Consumeren wordt consuminderen


Elke dag staan de kranten vol met economische rampspoed. De kredietcrisis blijft voortwoekeren, het consumentenvertrouwen daalt, de inflatie loopt op, de beurs blijft op verlies staan en de olieprijs is nog altijd hoog. In die omstandigheden is het niet onlogisch dat de consument begint te aarzelen, en zijn gedrag aanpast aan de gewijzigde omstandigheden. In de kleinhandel is een verschuiving naar de discounters merkbaar, de reissector merkt dat de citytrips minder populair worden, en carpoolen maakt opgang.


Restaurantbezoeker geeft minder uit aan dure wijn

'De omzet in de horecasector is in de eerste jaarhelft met 8 tot 12 procent gedaald', zegt Luc De Bauw van Horeca Vlaanderen. En dat is volgens De Bauw geen recent fenomeen. 'De eindejaarsfeesten waren het laatste moment dat er nog eens ongedwongen geld werd uitgegeven in de horeca. Sindsdien houden de restaurant- en cafébezoekers de vinger op de knip.'

De Bauw wijst erop dat er niet minder op restaurant en café wordt gegaan, maar dat bij die gelegenheden minder uitgegeven wordt. 'Dat zien we bijvoorbeeld al bij de wijnkeuze. Vroeger primeerde bijna altijd de smaak, maar meer en meer wordt ook het prijskaartje bekeken. Zo wordt op restaurant al eens sneller voor de huiswijn gekozen en liggen ook de wereldwijnen beter in de markt, ten nadele van de klassieke Franse wijnen.'

Volgens De Bauw kiezen de mensen ook al eens sneller voor een brasserie of eetcafé in plaats van voor een restaurant. Maar de toprestaurants blijven volgens De Bauw voorlopig buiten schot. Die hebben een relatief trouw publiek en dat publiek houdt de vinger niet op de knip. Het gaat meestal om mensen die er warmpjes genoeg bij zitten en niet op een euro meer of minder kijken. 'Voor hen is het restaurantbezoek eerder een beleving en speelt de prijs minder een rol.'

Hoewel de consument voorzichtiger is geworden, blijft het aantal restaurants, brasseriën en eetcafés nog altijd toenemen. 'Dat is een evolutie die al een tijdje bezig is en waar nog altijd geen einde aan gekomen is.'

Op café wordt volgens De Bauw dan weer niet minder uitgegeven. 'Het consumptiepatroon varieert zeer sterk van café tot café. We zien in de meer toeristische cafés dat er minder pils gedronken wordt, maar dat er meer gekozen wordt voor speciaalbieren. In de dorpscafés zien we dat de consumptie constant blijft.'

De Bauw wijst erop dat de horeca-uitbaters er alles aan doen om het aantal bezoekers op peil te houden.

'Zij hebben ook te kampen met sterk stijgende kosten, zoals iedereen', zegt De Bauw. 'Ook voor hen zijn de energieprijzen de voorbije maanden sterk gestegen.'

Maar hij maakt zich sterk dat ze die gestegen kosten niet doorrekenen aan de klanten. 'De prijzen zijn constant gebleven in vergelijking met de eerste helft van vorig jaar.'


Discounters en grenswinkels spinnen goed garen

De klassieke supermarkten lijden onder de prijsgevoeligheid van de Belgische consument. De Belgen die dicht bij de Franse grens wonen, kopen al massaal onder meer hun water in Noord-Frankrijk bij ketens zoals Auchan. Aan de noordelijke grens profiteert Albert Heijn van Vlamingen die in Zuid-Nederland hun koopkracht bewaken.

Hoeveel omzet zo weglekt uit België is niet bekend, maar het is een oud probleem dat er scherper zou op geworden zijn. Het enige dat meetbaar vast staat, is dat de klassieke supermarkten het zeer moeilijk hebben en dalende omzetcijfers publiceren. Die dalende omzet is verrassend omdat enkel en alleen al door de voedingsinflatie bij een ongewijzigd volume, de waarde van de verkochte goederen vijf procent hoger ligt.

Delhaize bijvoorbeeld maakte eergisteren bekend dat de Belgische supermarkten in het tweede kwartaal hun omzet zagen dalen met 0,6% tot 1,1 miljard euro. Dat impliceert dus in reële termen een achteruitgang van bijna 6procent. Als rekening wordt gehouden met het effect van de verkoop van Di en conversie van Cash Fresh-winkels naar zelfstandige AD-winkels, was er nominaal nog een groei van 2,1% maar ook dat is in reële termen een achteruitgang.

