Spelen met onze toekomst


Binnen enkele maanden is onze overheidsschuld weer groter dan het bruto binnenlands product (bbp). De Belgische 'schuldgraad' zal dan in iets meer dan twee jaar tijd opgelopen zijn van 84 tot bijna 100 procent, terwijl hij in de eurozone van gemiddeld 66 naar 76 procent ging.


Hoe erg is het dan wel dat we in ons land met z'n allen een heel jaar moeten werken om onze gezamenlijke schuld afgelost te krijgen? Het antwoord op die vraag hangt samen met de omstandigheden waarin de schuld van een land oploopt. En die zijn nauw verweven met de kredietcrisis en met de maatregelen die de overheid moest nemen om de banken overeind te houden en te vermijden dat de economie helemaal de dieperik inging.

Dat een land in zulke omstandigheden even zwaar in het rood gaat, is niet alleen aanvaardbaar, maar zelfs wenselijk. In de jaren dertig reageerde de Amerikaanse regering op de crisis door de kredietkraan dicht te draaien en de belastingen te verhogen. Het gevolg was de ergste depressie sinds de economie beweert een wetenschap te zijn.

Nu reageren de regeringen en de centrale banken helemaal omgekeerd, en met succes. De ergste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog heeft niet meer dan enkele kwartalen geduurd. En hoewel het nog jaren zal duren voor onze welvaart opnieuw het peil van voor de crisis bereikt, lijkt het recessiemonster toch al definitief overwonnen.

Een prestatie zonder voorgaande, maar een die in landen als België een hoge tol eist. De grote banken in dit land overeind houden kostte 6,3 procent van het bbp, en dat terwijl België bij het begin van de crisis al tegen een schuldgraad van 84 procent aankeek. In de eurozone was dat dik 60 procent, in de VS 65 procent.

Een kwarteeuw geleden begon de overheidsschuld in ons land te ontsporen. In 1993 was ze opgelopen tot 133 procent van het bbp. Nadien daalde die verhouding systematisch, vijftien jaar lang, tot nog 84 procent in 2007.

Gemiddeld verminderde het belang van de schuld tegenover het bbp dus jaarlijks met 3,5 procentpunt. Dat lijkt een niet onaardige prestatie, maar gelet op de uitzonderlijk gunstige economische omstandigheden van de jongste vijftien jaar is het dat allesbehalve.

Door de schuld voortdurend te herfinancieren tegen lagere rentetarieven kon de schatkist de aangroei van de schuld beperken, maar meer ook niet.

Hoewel de economie sinds 1993 onophoudelijk groeide, slaagden de opeenvolgende regeringen er haast nooit in een overschot te boeken. Slechts twee keer - in 2001 en 2006 - gaven zij iets minder uit dan de inkomsten die ze boekten.

Er werden dus geen reserves opgebouwd, waardoor België erg kwetsbaar bleef en blijft voor de rentestijgingen die er de komende jaren onvermijdelijk zullen komen, en waardoor de schuld gemakkelijk opnieuw kan beginnen stijgen en zelfvoedend worden, zodat de fameuze 'rentesneeuwbal' weer aan het rollen gaat.

Landen die te veel schulden torsen, hebben overigens ook onvoldoende marge om een economisch beleid te voeren dat de economie stimuleert en voorbereidt op de uitdagingen van morgen. En uitdagingen zijn er meer dan genoeg. Niet alleen vanuit het Verre Oosten, waar groeilanden als China en India Westerse bedrijven lokken met loonkosten die Europa en de Verenigde Staten kansloos laten in de strijd voor het aantrekken van klassieke, arbeidsintensieve fabrieken.

De vergrijzing is zo mogelijk een nog veel grotere uitdaging. Dit jaar beginnen de babyboomers - de generatie van na de Tweede Wereldoorlog - de arbeidsmarkt te verlaten. Daardoor beginnen de pensioenlasten op te lopen, net op een moment dat de instroom van jongeren op de arbeidsmarkt vermindert door een dalend geboortecijfer.

We hebben dus dringend overschotten nodig. Maar vorig jaar is het een tekort geworden van 6,3 procent en dit jaar duiken we volgens de economen van de Nationale Bank 5,4 procent in het rood. Een evenwicht lijkt pas haalbaar tegen 2015. En dan is er nog geen overschot.

De jongste twee jaar had de regering geen keuze, maar voor de periode voordien zijn er geen excuses te verzinnen. Onder premier Jean-Luc Dehaene (CD&V) werden de grote tekorten weggewerkt en verdiende België zijn toetredingsticket tot de eurozone. Maar de regeringen-Verhofstadt hebben nadien gedurende ruim negen jaar gekozen voor de makkelijkste weg, die van de minste weerstand en dus van de grootste problemen op langere termijn.

Luc Coppens is redacteur economie.


DS, 06-01-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB