Een dag in China is een maand in Europa: China's verschroeiende 'speed' (1)


Dertig jaar geleden leefden de meeste Chinezen in vrijwel middeleeuwse omstandigheden. De huidige opmars van hun land is een mirakel van ondernemingszin en energie waarnaast Europa een ingeslapen continent gaat lijken.


Hij is 28, kaderlid en heeft zich een westerse naam aangemeten: Jason. Dertien jaar geleden nam zijn moeder hem voor het eerst mee naar een McDonald's. 'We namen chicken wings, want kip, dat kenden we. Mijn moeder bestelde koffie, en ik goot er ketchup in en begon te roeren. Ik wist niet beter: ik had nog nooit in mijn leven koffie gezien.' Vandaag werkt Jason Wang voor een West-Europees bedrijf, rijdt met een beemer (BMW) en ontmoet zijn leeftijdgenoten in de Starbucks in Xintiandi, een trendy terrasjeswijk in Sjanghai.

'China speed': zo noemt professor Wang Jinmao de duizelingwekkende snelheid waarmee zijn land verandert. Wang doceert economie aan de China Europe International Business School (CEIBS). De campus van die gerenommeerde school lag ooit in een afgelegen nieuw stadsdeel ten oosten van de Huangpu-rivier, maar intussen is de miljoenenstad allang tot daar opgerukt. Het is geen boutade als je te horen krijgt dat je de stratenkaart van een Chinese stad maar beter kunt weggooien na je bezoek. Want als je terugkeert, zijn hele stadsdelen gegarandeerd onherkenbaar veranderd.

Torenhoge hijskranen beheersen elk stadszicht. Guido De Keersmaecker, de voorzitter van de raad van bestuur van Henkel België, herinnert zich dat de multinational een nieuwe fabriek bouwde in Shantung, op een terrein buiten de stad. 'Tegen de tijd dat de fabriek volgens degelijke Duitse normen gebouwd was, lag ze al midden in de stad.'

Als Leon Trotski's 'permanente revolutie' ooit gerealiseerd is, dan is het misschien in deze bezeten vlucht naar voor van een 'socialistische markteconomie'.

Voor sommige Chinezen is de onophoudelijke verandering van hun land blijkbaar een drug geworden. Een jonge veertiger, laten we hem Xiaowen noemen, had als jongensdroom de Notre Dame in Parijs te zien. Hij heeft die droom niet alleen waargemaakt, hij heeft ook vier jaar in Parijs gestudeerd. Nu werkt hij voor een tradingbedrijf in Sjanghai, dat onder meer Franse luxegoederen invoert, maar hij vindt Europa een continent voor 'gepensioneerden en toeristen': 'Rien n'y change.'

Li Jinshan, professor Europese Studies aan de universiteit van Zhejiang, in Hangzhou, een van de beste universiteiten van China, heeft in België aan de UCL gestudeerd. Tijdens een gesprek in Hangzhou, de oude keizerlijke hoofdstad op 3 uur rijden van Sjanghai, vertelt ze dat ze enkele jaren geleden België nog eens bezocht heeft. Wat haar het meest had getroffen, was dat er 'niets veranderd was'. In diezelfde tijd is ook Hangzhou, aan het beroemde Westelijke Meer, met zijn sierlijke pagodes, onherkenbaar gegroeid. Waar vijf jaar geleden nog landbouwgrond was, staan nu complete woonwijken, met hoge, fraai ontworpen flatgebouwen, een heel nieuwe campus en een hightech industrieterrein.

'Een dag in China is een maand in Europa', zegt Thomas Baert (40), die bij Sjanghai met een Chinese vennoot het bedrijf Chinafloors (parket en laminaat) heeft uitgebouwd. Het bedrijf heeft nu 1.600 werknemers. Elke dag bestaat uit honderd crisissen en uitdagingen. Het bedrijf heeft honderd extra werknemers nodig? Zijn personeelsdirecteur krijgt twee dagen om ze aan te werven. 'Alle beslissingen moeten hier zoveel sneller vallen dan in België.'

Hij herinnert zich de bouw van zijn eerste fabriek. Toen ze bijna af was, kreeg hij van de autoriteiten te horen dat er een nieuwe snelweg gebouwd werd, en dat die vlak door zijn bedrijf zou lopen. Daar viel niet over te discussiëren. 'Voor mij was dat een mokerslag', zegt de Kortrijkzaan. 'Maar mijn Chinese partner stond na een halfuur alweer met beide voeten op de grond en zei oké, dan verplaatsen we het bedrijfsrestaurant daarheen, de productie brengen we daar onder, enzovoort. Vier jaar later stond mijn bedrijf al elders en nu zijn we een nog veel grotere fabriek aan het bouwen in de naburige provincie Zhejiang.' Het ritme is ongenadig, geeft hij toe. De enige manier om plagiaat voor te blijven, bijvoorbeeld, is constant vernieuwen. 'Als je na een jaar niet gekopieerd wordt, dan ben je hier fout bezig.'

Overal langs zijn kusten, en ook steeds in het binnenland verandert China met een verschroeiende snelheid. Maar het geeft de bezoeker soms de indruk dat het land zichzelf aan het voorbijrennen is, dat de geesten de technische en technologische sprongen niet volgen. Dat blijkt al uit het verkeer: Chinese veertigers herinneren zich nog steden waarin alleen fietsen reden, op de wagens van de apparatsjiks na. Nu behoren verkeersopstoppingen tot het dagelijkse leven. Maar de mensen hebben niet de tijd gehad om zich een 'verkeerscultuur' eigen te maken. Op de autowegen en de grote verkeersaders in de steden zigzaggen wagens van de ene naar de andere rijstrook, zonder ooit een richtingaanwijzer te gebruiken, en halen in via de pechstrook. De straat oversteken vergt aanzienlijke waakzaamheid en moed van de voetganger, want bakfietsen, scooters en ook auto's laten zich niet door een stoplicht tegenhouden.

Het is lang niet het enige vlak waar de harten en geesten geen gelijke tred houden met de veranderende realiteit. Bedrijfsleiders klagen over het gebrek aan goed opgeleide kaderleden die behoorlijk Engels kennen. Er zijn zowat tweeduizend headhunterbedrijven in Sjanghai, die alle in dezelfde vijver vissen. Het gevolg: jonge kaderleden vragen enorme weddes en worden voortdurend weggekocht met steeds ronkender titels en hogere salarissen.

'Goede mensen vinden en houden is zeer moeilijk', beamen Maaike Steinebach en Dennis J. Ziengs. Steinebach is general manager van Fortis Bank in Sjanghai. Het bedrijf bouwt er een nicheactiviteit uit in merchant banking, met als specialiteit ECT (Energy, Commodities, Transportation). Ziengs is ceo Azië voor Fortis Insurance International, dat zijn zetel heeft in Hongkong, waar het verzekeringsbedrijf nu al zeer winstgevend is. 'Jonge Chinezen zijn er allemaal op gesteld voor een buitenlands bedrijf te werken, omdat ze er veel kunnen leren', zeggen de twee Nederlanders. 'Maar als ze vinden dat het bedrijf ze niet de verwachte kansen biedt, dan gaan ze ook zo weer weg. Ze worden weggelokt met een hoger salaris en een ronkende titel. Het is dan moeilijk ze te vertellen dat ze nog helemaal niet de kennis en ervaring hebben om manager te worden.'

Gie Kauwenberghs, hoofd van het internationale onderzoeks- en adviesbureau Hay Group België, bevestigt dat in het jongste nummer van het ledenblad van de Belgisch-Chinese Kamer van Koophandel (BCECC). Zijn bedrijf heeft de resultaten en het loonbeleid van vierduizend Chinese bedrijven doorgelicht. 'Het Chinese loonbeleid, met zijn steeds hogere salarissen vanwege een tekort aan goed opgeleide arbeidskrachten, wordt onhoudbaar', zegt Kauwenberghs. 'Bij ons gaat een promotie gewoonlijk gepaard met een loonsverhoging van 15 procent. In Singapore, waar de arbeidsmarkt krap is, is dat 25 procent. Maar in China is dat vaak 40 of 45 procent. Dus iemand die twee sporten op de ladder klimt, ziet zijn salaris al verdubbeld. De directies moeten optreden tegen die onhoudbare loonsverhogingen.'

Het verloop van kaderpersoneel is in China hoger dan waar ook, blijkt uit de studie. 'Een junior manager blijft gemiddeld twee jaar in een baan, een topmanager vier jaar.'

'China heeft zeer intelligent en vooruitziend geïnvesteerd in zijn harde infrastructuur', zegt Herman Vandaele, de ceo Azië van de Belgische multinational Bekaert, die in China zesduizend mensen werk geeft in zestien vestigingen in zes steden en nog verder aan het uitbreiden is. 'Het heeft, tot ver in het binnenland, wegen spoorwegen, luchthavens en havens aangelegd om investeerders aan te trekken. Maar nu is het tijd dat het meer gaat investeren in de zachte infrastructuur: onderwijs, gezondheidszorg.'

Dat vindt ook professor Wang Jianmao. De Chinese overheid besteedt te weinig aan onderwijs, maar China geeft er wel veel geld aan uit, zegt hij. Daarmee bedoelt hij dat Chinese gezinnen die het zich kunnen permitteren, zwaar investeren in de opvoeding van het meestal enige kind, op wie alle ambities gevestigd zijn. Tot die investeringen behoren studies in het buitenland, met Australië, Groot-Brittannië en de VS als voornaamste bestemmingen. Gelukkig beseft de politieke leiding het probleem, zegt de professor. Op het partijcongres van het najaar is besloten tot een massaal investeringsplan om alle kinderen toegang te geven tot behoorlijk basisonderwijs. 'Dit jaar al groeit de onderwijsbegroting met 42 procent.'

Ook wat gezondheidszorg betreft, herbergt de hypermoderne façade van luxewinkels en vijfsterrenhotels niet de sociale infrastructuur van een ontwikkeld land. Toegang tot betrouwbare en betaalbare geneeskunde blijft een grote kopzorg, ook voor expats. Kranten hebben bericht over een Frans paar dat vakantie nam in een vijfsterrenhotel op Hainan, een eiland in de buurt van Hongkong en Guangzhou (Kanton). Hun jonge zoon liep een hoofdwonde op bij een ongeluk met een jetski. Hij is eraan overleden omdat er niet tijdig een ambulance kwam en omdat de zorg ondermaats was.

De kloof tussen 'harde' en 'zachte' ontwikkeling kan ook problemen scheppen bij de Olympische Spelen in Peking, in augustus. Hoe grondig China de olympische infrastructuur ook heeft voorbereid, op zo'n massa-evenement zijn er altijd onvoorziene crisissen die snel en soepel bezworen moeten worden. Dat vereist goede communicatie. En daar dreigt het gebrek aan talenkennis al een groot obstakel te worden. Zeker, Peking is volop mensen aan het opleiden. Maar er is een verschil tussen een aantal zinnen ingepompt krijgen en een taal spreken. In openbare diensten en in privézaken vind je nu al volop mensen die erop getraind zijn een bepaald verhaal in het Engels te vertellen, gaande van een uitgebreide beschrijving van de economie van hun provincie tot de geijkte instructies voor hotelklanten. Maar stel een simpele vraag buiten dat kader en dezelfde persoon heeft niet eens de vraag begrepen, laat staan dat hij kan antwoorden.

Een even groot struikelblok is de kloof tussen het (schijnbare) economisch liberalisme en de politieke rigiditeit van wat nog altijd een communistisch systeem is. Door de angst om in de fout te gaan durft niemand te beslissen zonder toestemming van het hoogste niveau. Die starheid dreigt kortsluitingen teweeg te brengen als journalisten zullen willen werken met de bewegingsvrijheid die ze in het Westen gewend zijn.

De 'China speed' is duizelingwekkend, maar heeft het politieke systeem nog niet bereikt. De leiders denken dat ze de economische deuren kunnen opengooien en tegelijk de volledige politieke en ideologische controle kunnen behouden.


DS, 17-05-2008 (Mia Doornaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB