Collectief blokken verzacht het leed


Steeds meer studenten zoeken in de 'collectieve blok' een remedie tegen Facebook en andere verleidingen die hen van het studeren houden. Ze vinden er sociale controle, verbondenheid en gedeeld leed. Maar de ene collectieve blok is de andere niet, zo blijkt. Wij gingen op zoek naar de beste formule.


Studeren voor de examens is afzien, maar liever samen afzien dan alleen, lijken de hogeschool- en universiteitsstudenten te denken. De jongste jaren hokken zij tijdens de blok- en examenperiodes steeds vaker samen om met de neus in de boeken te zitten: de 'collectieve blok' in de bibliotheek of het studentenhuis is zo populair dat de studenten 's ochtends in lange rijen staan aan te schuiven om een plekje te bemachtigen. Er bestaan zelfs heuse 'studeerkampen'. 'De collectieve blok is al een tijdje aan een opmars bezig, maar dit jaar is het de eerste keer dat deze trend zich zo manifest uit', stelt maatschappijwatcher Fons Van Dyck vast.

De verklaring? Facebook, en alle andere sociale netwerksites waaraan de jongeren verknocht zijn. De netwerksites zijn hun tweede habitat geworden, hun 'second life', dat bijna permanent online is. Dat is fijn zolang je niet hoeft te studeren. Maar tijdens de examenperiodes zijn ze dodelijke verleiders.

Een kleine rondvraag bij studenten die samen blokken, bevestigt het: 'Thuis of op kot is alles boeiend: internet, Facebook, foto's, muziek. Je bent zo snel afgeleid. In groep heb je meer sociale controle en por je elkaar ook aan om bij de les te blijven.'

Fons Van Dyck ziet nog een andere verklaring. Volgens hem is de collectieve blok niet zozeer een reactie op Facebook, maar een logisch gevolg daarvan. 'Dit is typisch voor een generatie die een groot netwerk heeft. De jongeren die in de bibliotheek zitten, zitten ook op Facebook. Velen spreken zelfs via Facebook af om samen te studeren, en om het internet op dat moment niet te raadplegen.'

'Dit is geen hype', zegt Van Dyck nog. 'De collectieve blok is een uiting van een fundamentele drijfveer: jongeren willen met elkaar verbonden zijn. Dat zie je niet alleen op Facebook, en tijdens de blok, maar ook in de jeugdbewegingen en andere verenigingen die weer in de lift zitten. De huidige generatie breekt met het idee van me, myself and I dat in de jaren tachtig en negentig sterk leefde. Niet alleen in Vlaanderen, maar ook in de rest van de wereld. Bovendien versterken crisisperiodes, zoals we er nu een beleven, de behoefte om elkaar op te zoeken.'

Volgens Geert Schacht, studiebegeleider aan de Universiteit Gent, oefent ook het semestersysteem grote invloed uit. 'Met de komst van de permanente evaluatie en het semestersysteem is de studiedruk de jongste jaren serieus toegenomen. Studenten moeten korter op de bal spelen, hun stof meer opvolgen, en meer zelfdiscipline aan de dag leggen om te slagen. De studenten die het willen maken en geen enkel risico willen nemen, zoeken dan de collectieve blok op.'

Of de collectieve blok betere resultaten oplevert, is niet bekend. Een tocht langs de overvolle studeerzalen in de Gentse binnenstad leert alvast dat de ene collectieve blok de andere niet is.


In de bib

De Boekentoren, de Gentse universiteitsbibliotheek aan de Blandijnberg, is een begrip bij de studenten. De twee leeszalen zitten overvol. 'Ik ben een fan van het eerste uur', zegt Hanne Lefèvre, studente internationale politiek. 'Ik kom al vier jaar in de bibliotheek studeren en dit jaar is het vechten om een plaatsje te bemachtigen. Ik zorg er dan ook voor dat ik hier vroeg genoeg ben.'

De Boekentoren opent om 8 uur en sluit om 22 uur. Tijdens de examenperiode opent het gebouw uitzonderlijk ook op zaterdag. 'Zelfs dan zit het hier vol', zegt hoofdbibliothecaris Sylvia Van Peteghem, die versteld staat over het succes.

'Enkele jaren geleden heerste er paniek. Met de komst van de digitale bibliotheek vreesde iedereen dat het gebouw overbodig zou worden. Integendeel, zo blijkt.' Volgens Van Peteghem trekt de Boekentoren de studenten aan vanwege zijn uitgesproken architectuur. 'We zien het overal in de wereld: alle bibliotheken die een typische architectuur hebben, nieuw zijn ingericht en groepswerkplekken en een cafetaria hebben, slaan aan.'

'Dat moet wel de verklaring zijn voor ons succes', zegt Van Peteghem. 'Want echt gezellig is het hier niet.' Het interieur is oud en versleten, de stoelen zijn keihard om op te zitten. In de winter is het vaak te koud, en in de zomer te warm. Bovendien mag je er alleen water drinken, en moet je muisstil zijn. 'We zijn vrij streng', geeft Van Peteghem toe. Bij de minste stemverheffing word je op de vingers getikt.

Waarom willen de studenten zichzelf dan zo'n streng regime opleggen? 'In de bibliotheek is het rustiger dan in het studentenhuis de Therminal (zie verder)', zegt Lefèvre. 'Daar zitten veel meer studenten die alleen vervelend doen. Hier word je ook wel afgeleid door het minste geluid of de minste beweging. Maar de andere studenten merken dat snel op, waardoor je nog meer je best doet om je te concentreren.'

Het grootste nadeel lijken de proffen te ondervinden. 'Ik heb al boze reacties gekregen van professoren die vinden dat de studenten hen storen, omdat ze in de leeszaal niet meer rustig een boek kunnen raadplegen', zegt Van Peteghem. 'Ze hebben al geprobeerd om enkele tafels te reserveren, maar dat is nog niet gelukt.'


In het studentenhuis

'Toen het de voorbije weken vroor dat het kraakte, stonden de studenten hier al 's ochtends vroeg met tientallen tegelijk aan te schuiven, goed ingeduffeld en met de thermos in de hand, klaar om een plekje in de studiezaal te veroveren. Dus als je vraagt of het studentenhuis populair is: ja.' Hans Pijpelink is student politieke wetenschappen, maar ook toezichthouder van het studentenhuis de Therminal in Gent.

'Vroeger lag het studentenhuis hier even verderop. Maar dat werd te klein. In 2006 opende de Therminal. Studentenverenigingen kunnen hier lokalen afhuren voor activiteiten, zoals vergaderingen. In de blok- en examenperiodes stond het gebouw leeg, en dat vond ik zonde. Ik zag dat de leeszaal in de Boekentoren altijd vol zat met blokkende studenten. Vandaar dat we het idee hadden om ook het studentenhuis in die periode open te stellen.'

Het succes is overweldigend, en groeit nog steeds. 'Elke dag zitten hier meer dan 400 studenten samen te studeren, zegt Pijpelink. 'Als de Boekentoren sluit, komen er nog tientallen studenten naar hier afgezakt. Wij zijn open tot 2 uur 's nachts, en dan zit hier zeker nog vijftig man.'

Anders dan in de bibliotheek lijken de studenten hier sneller afgeleid. Velen hebben daarom oordopjes in. In de twee grote zalen, met lange rijen tafels, is er ook computeraansluiting. Hier en daar heeft iemand zijn laptop opengeklapt, al dient die niet zozeer om verstrooiing te zoeken op het internet, maar om powerpointpresentaties te lezen of software te gebruiken.

In de ontspanningsruimte, niet meer dan een kale zaal met enkele stoelen, kunnen de studenten tijdens hun pauze een praatje slaan.

Een van de studeerruimtes ligt in de nok van het gebouw, waar de studenten stilzwijgend leren tussen de oude machines van wat vroeger een warmtekrachtcentrale was. Het is er broeierig heet. 'Een foutje van de architect', zucht Pijpelink.

Misschien ligt het aan de hitte dat de studenten zo stil zijn, of is het de ijzeren discipline van de conservator? 'Neen', zegt Pijpelink lachend. 'We zijn niet zo streng als in de bibliotheek. Hier mogen de studenten gerust een woordje zeggen. Als ze samen zitten om voor hetzelfde examen te studeren, dan moeten ze elkaar toch vragen kunnen stellen? Zolang ze de anderen niet storen, mag dat. Hier mag ook een hapje gedronken en gegeten worden. In de Boekentoren mag je alleen een flesje water meenemen.'


Op kamp

Nog niet geholpen? Dan kan je de grove middelen inzetten: in groep op afzonderingsweek gaan bijvoorbeeld, en dan nog liefst naar een plaats die in niets aan het studentenleven en de examensfeer doet denken, zoals de kust of de Ardennen. Heel wat studenten doen het, en ze zijn nog bereid om ervoor te betalen ook. Comac is zo'n studentenbeweging, met linkse sympathieën, die in het hele land 'collectieve blokken' organiseert. Voor één week studiekamp vraagt ze aan de studenten 70 euro. In ruil krijgen zij kost, inwoonst en ontspanning. En een idyllische setting.

'We huren niet de meest chique lokalen af - ons budget is beperkt - maar we zoeken wel mooie plekken waar we tot rust kunnen komen', zegt Tijs Hostyn van Comac-Gent. 'Deze kerstvakantie verbleven we met een veertigtal studenten in Thuin, een historisch stadje in Henegouwen, in een oud herenhuis dat door nonnen wordt uitgebaat.'

'Een vijftal jaar geleden zijn we met deze retraites begonnen', zegt Hostyn, student politieke wetenschappen en fan van de studiekampen. 'De collectieve blok organiseren we in de kerstvakantie en de paasvakantie, zodat de studenten een goede aanloop naar de examens kunnen nemen.' Zeker de kerstvakantie is een belangrijke periode, zegt Hostyn, 'omdat de studenten dan vaak geplaagd worden door het ene familiefeest na het andere.'

De studenten worden vergezeld door een heuse keukenploeg, een groep van vrijwilligers die de beweging gunstig gezind is. 'Zij maken een gezonde maaltijd voor ons klaar. In ruil doet iedereen zijn eigen afwas.'

Samen blokken wordt op de kampen heel letterlijk genomen. 'We hanteren een strak dagschema, waarvan niemand mag afwijken. Daar waken we streng over', lacht Hostyn. 'Om acht uur ontbijten we. Wie te laat is voor het ontbijt, heeft pech. Dan studeren we in blokken van anderhalf uur, met telkens een halfuur pauze. Tegen acht uur 's avonds hebben we acht uur gestudeerd, een goed daggemiddelde.'

Volgens Hostyn is de discipline voorbeeldig. 'We houden het aardig in de hand. Vooraf leggen we duidelijk uit dat we komen om te studeren en dat het geen feestkamp is.' Toch is er voldoende ruimte voor ontspanning na het studeren. 'Dan gaan we al eens een pintje pakken op café. In Thuin hebben we op een avond een kampvuur aangelegd. We hebben ook een salsa-avond georganiseerd, en de laatste avond was er een groot feest.'

En politiek? 'Wij zijn dan wel een linkse beweging en praten natuurlijk over politiek, maar het is zeker niet zo dat alleen linkse studenten naar onze kampen komen, integendeel. Politieke voorkeur speelt geen rol.'

'Na één week kamp hebben de studenten alles in handen om te slagen', zegt Hostyn nog. 'Zeker voor eerstejaarsstudenten, die nog niet goed weten hoe ze de blok moeten aanpakken, zijn de kampen een verademing. Als zij het strakke dagschema van tijdens het kamp de weken erna blijven hanteren, dan geef ik hen 90 procent kans op slagen.'


DS, 17-01-2009 (Y. Delepeleire)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik vind het alvast een goed initiatief. Ik ben zelf iemand die niet alleen in een kamer kan studeren omdat ik dan te veel met andere dingen ben. Daarnaast heb ik ook graag omgevingsgeluiden rondom mij als ik studeer. Voor leerlingen zoals ik kan dit dit collectief studeren dus erg nuttig zijn. Ik verkies wel eerder de bib dan het studentenhuis omdat ik graag in de gaten wil gehouden worden, en dat op een strenge manier. Als ik zou mogen samenwerken zoals in het studentenhuis zou er niet veel gewerkt geworden denk ik. Op kamp om te studeren vind ik er dan weer over, ik heb genoeg discipline om zelf een planning op te stellen wanneer ik studeer en me daar dan ook aan te houden. Dit wil niet zeggen dat het niet nuttig kan zijn voor andere studenten. Ik ben ervan overtuigd dat er veel studenten zijn die niet genoeg zelfdiscipline hebben om uit zichzelf aan het werk te gaan.