Het volume en marktaandeelverlies weegt zwaar op de winstgevendheid van de supermarkten. Bij Delhaize België viel de bedrijfswinst met bijna een kwart (met 23,3%) terug tot 45,8 miljoen euro tegenover de bijna 60miljoen euro over dezelfde periode van vorig jaar. Toch houdt Delhaize nog een bedrijfsmarge over van 4,2% tegenover 5,4% over dezelfde periode een jaar eerder.

Carrefour Belgium kan enkel dromen van dergelijke bedrijfsmarge. Die groep is slechts marginaal winstgevend. Carrefour zag in het tweede kwartaal zijn omzet in België dalen met 4,4 procent tot 1,141 miljard euro. Daardoor is de keten in omzet nog maar een fractie groter dan de 1,103 miljard van Delhaize.

De grote winnaar van de bezorgde consument is de discount. Colruyt, dat van de laagste prijs al sinds jaar en dag zijn handelsmerk gemaakt heeft, spint goed garen bij het koopkrachtdebat. In de periode april tot eind juni zag Colruyt de omzet in zijn Belgische winkels stijgen met 13,2 procent tot 1,196 miljard euro. Daardoor werd Colruyt voor het eerst officieel marktleider in de Belgische voedingsdetailhandel alhoewel de keten dat al geruime tijd was (Carrefour doet meer non-food). Aldi en Lidl zijn niet beursgenoteerd en publiceren geen kwartaalcijfers.


Kledingwinkels noteren een daling van impulsaankopen

Als het economisch wat minder gaat, is kleding meestal een van de eerste dingen waarop de consument bespaart. Dat merken zowel de grote ketens als de zelfstandige boetieks. 'Er worden minder impulsaankopen gedaan', zegt Luc Ardies, directeur Distributie van de zelfstandigenorganisatie Unizo. 'Nu het consumentenvertrouwen daalt, wordt er gerichter en meer overwogen aangekocht.'

Managing director Marc Estourgie van C&A België heeft dezelfde ervaring. 'De klant past zijn bestedingen aan, hij koopt meer waar hij echt behoefte aan heeft. Naast de andere ketens wordt ook de kledingkast onze concurrent. De kleding blijft daar langer hangen en wordt minder snel vernieuwd.'

Estourgie zegt dat bijvoorbeeld te merken door het koopgedrag tijdens de koopjesperiode. De klanten waren vooral uit op afgeprijsde artikelen. Andere jaren werd er in die periode ook al heel wat uit de nieuwe collectie verkocht, nu was dat minder het geval. 'Men wacht op een aanleiding om iets te kopen, bijvoorbeeld de weersomstandigheden, of het begin van het nieuwe schooljaar. Daardoor komt het seizoen later op gang.'

C&A ziet nog geen omzetdaling. Dat ligt volgens Estourgie aan het specifieke profiel van C&A, dat een prijsvriendelijk imago heeft. 'Aan de bovenkant krijgen we er klanten bij die op zoek zijn naar lagere prijzen, en aan de onderkant verliezen we klanten die gewoon minder aan kleding gaan besteden.'

De zelfstandige modewinkels hebben al wel gemerkt dat de consument de vinger op de knip houdt. Tijdens de zomerkoopjes lag de omzet 1,8 procent lager dan vorig jaar, de normale collectie leverde 4,1 procent minder omzet op. Ardies relativeert dat wel. 'We hebben sinds 2002 jarenlang omzetstijgingen gekend. We zijn naar een piek gegaan in 2007. Nu komt daar een einde aan, maar de boetieks zijn in die periode ook beter bestand geworden tegen periodes waarin het economisch wat minder gaat. De uitbaters zijn professioneler, en de financiële basis is breder geworden.'

Dat de zelfstandige modewinkels als gevolg van het dalende consumentenvertrouwen klanten zullen verliezen aan de grote ketens, betwijfelt Ardies. De klant is niet meer in hokjes op te delen en koopt in beide categorieën winkels, zegt hij. En de trend naar meer doelgerichte aankopen ten nadele van impulsaankopen, zou in principe de zelfstandigen in de kaart kunnen spelen. 'Iemand die al een duidelijk idee heeft van wat hij nodig heeft, gaat eerder naar een boetiek.'


'Nevenvakantie' sneuvelt, hoofdvakantie niet

Op vakantie gaan is voor de Belg allang geen luxe meer, maar een basisbehoefte. Als de economie tegenzit, of wanneer zoals nu de inflatie de koopkracht gedeeltelijk uitholt, zal de Belg eerder besparen op andere zaken dan op zijn jaarlijkse vakantie, zegt secretaris-generaal Veerle De Boeck van Abto, de vereniging van Belgische touroperators.

Dat blijkt uit het aantal boekingen voor het huidige zomerseizoen: tot eind juni waren 3,7 procent meer vliegvakanties geboekt bij de leden van Abto, en 2,3 procent meer autovakanties.

Maar terwijl de jaarlijkse 'hoofdvakantie' onaantastbaar lijkt, sneuvelen wel extraatjes en tussendoortjes. Zo zijn de boekingen voor citytrips voor het lopende seizoen wel met8 tot 9procent teruggevallen, raamt De Boeck, en dat zou een indicator kunnen zijn voor een verdere vertraging van de groei in de reissector.

De terugval van de citytripboekingen heeft volgens haar vooral te maken met de hogere prijzen voor vliegtuigtickets. Een ticket naar een typische citytripbestemming zoals Barcelona kost nu al snel 200 tot 300 euro, terwijl je zo'n ticket de voorbije jaren gemakkelijk voor 100 euro op de kop kon tikken. In het budget voor een 'nevenvakantie' scheelt dat een hele slok op de borrel. De sterke groei van de citytrips de voorbije tien jaar was trouwens voor een groot stuk te danken aan de opkomst van de lagekostenmaatschappijen en de daarmee gepaard gaande 'democratisering' van het vliegverkeer, zegt De Boeck.

Het is dan ook niet toevallig dat citytrips naar dichterbij gelegen bestemmingen die met de trein of de auto bereikbaar zijn, wel populair blijven. Zo blijft Parijs het goed doen, en ook Londen kent een opmerkelijke stijging met 20procent. Dat is dan weer een gevolg van het goedkope pond. Maar ook Praag ligt bijzonder goed in de markt, zegt De Boeck. 'Dat heeft te maken met een aantal lagekostenvluchten op Praag, waar bovendien ook ruim voldoende hotelcapaciteit aanwezig is. Steden waar wel krapte is op de hotelmarkt, zoals een aantal Italiaanse steden, doen het minder goed.'

Voor de touroperators is het dus afwachten of die dalende tendens zich zal doorzetten in de rest van de markt tijdens het komende winterseizoen, waarvoor de eerste brochures nu bij de reisagenten verschijnen. Ook wintervakanties zijn immers typische 'nevenvakanties', en de hogere energiekosten hebben alvast de prijzen van de reizen opgedreven (DS 5augustus).


Bijna viermaal meer carpoolkandidaten

De carpoolrecords werden de jongste maanden verpulverd. Mei 2008 was met 800 inschrijvingen goed voor een absoluut record, maar in juni werd dat al scherper gesteld met 1.204 carpoolkandidaten. Vergeleken met juni 2007 betekende dat een toename van het aantal inschrijvingen met 380 procent.

Wat nog meer opvalt is dat ook de voorbije maand heel wat meer carpoolkandidaten zich hebben aangemeld. En dat is volgens David Van Kesteren van Taxistop heel ongewoon. Juli en augustus zijn traditioneel zeer rustige carpoolmaanden. Vorig jaar in juli registreerden zich 140 kandidaten. In juli 2008 werden echter 506 inschrijvingen geteld. Dat is alweer goed voor een stijging met 360 procent.

'Het illustreert perfect dat wie zich moet verplaatsen meer en meer begint na te denken over hoe hij of zij zich kan verplaatsen', stelt Van Kesteren.

De belangstelling voor autodelen is eveneens sterk toegenomen. Cambio, een initiatief van Taxistop, De Lijn, de MIVB en VAB-VTB, telde op 31juli al 5.889 klanten. Dat zijn er bijna 40procent meer dan een jaar geleden. De sterke groei is eveneens voor een deel te danken aan de hoge olieprijzen, verklaart Van Kesteren.

Maar de verbreiding van autodelen komt ook door de snelle expansie van het bedrijf in heel het land. Een van de initiatieven is het verstrekken van een gratis abonnement voor Cambio en voor het openbaar vervoer aan inwoners van het Brussels Gewest die hun nummerplaat inleveren. Het heeft ervoor gezorgd dat Cambio veel sneller doorbreekt in Brussel dan in Vlaanderen en Wallonië. De Brusselaars zijn goed voor bijna 56procent van alle Cambio-klanten.

Ook in het buitenland zijn er heel wat signalen die erop wijzen dat chauffeurs proberen om minder kilometers te rijden. In Frankrijk werden in de maand juli op de autosnelwegen waar je tol moet betalen vier procent minder auto's geteld tussen Parijs en de Provence, vergeleken met juli 2007. Richting Parijs werden zelfs zes procent minder voertuigen geteld. In de eerste maanden van dit jaar was het tolwegenverkeer nog toegenomen.


DS, 06-08-2008 (pse, rmg, ppd, cv)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB