Boerenkrijg tegen gemanipuleerde gewassen


Kunnen genetisch gewijzigde gewassen en natuurlijke planten naast elkaar bestaan? 'Besmetting is onvermijdelijk', waarschuwt de Canadese boer Percy Schmeiser.


Er komen barsten in het Europees verzet tegen de teelt van genetisch gemodificeerde gewassen. Lang gold het voorzorgprincipe; zolang wetenschappelijk niet zeker was dat het genetisch wijzigen van voedingsgewassen geen schadelijke effecten had op lange termijn, waren ggo's niet welkom in de Europese Unie. De EU volgde daarmee het standpunt van de milieubeweging en de Europese consument, die niet wil weten van het zogenaamde 'Frankensteinvoedsel'.

Vandaag neemt echter de druk toe om individuele landen en boeren de vrije keuze te laten of ze louter natuurlijke dan wel ook genetisch gewijzigde gewassen willen telen. De Vlaamse regering is ervan overtuigd dat de twee vormen van landbouw naast elkaar kunnen bestaan en keurde vorige week vrijdag de uitvoeringsbesluiten van het zogenaamd coëxistentiedecreet goed. Het forum van biologische boeren vreest dat dit de doodsteek kan zijn voor de biologische landbouw in Vlaanderen.

'Bijen, pollen en wind hou je niet tegen. Eens je ggo-zaad toelaat, zal het zich verspreiden', waarschuwt de Canadese boer Percy Schmeiser, die deze week eregast was op het Europese congres van bioboeren (IFOAM) in Brussel. In 1997 bleken Schmeisers velden vol te staan met het Round Up Ready-koolzaad van Monsanto, hoewel hij nooit dit transgene zaad had gekocht of had willen zaaien. Volgens Schmeiser was het overgewaaid van een naburig veld. Desondanks werd de boer door Monsanto voor de rechter gedaagd wegens inbreuk op het patentrecht. Door de jarenlange juridische strijd die daarop volgde, werd de nu 87-jarige Schmeiser het gezicht van het verzet tegen genetisch gemodificeerde gewassen. 'Tien jaar geleden wist ik niet eens wat ggo's waren', vertelt Schmeiser. 'Er was in die tijd in Canada geen publiek debat over ggo's en er was geen verzet van boerenbewegingen of sociale organisaties. Bedrijven als Monsanto konden in alle stilte hun producten introduceren.'


Wanneer was dat?

'In 1996. Monsanto introduceerde dat jaar in Canada en in de Verenigde Staten genetisch gewijzigde maïs, koolzaad en soja. Het bedrijf stelde zijn nieuwe producten voor aan zorgvuldig gekozen distributeurs van landbouwproducten of grote landbouwbedrijven. Hun argument luidde dat de gemodificeerde planten productiever waren, meer voedingsstoffen bevatten en vooral, dat ze resistenter waren tegen de onkruidverdelger. Kortom, ggo's zouden de honger uit de wereld helpen.

In mijn streek waren er vijf boeren die dat jaar het zogenaamde Round Up Ready koolzaad plantten, dat resistent was tegen het gelijknamige herbicide. Eén van die boeren was mijn buurman. Nog datzelfde jaar raakte mijn grond besmet met ggo-zaad.'


Hoe hebt u dat gemerkt?

'Er loopt een hoogspanningslijn door mijn eigendom en ik had een afspraak met de elektriciteitsmaatschappij dat ik de strook daaronder vrij zou houden. Toen ik in 1996 Round Up sproeide, bleek het koolzaad resistent te zijn voor het herbicide. Maar ik had nooit het resistente koolzaad gekocht of geplant. Het jaar daarop, in 1997, had het resistente koolzaad zich over mijn land verspreid. In 1998 beschuldigde Monsanto ons op inbreuk op de patentwetgeving.

Maar wij ontwikkelden en verkochten zelf zaad en hadden in de streek een stevige reputatie opgebouwd voor onze variëteiten. Bovendien leek het ons toen onbegrijpelijk dat er zoiets als een patent op zaad bestaat.

Volgens Monsanto doet het er echter niet toe hoe de ggo's op de grond van een landbouwer zijn terecht gekomen. Vanaf dat moment is de boer niet langer de eigenaar van het zaad op zijn land, maar is hij contractueel aan de patenthouder gebonden. Concreet betekent dit dat hij per hectare een licentie moet betalen en dat hij het geoogste zaad niet mag gebruiken voor het volgende seizoen, maar elk jaar nieuw zaaigoed van Monsanto moet aankopen. Voor ons was dat de grootste catastrofe, want we mochten ons eigen zaad niet langer gebruiken..'


Maar u hebt ze verloren?

'Niet helemaal. De rechter heeft geoordeeld dat we geen commercieel voordeel hebben gehaald uit de aanwezigheid van hetRound Up Ready koolzaad op ons land, zodat we geen schadevergoeding moesten betalen aan Monsanto. Het vonnis zei ook dat elke partij zijn eigen gerechtskosten moest betalen. Dat heeft ons van het faillissement gered, want de kosten voor Monsanto bedroegen 2 miljoen dollar. Onze eigen gerechtskosten - een half miljoen dollar - moesten we wel betalen.

Maar principieel was de uitspraak wel een nederlaag. Het patentrecht heeft het gehaald op het eigendomsrecht.'


In 2008 kreeg u wel een troostprijs.

'Toen onze grond enkele jaren later opnieuw besmet bleek te zijn met het transgene koolzaad, hebben we zelf Monsanto gedagvaard en geëist dat het bedrijf de onze gronden zou reinigen. Die zaak hebben we wel gewonnen. Ze schept een belangrijk precedent, want voortaan kunnen boeren compensatie eisen wanneer hun teelt door ggo's wordt besmet.'


In Europa worden, op één maïssoort in enkele landen na, geen genetisch gemodificeerde gewassen geteeld en het ziet ernaar uit dat dit op korte termijn ook niet zal gebeuren, gezien de grote politieke en publieke tegenstand. Waar komt u de Belgische boeren dan voor waarschuwen?

'Dat ze moeten oppassen voor de idee van coëxistentie. De verdedigers van ggo's beweren dat biologische, natuurlijke en genetisch gemodificeerde landbouw naast elkaar kunnen bestaan. Maar dat is een illusie. Besmetting is onvermijdelijk. Je kunt de wind, de vogels of de pollen niet tegenhouden. Pollen komen vele kilometers ver terecht. We hebben het in Canada meegemaakt. Vandaag is alle koolzaad en soja genetisch gemodificeerd.'


Voorstanders van ggo's noemen jullie angst irrationeel. Biotechnologie is een veelbelovende wetenschap.

'De beloftes van Monsanto zijn in elk geval niet waargemaakt. Er is nog altijd honger in de wereld. Boeren gebruiken niet minder bestrijdingsmiddelen dan vroeger en de productiviteit per hectare is niet beter dan met mijn oude, eigen koolzaad.

Bovendien heeft men de Canadese boeren een rad voor de ogen gedraaid met de belofte van economisch profijt. Want in werkelijkheid raken ze hun genetisch gemodificeerde soja en koolzaad nog amper kwijt op de wereldmarkt, omdat onder meer de Europese Unie de import van ggo's verbiedt. Dus maken ze er nu noodgedwongen biodiesel van. Maar biodiesel voedt geen arme Afrikanen.'


Maar misschien komt de dag dat een genetisch gemodificeerd gewas wel de beloften inlost. Of dat de biotechnologie een medicijn ontwikkelt waar miljoenen mensen op wachten.

'Ik beweer niet dat het biotechnologisch onderzoek moet stoppen. Maar zolang er geen zekerheid is over de gevolgen voor mens en milieu op lange termijn, mogen tests alleen in gesloten laboratoria plaatsvinden.'


DS, 05-12-2009 (Lieven Sioen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB