'Hopelijk krijgen we onze kerken weldra terug'


Ongeveer vijfhonderd christenen trokken naar Trabzon om een mis te houden in het Sumela-klooster. Turkse ambtenaren bliezen de aangestoken kaarsen uit en stuurden hen weg. 'Turken bouwen overal in Europa moskeeën, maar wij mogen niet eens in onze kerken bidden. Het is echt onacceptabel wat ze ons aandoen.'


Het klooster in Trabzon ligt op een bergtop. De klim begint bij de zee en eindigt in de wolken die de muren van het klooster likken. Honderden Grieks-orthodoxen hadden de wandeling langs de kleine watervallen, enorme rotsen en een schilderachtige natuur achter de rug toen ze hun gebed wilden beginnen. Maar de museumdirecteur stak daar een stokje voor.

Even later mengde ook de gouverneur van de stad zich in de discussie. De bezoekers, onder wie de gouverneur van de Griekse stad Thessaloniki, moesten afdruipen. Ze verlieten het zestienhonderd jaar oude klooster, zonder te kunnen bidden. Want volgens de Turken is Sumela tegenwoordig een museum.

Sumela is niet de enige christelijke ruimte in Turkije die aan banden is gelegd. De bekendste kerk waar geen mis gehouden mag worden, is de Aya Sophia in Istanbul. In de Armeense kerk Akdamar in het oostelijke Van -door de Turkse overheid gerestaureerd en in 2007 officieel heropend als museum- mogen christenen evenmin vieringen opdragen. En de Griekse school van het klooster op het eiland Heybeli in Istanbul is sinds 1971 dicht; door dat verbod op onderwijs kunnen de Grieken geen geestelijken meer opleiden in Turkije.

Een 41-jarige Griek die vorige week bij de kleine schermutseling in Trabzon aanwezig was, wil liever niet dat zijn naam in de krant wordt genoemd. 'Ach, je weet maar nooit. De niet-moslims hebben zoveel naars moeten meemaken in dit land', zegt hij lachend. Zijn witte tanden blinken door de felle zon boven Istanbul. 'We gingen naar Trabzon om de dood van moeder Maria te herdenken. Er waren ook mensen uit Rusland en Georgië aanwezig. Geestelijken moesten op het vliegveld hun priesterkledij uittrekken, omdat die te provocerend zou zijn. Moet het niet afgelopen zijn met die houding? De Turken bouwen overal in Europa duizenden moskeeën, maar wij mogen niet eens in onze kerken bidden. Ik vind het echt onacceptabel wat ze ons aandoen.'

Ook hij heeft een kaarsje aangestoken in het klooster. 'Toen ik zag dat ze alle kaarsen uitbliezen, ben ik ermee naar buiten gegaan. Daar heb ik gebeden en gewenst dat we weldra onze kerken en kloosters terugkrijgen.' Nu hij toch hier is, gaat de veertiger de Aya Sophia in. Bijna fluisterend zegt hij: 'Ik weet dat het niet mag, maar ik ga binnen toch stiekem bidden.'

Mede door het harde Turkse beleid is het aantal christenen in Turkije geslonken tot een paar duizend. Vooral de Grieken zijn in de loop der jaren -soms gedwongen, vaak ook vrijwillig- vertrokken uit het land waar ze vroeger zo sterk vertegenwoordigd waren. Maar hoe klein de groep nu ook is, toch blijft Istanbul van groot belang voor de Grieken omdat ze de thuisstad is van de Grieks-orthodoxe patriarch.

Vader Dositeos, de woordvoerder van de patriarch, ziet geen reden voor pessimisme. Hij koestert de hoop dat de huidige islamistische regering de beperkingen zal tenietdoen die de vorige seculiere, republikeinse bestuurders hebben opgelegd, omdat hij in premier Recep Tayyip Erdogan gelooft.

'Erdogan is tegenover de niet-moslims in Turkije een stuk milder dan zijn voorgangers', zegt Dositeos. 'Hij is de enige premier die openlijk heeft gezegd dat de niet-moslims in het verleden bloot hebben gestaan aan een fascistisch beleid. Zo'n uitspraak betekent heel veel voor ons. Ik geloof dat hij ook van harte wenst dat onze problemen worden opgelost. Ik verwacht dat onze priesterschool op Heybeli-eiland binnenkort zal opengaan. Ik hoop het enorm. Want zoals nu het ervoor staat, hebben we over tien jaar geen geestelijk kader meer in Turkije.'

Enkele dagen na de ruzie bij Sumela schrijft een Turkse krant dat in de Akdamar-kerk misschien één keer per jaar een mis zal mogen plaatsvinden. De regering buigt zich momenteel over het voorstel, maar de ultranationalistische Grijze Wolven hebben al gereageerd: 'Als dat gebeurt, maken we van de Aya Sophia een moskee.'

Voor veel Turken is het al een grote vernedering dat de Aya Sophia geen moskee meer is sinds de oprichting van de Turkse seculiere republiek. 'Als de Grieken maar niet denken dat het een kerk wordt. We hebben al te veel concessies gedaan', schrijven de extreemrechtse Turken op internetsites.


DS, 19-08-2009 (Erdal Balci)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB