Onze mannen in China


Uit meer dan twintigduizend foto's die Belgische missionarissen tussen 1870 en 1950 in China maakten, toont Europalia een hartveroverende selectie. De opnamen vertolken de verwondering van de westerlingen over de exotische maar ruwe wereld die ze aantroffen.


De eerste helft van de twintigste eeuw verliep voor China tumultueus. De Boksersopstand, de Japanse bezetting en de bloedige interne strijd tussen nationalisten en communisten stortten het onmetelijke land in chaos. Het was geen tijd om leuke kiekjes te maken.

Toch werkten honderden Vlaamse paters, broeders en zusters onverstoorbaar voort op hun missieposten diep in Binnen-Mongolië, in de provincie Hubei en andere gebieden. Zij fotografeerden er elkaar, hun kerken en hun scholen, maar maakten ook onschatbare beelden van het dagelijkse leven van de Chinezen, van overstromingen en terechtstellingen, van spelende kinderen, rondreizende artiesten en boeren die met een buffel op het veld werkten. Zij legden de wilde schoonheid van het landschap vast, en vreemde gebruiken die zo anders waren dan thuis.

Toen de communisten aan de macht kwamen, moesten de missionarissen vertrekken. Dozen vol met duizenden foto's kwamen terecht op zolders en in archieven. Europalia China was een gedroomde aanleiding om die beelden uit de vergetelheid te halen.

Fotograferen in verwondering, een tentoonstelling in het katholieke documentatiecentrum Kadoc in Leuven, biedt een selectie van ongeveer driehonderd foto's die door Belgische scheutisten en minderbroeders in China gemaakt en verzameld werden. Ze werden gekozen door de fotograaf en criticus Johan De Vos.


Leeuweriken

De katholieke missionering in China wordt in ons land meestal geassocieerd met de zeventiende-eeuwse jezuïet Ferdinand Verbiest, die met zijn sterrenkundige waarnemingen een groot aanzien verwierf aan het keizerlijk hof in Peking. Zijn werk wordt belicht op de tentoonstelling Zoon van de Hemel in het Paleis voor Schone Kunsten.

Maar behalve Verbiest had je ook een anoniem leger van honderden missionarissen die vaak hun hele leven in China werkten. Zij waren goed georganiseerd, bouwden scholen en ziekenhuizen en zetten zich in afgelegen dorpen voor de plaatselijke bevolking in. De gebouwen die zij optrokken, vertoonden een curieuze mengeling van neogotiek uit Vlaanderen en traditionele Chinese architectuur.

Die missionarissen hadden met hun foto's geen artistieke bedoelingen. Zij wilden een beeld bewaren van hun werk en van elkaar, en ook wilden zij het thuisfront op de hoogte houden van hun activiteiten. Beelden van overstromingen en andere natuurrampen moesten hun vrienden en verwanten in Europa aanzetten tot milde schenkingen.

Bijna terloops fotografeerden de missionarissen allerlei tafereeltjes en gebruiken die hen opvielen in het leven van alledag. Zij vereeuwigden een kapper in zijn zaak, een huifkar die vastzit in de sneeuw, bruggetjes en pagoden, het poppenspel en het immense gebergte.

Uit de commentaar die soms op de achterzijde van de foto's te lezen staat, spreekt de verwondering waarmee de paters naar hun nieuwe omgeving keken. Er hangt bijvoorbeeld een prachtige foto van een vogelliefhebber die een kooi draagt. Op de achterzijde schreef de maker van de foto dat de Chinezen dol zijn op leeuweriken en op de geluiden die zij voortbrengen.

Niet alle tafereeltjes zijn even vreedzaam. Op een van de foto's staan twee haveloze bandieten die door soldaten werden opgepakt. Twee dagen later, leert het bijschrift, werden zij gefusilleerd. Op een andere foto zie je een terechtstelling, waarbij het opvalt dat de Chinese toeschouwers meer aandacht hadden voor de fotograaf en zijn camera dan voor de onthoofding die zich voor hun ogen afspeelde.

Op de tentoonstelling in het Kadoc zijn de oorspronkelijke afdrukken te zien. Daar zit soms wat sleet op en sommige zijn beschreven of werden ooit met een duimspijker vastgeprikt. Vaak zijn het ook kleine foto's. Toch maken ze een grootse indruk. Dat komt door de eerlijkheid en de ongekunsteldheid van deze beelden. Zij tonen het leven zoals het geweest moet zijn. Dat is altijd de moeite waard.

Kadoc, Vlamingenstraat 39, Leuven, tot 16 januari, maandag tot vrijdag 9-17 uur, zaterdag 9-12.30 uur.


DS, 03-11-2009 (Jan Van Hove)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB