Is de nieuwe Vlaamse strategie nu al mislukt?


IJzerwake-voorzitter Wim De Wit droeg afgelopen weekend de Vlaamse strategie voor de staatshervorming ten grave. Niets van de Franstaligen vragen, druk op de communautaire ketel zetten, en wachten tot ze zelf over de brug komen: de zogenaamde 'Maddens-doctrine' zou niet werken. BART MADDENS, de bedenker van het plan, heeft een antwoord klaar.


De Vlaamse Beweging reageert overwegend sceptisch op het Vlaamse regeerakkoord. De vrees bestaat dat de 'wij vragen niets'-strategie enkel maar een alibi is om de staatshervorming op de lange baan te schuiven. Het is normaal dat de flaminganten denken 'eerst zien en dan geloven'. Want na het communautaire debacle van 2007 en 2008 en het mislukken van de communautaire dialoog is er hoe dan ook weinig reden tot euforie. Vóór en na de verkiezingen van 2007 beweerden de Vlaamse partijen bij hoog en bij laag dat er geen Belgische regering zou komen zonder een staatshervorming. Het was de enige communautaire hefboom die CD&V en N-VA hadden. Maar eind 2007 heeft CD&V die zonder veel boe of bah weggegooid, wat met enige vertraging heeft geleid tot de breuk in het kartel CD&V/N-VA. Je kunt daar veel over jammeren, maar gedane zaken nemen geen keer. In die omstandigheden zit er niet veel anders op dan te kiezen voor een 'time out' in de onderhandelingen, en ondertussen via een assertiever Vlaams beleid druk op de communautaire ketel te zetten, totdat de Franstaligen zelf vragende partij worden. Bijvoorbeeld omdat ze bijkomende middelen nodig hebben voor hun onderwijs. De N-VA heeft met dit standpunt de regionale verkiezingen gewonnen en nadien ook haar Vlaamse coalitiepartners daarvan kunnen overtuigen.

Enige scepsis over die nieuwe strategie mag dan al gewettigd zijn, het lijkt toch wat voorbarig om te stellen dat ze nu al is mislukt. Nochtans is het dat wat voorzitter Wim De Wit vorige zondag verkondigde op de IJzerwake. Zijn redenering is dat de Franstaligen nooit vragende partij zullen worden omdat ze hun oplopende begrotingsdeficit gewoonweg financieren door meer schulden aan te gaan en hun begrotingsproblemen af te wentelen op Vlaanderen. Het is inderdaad opvallend dat er zowel in het Waalse als in het Franstalige regeerakkoord amper over de penibele begrotingstoestand wordt gerept. Toen premier Herman Van Rompuy eind juni aan de deelregeringen vroeg om te streven naar een begroting in evenwicht, luidde het vage antwoord van de Franstaligen dat dit hoogstens zou kunnen in de verre toekomst, tegen 2015 of 2016. Maar zelfs dit zwakke engagement werd niet opgenomen in de regeerakkoorden. Het was Vlaanderen dat zich nog maar eens de beste leerling van de klas toonde en er zich in het regeerakkoord wél toe verbond om op korte termijn (tegen 2011) een begrotingsevenwicht te realiseren.

Het lijkt er inderdaad op dat de Franstaligen zich liever in de schulden steken dan vragende partij te worden voor een aanpassing van de financieringswet, en dus voor een staatshervorming. Het resultaat van dit 'incivieke' gedrag is dat het totale tekort van alle overheden verder stijgt, waardoor de druk op de federale begroting toeneemt. De kans is daarom reëel dat men in het najaar opnieuw bij de Vlaamse regering komt aankloppen om 'extra inspanningen' te doen. Want (zoals Luc Coene van de Nationale Bank het midden juni stelde) 'de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen'. Concreet betekent dit dat Vlaanderen middelen opzijzet om het totale Belgische tekort te doen dalen.Maar woensdag nog bevestigde een hooggeplaatste bron in de Vlaamse regering aan La Libre Belgique dat men in geen geval op Vlaanderen moet rekenen voor bijkomende begrotingsinspanningen.

Vlaanderen zal dus niet rechtstreeks mee opdraaien voor de Franstalige schulden, maar misschien wel onrechtstreeks. Namelijk wanneer de federale regering de belastingen zal moeten verhogen om het totale Belgische tekort enigszins binnen de perken te houden. Want zoals bekend zijn het de 58 procent Vlamingen die 64 procent van de Belgische belastingen betalen. Het is zeer de vraag of de federale regering de politieke slagkracht heeft om de belastingen ingrijpend te verhogen. Maar mocht dit zo zijn, dan is er nog een ander aspect van de nieuwe Vlaamse strategie: het belangenconflict om vat te krijgen op het federale beleid en als middel om een staatshervorming in de feiten te realiseren.

Er valt inderdaad veel voor te zeggen dat een federale belastingverhoging (die mede het gevolg is van het lakse begrotingsbeleid in Wallonië) de Vlaamse belangen ernstig schaadt en dus een belangenconflict wettigt. Het gevolg hiervan zou zijn dat de plenaire bespreking van de federale begroting voor maximaal 120 dagen wordt opgeschort en dat het begrotingsconflict uiteindelijk op de tafel van het Overlegcomité terecht komt (waar de federale en de deelstaatregeringen hun conflicten proberen uit te praten). Dit betekent meteen dat de federale begroting niet meer tijdig kan worden goedgekeurd. De Vlaamse regering beschikt weliswaar niet over de vereiste drievierdemeerderheid in het Vlaams Parlement om zo een belangenconflict te starten, maar ongetwijfeld zullen Vlaams Belang en Lijst Dedecker met plezier de nodige stemmen leveren. En als het gaat om het torpederen van een belastingverhoging kan ook Open VLD moeilijk afzijdig blijven.

Maar ook los van die belastingkwestie ligt het in de lijn van de verwachtingen dat de Vlaamse meerderheid een belangenconflict zal inroepen tegen het ontwerp van federale begroting. Tenminste als de Vlaamse regering woord houdt. Want in het regeerakkoord lezen we: 'We hanteren de in de wetgeving voorziene instrumenten wanneer andere overheden op ons bevoegdheidsdomein ageren'. Een van die wettelijke instrumenten is precies het belangenconflict. Dit instrument is efficiënter dan een bevoegdheidsconflict omdat het de benadeelde overheid toelaat om preventief op te treden tegen een bevoegdheidsovertreding. Een bevoegdheidsconflict kan immers maar worden ingeroepen wanneer een wet al is goedgekeurd. In het verleden is het dan ook al verschillende keren gebeurd dat Vlaanderen een federale bevoegdheidsovertreding ongedaan heeft kunnen maken via een belangenconflict.

Met het grootstedenbeleid en het kankerpreventieplan komt de federale regering onmiskenbaar op het terrein van de Vlaamse overheid. Zal de Vlaamse regering het lef hebben om daar een stokje voor te steken via een belangenconflict tegen het federale begrotingsontwerp? Zo ja, dan zal dit ongetwijfeld voor het nodige communautaire vuurwerk zorgen en de Franstaligen duidelijk maken dat het in België nooit meer 'business as usual' kan zijn zonder een grondige staatshervorming. Zo nee, dan weten we dat de betrokken passage in het Vlaamse regeerakkoord maar om te lachen was.

De komende maanden zal de Vlaamse regering dus snel genoeg de kans krijgen om te bewijzen dat het haar menens is met het voeren van een assertief Vlaams beleid. Laten we nog even geduld oefenen en die regering in afwachting het voordeel van de twijfel geven.

Bart Maddens is politicoloog aan de KU Leuven.


Blog DS, 28-08-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB