'Wij zijn geen clubje Rambo's of clowns'

www.destandaard.be

zaterdag 12 december 2009Auteur: Yves Delepeleire
In de Marollen.jm/sc


Brusselse Onafhankelijke Strijdkrachten gaan publiek — Ze noemen zich de Brusselse Onafhankelijke Strijdkrachten en brengen een burgeroorlog in de straten van Brussel in beeld. 'Als het ooit zover komt dat België wordt gesplitst, zijn wij klaar om voor een onafhankelijk Brussel te strijden.' Met een campagne gaan ze straks publiek.

Behalve vintage kledij, oud speelgoed en designvoorwerpen verzamelt Sergej Culumarevic (28) in zijn atelier in hartje Brussel ook honderden legerhelmen, gasmaskers en andere militaire spullen. Met dank aan eBay. En internationale beurzen.

De helmen wekten aanvankelijk zijn interesse omwille van hun vormgeving, maar zijn passie voor politieke en militaire geschiedenis gaat verder dan zijn verzamelwoede alleen.

Om de paar weken trekt hij er met zijn goede vriend Jeremy Marchant en andere gelijkgezinden op uit, uitgerust als soldaat met helm en kalasjnikov, om in de straten van de hoofdstad oorlogsfoto's te ensceneren.

Dat doen ze als echte guerillero's. 'We doen niks illegaals, maar we doen dit liever onder de rader en blijven niet lang op één plaats. Ik heb geen zin om de politie achter me aan te krijgen', zegt Sergej.

De voorbije maanden hebben hij en Jeremy foto's genomen in de Marollen, aan het Noordstation en aan het Justitiepaleis.

'Het verbaast me hoe weinig aandacht we daarbij in ons uniform trekken', zeggen ze. 'De mensen schrikken er niet van. Dat komt omdat ze niet goed kijken wat er rondom hen gaande is.'

'Eén keer trokken we wel ongewild de aandacht. Toen we foto's namen in de buurt van een gebouw dat vol zat met sans-papiers waren die mensen écht bang dat we hen iets zouden aandoen. Dat is begrijpelijk, want velen van hen komen uit oorlogsgebied. Ik ben toen naar binnen gegaan om hen gerust te stellen dat we alleen een fotoshoot deden.'

Sergej studeerde Beeldende Kunsten aan de hogeschool Sint-Lukas in Brussel. Het is daar dat, voor zijn eindejaarstentoonstelling, de Brusselse Onafhankelijke Strijdkrachten (of Forces Indépendantes Bruxelloises) het levenslicht zagen. Kunst, met een politieke boodschap. En die is niet min.

De oorlogsfoto's moeten de mensen bewust maken van de mogelijke gevolgen als het tot een splitsing van ons land zou komen.

'We tonen hen een worstcasescenario, om hen een geweten te schoppen', zegt Sergej. 'Dat is kunst, de mensen laten stilstaan bij iets waar ze nooit eerder over hebben nagedacht.'

Maar wat enkele jaren geleden als een kunstproject begon, gaat vandaag zo veel verder. 'We hebben ons al meermaals afgevraagd wat we zelf zouden doen als België wordt gesplitst', zegt Sergej. 'Het stoort me dat zo weinig Brusselaars willen vechten voor hun idealen. Als het ooit zover komt dat België wordt gesplitst, dan willen wij niet bij de Vlamingen of de Walen worden gevoegd.'

Een wapenschild heeft hij al. Maar zijn militie is nog klein. Daarom begint Sergej straks met de affichecampagne 'Brussel heeft u nodig/Bruxelles a besoin de vous'. Zo hoopt hij gelijkgezinden te rekruteren.

Broederstrijd

Sergej heeft zo zijn eigen redenen om voor Brussel op te komen. 'Ik ben een geboren en getogen Brusselaar en ben meertalig, maar zoals mijn naam doet vermoeden, ligt mijn origine elders. Mijn vader is ex-Joegoslaaf, meer bepaald Bosniër. Hij heeft in Brussel een restaurant. Dat is nog gebruikt als conferentiezaal voor de eerste officiële delegatie van het onafhankelijke Bosnië.'

'Elk jaar gaan we onze familie en vrienden daar bezoeken. Toen de oorlog in ex-Joegoslavië uitbrak, hebben wij die dan ook van dichtbij meegemaakt. Zo waren we er bij toen de eerste voedselkonvooien en inzamelacties werden georganiseerd. Wij weten wat het betekent voor een land om op bloederige wijze uiteen te vallen. Dat wil ik geen tweede keer meemaken, in België.'

Is die angst dan zo reëel?

'Ja', zegt Sergej. 'Ik ben bang dat het hier ook kan gebeuren. De signalen zijn er al, en de parallellen met wat er in ex-Joegoslavië is gebeurd, zijn frappant.'

'Toen het er economisch slecht ging, heeft het nationalisme daar ferm de kop opgestoken. Slovenië en Kroatië waren welvarender dan pakweg Servië en Bosnië. Het is niet toevallig dat zij eerst aanstuurden op onafhankelijkheid. Het begon met kleine verwijten aan de andere gemeenschappen, maar al snel haalden ze oude vetes op en hadden ze geen goed woord meer over voor de andere gemeenschappen.'

'In Vlaanderen steekt diezelfde retoriek de kop op. Vlaanderen is welvarender dan Wallonië en Brussel. Nu het economisch minder goed gaat, hoor je Vlaamse politici steeds vaker zeggen dat wat ze zelf doen, ze beter doen. Ze vinden dat er minder geld naar Wallonië moet gaan, leggen minder nadruk op Frans in de scholen, enzovoort.'

'Ik weet het: jullie denken dat zo'n doemscenario pure science fiction is. Maar dat dacht men in Joegoslavië ook', zegt Sergej. 'We zijn allemaal broeders, we gaan toch nooit de wapens tegen elkaar opnemen? Niet dus.'

'De mensen hier moeten beseffen dat zij ook in staat zijn om elkaar uit te moorden. Elke gemeenschap met grote culturele verschillen draagt het potentieel in zich om op gewelddadige manier verscheurd te geraken.'

'Net als Brussel nu, had Bosnië toen het meest te verliezen bij een opdeling. Bosnië was niet alleen armer, het was ook een smeltkroes van gemeenschappen. Er woonden Serviërs, Kroaten, Bosniërs,... Er waren veel gemengde huwelijken. Een opdeling van de federatie zou Bosnië drastisch uit elkaar rukken en families letterlijk verscheuren. Als het tot een splitsing van België zou komen, zou Brussel ook het slachtoffer zijn van het getouwtrek tussen Walen en Vlamingen.'

Sergej is geen getraumatiseerd oorlogskind. Integendeel, hij is een nuchtere jongeman die met beide voeten in de realiteit staat. 'Maar ik kan niet ontkennen dat de oorlog invloed heeft gehad op mijn ontwikkeling als kunstenaar', zegt hij.

'Ik heb aan de oorlog een vriend verloren. Hij ging naar de bakker en kwam nooit meer terug omdat hij werd geveld door een mortierinslag. Een mortierscherf in de borst. Mijn familie stond ook op een lijst om naar de mijnen te worden gedeporteerd en daar te worden geëxecuteerd.'

'Een burgeroorlog slaat veel diepere wonden dan een conventionele oorlog. Na al die jaren heb ik er mee leren omgaan. Maar in mijn beeldhouwwerken komt het thema regelmatig terug.'

'Zo heb ik eens een werk gemaakt dat van ver lijkt op een mitrailleur, maar van dichtbij eigenlijk een assemblage van stukken hout, metaal en gebruikte voorwerpen is. Ik heb ook een installatie gemaakt met UNO-blauwhelmen die tot de rand met water waren gevuld. Daarnaast lag een handdoek. Dat moest symbool staan voor de onschuld waarin de internationale gemeenschap zijn handen heeft gewassen.'

Paleis

De Brusselse Onafhankelijke Strijdkrachten/Forces Indépendantes Bruxelloises gaan zo veel verder dan een artistiek project dat het nog moeilijk uit te maken is waar de fictie eindigt en de werkelijkheid begint, waar het kunstcollectief stopt en waar de actiegroep begint. Hoe erg meent Sergej het als hij zegt dat hij voor Brussel wil vechten?

Hij lacht. 'We zullen zien wat de toekomst brengt.'

'Laat het duidelijk zijn: wij nemen dit écht ter harte. We voeren in de eerste plaats een intellectuele strijd. We zijn geen stelletje Rambo's of clowns die samenkomen om plezier te maken en vervaarlijk met een kalasjnikov te zwaaien. We doen dit omdat we opkomen voor onze idealen en de mensen willen duidelijk maken dat we klaar zijn om voor een onafhankelijk Brussel te strijden, als het ooit moet.'

'Toen de RTBF enkele jaren geleden de ophefmakende reportage over de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Vlaanderen uitzond, zijn Jeremy en ik meteen in de auto gesprongen en naar het Koninklijk Paleis gereden. Daar waren heel wat mensen samengestroomd. Toen is het mij gedaagd: we zijn met iets goed bezig. Hiermee moeten we voortdoen.'

Mijn mening:

Ik vind het heel mooi dat deze man zijn boodschap zo gepasioneerd via zijn kunst naar voor wil brengen. En ik ben het eens met hem wanneer hij zegt dat: 'De mensen hier moeten beseffen dat zij ook in staat zijn om elkaar uit te moorden. Elke gemeenschap met grote culturele verschillen draagt het potentieel in zich om op gewelddadige manier verscheurd te geraken.' Deze uitspraak vind waarheid, maar ik denk ook dat gemeenschappen met kleine culturele verschillen hiertoe in staat zijn. Wat ik wel denk is dat grote culturele verschillen de strijd nog heviger zullen maken.

Waar ik het dan weer niet mee eens ben is het feit dat hij de lijn van Joegoslavië doortrekt naar België. België is een zeer neutraal land en de mentaliteit is hier helemaal anders. De kans dat dit gebeurt is volgens mij zo klein. Althans, ik hoop toch dat wij allemaal slimmer zijn dan dat.