immuun voor de gevolgen van de crisis. Sommigen hebben een echte passie voor kunst, voor anderen is het weinig meer dan een speeltje of een leuke belegging in een tijd dat aandelen en ander papier onzeker zijn geworden. Cynische waarnemers van de kunstmarkt wijzen erop dat ook de instandhouding van het omstreden bonussysteem een zegen is voor de sector, omdat de begunstigden een deel van dat geld aan kunstwerken spenderen.

De grote verliezers bij dit alles zijn de musea. Zij zagen hun budgetten ingevolge de crisis meestal flink dalen en kunnen de prijsstijgingen op de kunstmarkt niet volgen. Gelukkig zijn er steeds meer stichtingen die de musea een handje toesteken.

Pittig detail: het beeld van Giacometti werd op de veiling aangeboden door de Duitse Commerzbank, die de opbrengst volledig zal besteden aan culturele initiatieven en aan de musea die door de bank worden ondersteund. Al gaan er in Duitsland ook stemmen op die vragen dat een deel van de meevaller wordt gebruikt om een stukje van de overheidssteun terug te betalen die de Commerzbank tijdens de financiële crisis ontving.


Magritte

De recordprijs voor Giacometti was geen toevalstreffer. Verscheidene andere zeldzame werken, waaronder het landschap Kerk in Cassone van Gustav Klimt (30 miljoen euro) en het stralende stilleven Kruik en fruit op een tafel van Cézanne (13 miljoen euro) overtroffen deze week eveneens de stoutste verwachtingen. De enige Belgische kunstenaar die in deze categorie meespeelde, was René Magritte. Zijn schilderij Le beau navire, een naakt uit 1942, haalde bij Sotheby's 4,2 miljoen euro.

Uiteraard staat de top van de kunstmarkt ver van het dagelijkse gebeuren in de kunsthandel om de hoek. Toch hebben de interesse en de stevige prijzen aan de top meestal een gunstige weerslag op de rest van de markt. De belangstelling voor kunst is nog nooit zo wijdverspreid geweest als vandaag.


DS, 06-02-2010 (Jan Van Hove)

Bijgesloten Plaatje(s)

 

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB