Reconstructie van een Europese kakofonie


De euro werd gered, afgelopen weekend, maar hoe? Sarkozy dreigde ermee de eurozone te verlaten. De Duitse minister van Financiën moest worden afgevoerd. En achter de schermen dirigeerden de Verenigde Staten de Europese kakofonie.


Griekenland zit in de problemen. De begrotingscijfers zijn barslecht, de bevolking staakt, de rente loopt op. Maandenlang al slepen Europese ministers, premiers en presidenten zich van top naar top om de Griekse kwestie aan te pakken. Zonder veel resultaat. De markten hebben zich op Athene gestort nadat eind vorig jaar aan het licht kwam dat het land in zware financiële problemen zat en de Europese collega's zelfs jarenlang een rad voor de ogen had gedraaid met vervalste statistieken. Diezelfde markten straffen de verklaringen na elk topoverleg genadeloos af. Al sinds februari kijkt het Witte Huis met toenemende bezorgdheid naar de falende Europese aanpak. Vicepresident Joe Biden is woensdag 5 mei in Brussel en uit dan al zijn bezorgdheid over de situatie. Ook Portugal en Spanje worden almaar meer in het vizier genomen. Als op donderdag 6 mei de koersen wereldwijd bloedrood kleuren, neemt de paniek toe. De Amerikaanse minister van Financiën, Timothy Geithner, informeert dezelfde dag president Barack Obama nog. De vrees is groot dat het Griekse virus ook buiten het Europese continent zal toeslaan. En een dramatische sequel op de bankellende kunnen ze in Washington missen. Daarom beslist Geithner om de dag nadien een teleconferentie van de G7 samen te roepen.


Ouverture

De markten houden vrijdag 7mei hun adem in voor het geplande diner van premiers en presidenten van de eurozone. Gastheer Herman Van Rompuy verwacht hen om 19uur in Brussel. De uitnodiging is al een week eerder, onder druk van Angela Merkel, de deur uitgegaan. Zij wilde het steunpakket aan Griekenland dat de ministers van Financiën de zondag voordien hadden uitgewerkt, op het hoogste niveau bevestigd zien. De voorzitter van de Eurogroep, Jean-Claude Juncker, kon er niet mee lachen. Zo werd immers het signaal gegeven dat het reddingsplan nog niet rond was. Dat lieten de markten zich geen twee keer zeggen, met een dramatische beursweek tot gevolg.

Terwijl de tijd wegtikt naar het avondeten, wordt vanuit Japan gelekt dat er een speciale G7-videoconferentie gepland staat. De markten worden nerveuzer. Na afloop, nog voor de sluiting van de Europese beurzen, houden alle deelnemers de lippen stijf op elkaar. Alweer nemen de aandelenkoersen een stevige duik.

Het wordt almaar duidelijker dat de extra top 'savonds over meer dan Griekenland alleen moet gaan. Er moet een kanon op poten worden gezet dat de speculatie voor eens en altijd kan wegblazen. Het is ook geen Europees onderonsje meer. De wereld kijkt mee.

Al drie uur op voorhand arriveert de Franse president Nicolas Sarkozy in Brussel. Hij wil op tijd met de hoofdrolspelers overleggen. Zo ontmoet hij de Spaanse en Portugese premiers, want die zullen een cruciale rol gaan spelen. Ook de Italiaan Silvio Berlusconi reist ruim op tijd af. Als bondskanselier Angela Merkel even voor zes uur aankomt, wordt ze meteen voor een reeks voldongen feiten geplaatst. Een eerste ontwerptekst van Herman Van Rompuy is tegen dan al afgeschoten. Het diner wordt anderhalf uur uitgesteld. ‘Behalve misschien een Sloveen is er niet veel volk op de achtste verdieping waar de vergadering moet plaatsvinden', getuigt een diplomaat in de Franse zakenkrant La Tribune. Het topoverleg vindt en petit comité plaats. De Amerikaanse druk neemt toe. Angela Merkel heeft een eerste telefoongesprek met Obama. Washington maakt duidelijk dat het zelf bergen dollars klaar heeft als er geen Europese actie komt.

Volgens De Spaanse krant El País zijn Merkel en Sarkozy het grondig oneens. De Franse president slaat zelfs met zijn vuist op tafel. Als er geen akkoord komt en Duitsland geen water bij de wijn doet, dan stapt Frankrijk uit de eurozone, zo dreigt hij. Duitsland en Frankrijk ontkennen het gerucht in alle talen. Het is al na middernacht als de verklaring komt dat er tegen zondag een belangrijk mechanisme op poten zal worden gezet door de ministers van Financiën van de 27 lidstaten.

De Europese Unie gaat een cruciaal weekend in.


Intermezzo

Na een korte nacht worden in de Europese wijk zaterdag de deuren opengezet voor het grote publiek. Tijdens de feestelijkheden van de dag van Europa, dit jaar in jubileumeditie voor de 60ste verjaardag van de Schumanverklaring, gaat de telefoondiplomatie onverminderd voort.

In Madrid ontmoet de Amerikaanse vicepresident Joe Biden premier Zapatero. De druk op Spanje neemt toe. Volgens persbureau Reuters blijven ook in Washington de lichten tot laat in de avond branden voor topoverleg waar onder meer Timothy Geithner en economisch topadviseur Larry Summers bij betrokken zijn.


Finale

Het is inmiddels zondag. Er resten nog minder dan vierentwintig uur. Om twee uur ‘snachts gaat de beurs van Tokio immers open en tegen dan moet er een akkoord beklonken zijn.

Angela Merkel zit in de voormiddag in Moskou voor een herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Haar gedachten zijn in Brussel en Noordrijn-Westfalen, waar de stembureaus geopend zijn. Vanuit het Elysée ontvangen de Russen de boodschap dat president Sarkozy niet aanwezig kan zijn vanwege de Europese crisis.

Ondertussen in Brussel. Om 13uur verzamelt de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, zijn commissarissen voor overleg. Het voorstel dat daar wordt uitgewerkt, met een cruciale rol voor de Commissie in het stabiliseringsmechanisme, wordt na de start van de echte vergadering, om 15 uur, in minder dan een uur tijd door de Europese ministers van Financiën van tafel geveegd. Duitsland wil in geen geval de controle op geldtransfers verliezen. Ook Nederland is tegen een blanco cheque voor de Commissie.

De gesprekken zijn nog maar net begonnen of de Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, wordt met de ambulance afgevoerd. Schäuble, die al twintig jaar in een rolstoel zit nadat hij werd beschoten, reageerde slecht op nieuwe medicatie en wordt naar een Brussels ziekenhuis overgebracht. In allerijl wordt vanuit Berlijn de minister van Binnenlandse Zaken, Thomas de Maizière, overgevlogen. Maar hij geraakt er pas enkele uren later.

De druk neemt intussen met het uur toe. Obama belt Merkel, de tweede keer in amper drie dagen. Eerder op de dag had Obama nota bene op de Russische televisie laten weten dat hij erg bezorgd is over de toestand in Europa. Ook Sarkozy krijgt de Amerikaanse president aan de lijn. Obama weet duidelijk welk nummer hij moet bellen als hij ‘Europa' wil spreken. Zondag is Herman Van Rompuy bijna volledig van de radar verdwenen.

De persconferentie staat aanvankelijk om 18uur aangekondigd. Precies het uur waarop de stembussen in Noordrijn-Westfalen sluiten. Een naïef tijdstip, zo wordt snel duidelijk.

In Duitsland moet Merkel een verkiezingsnederlaag slikken. Tussen Berlijn en Parijs is er een hotline en in beide hoofdsteden wordt crisisberaad gehouden. Instructies worden naar Brussel geseind.

In het Justus Lipsiusgebouw tikt de tijd razendsnel weg. In alle mogelijke formaties worden gesprekken gehouden. De gemoederen laaien daarbij regelmatig hoog op. Ook de ECB en de centrale bankiers overleggen. Opnieuw zijn er gesprekken in G7 en zelfs G20-verband. De discussie gaat niet alleen over de vorm van het mechanisme, maar ook over de som. Voor de Amerikanen kan die niet hoog genoeg zijn. Hoe later op de avond, hoe groter de bedragen die worden gelekt. Zo wil het Internationaal Monetair Fonds aanvankelijk 100 miljard euro op tafel leggen. Onder grote druk vanuit het Witte Huis wordt dat uiteindelijk 250 miljard.

Ook de Spaanse en Portugese delegatie doen een tijdlang moeilijk. Zij zullen extra besparingen moeten doorvoeren. Zo staat in de oorspronkelijke tekst eerst nog een verwijzing met cijfers over hoe groot die inspanning precies moet zijn. Maar daar willen ze niets van weten. Uiteindelijk wordt de passage geschrapt. De cijfers die afgelopen week werden aangekondigd, zijn trouwens net iets minder ambitieus dan wat toen op papier werd gezet door de andere lidstaten.

De klok slaat middernacht en er is nog altijd geen ontknoping in zicht.

De gesprekken worden meermaals onderbroken, voor apart overleg, en zelfs even omdat de ministers het plan op een bepaald moment gewoon zelfs niet meer aan elkaar uitgelegd krijgen. Vrijdagavond werden de asperges nog koud, nu is er geen eten voorzien. Uiteindelijk moet het hoge gezelschap het met bevroren sandwiches doen. Maar van een vergadermarathon van meer dan tien uur krijgt een mens honger, en dan gaat alles vlot naar binnen.

In Japan opent de beurs. Een kwartier na de deadline is het akkoord toch rond. Even later wordt de pers ingelicht door een duidelijk vermoeide Spaanse minister van Financiën, Elena Salgado. Ze wordt geflankeerd door commissaris Olli Rehn, op wie het nachtelijke uur minder vat lijkt te hebben. ‘Mijn ervaring heeft me geleerd dat de beste en grootste beslissingen in de Europese Unie altijd 's nachts genomen worden en dat is nu ook het geval', verklaart hij. Het is drie uur als iedereen naar huis kan.


Slotakkoord

Als luttele uren later de zon opkomt en de beurzen euforisch reageren op het ‘trillion dollar'-plan, wil iedereen als de redder van de euro de geschiedenis ingaan. Zowel Sarkozy als Berlusconi kloppen zich op de borst dat ze Merkel over de streep getrokken hebben. Nadat zijn partij in maart nog een klap kreeg bij regionale verkiezingen, wil Sarko zijn populariteit opkrikken met zijn Europese optredens. Bij een bijeenkomst met zijn partij vertelt hij fier dat Obama hem heeft gefeliciteerd, staat in de Franse pers. Een Spaanse krant schrijft na afloop dat de Zonnekoning weer is opgestaan. Vooral de Amerikanen hebben echter een cruciale rol gespeeld in het reddingscenario. De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, Franco Frattini, noemt Obama een ‘ware vriend van Europa'. Mooie woorden, maar zo altruïstisch zal het motief niet geweest zijn. De VS werden bedreigd door de Griekse crisis. Een sterke euro komt de Amerikanen momenteel bovendien uitstekend uit.


DS, 15-05-2010 (Annelien De Greef)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB