CRISIS IN HOLLYWOOD


De Amerikaanse film doet het slecht, zowel in de Verenigde Staten als bij ons. Naast het toenemende succes van dvd's en homecinema's lijkt vooral de tegenvallende kwaliteit van de films verantwoordelijk voor de malaise.


In Amerika beleven de bioscopen hun slechtste seizoen sinds twintig jaar. De inkomsten uit de kaartjesverkoop dalen sterk, ondanks een lichte prijsstijging. Het aantal bezoekers ligt zelfs meer dan 10 procent lager dan vorig jaar, terwijl de verwachtingen hooggespannen waren voor films als Dark Water, War of the Worlds en Murderballs. De kaskrakers Fantastic Four en Charlie and the Chocolate Factory lijken het tij wat te doen keren de laatste weken. Toch wijst de achteruitgang, die al bezig is sinds 2002, eerder op een structurele malaise dan op een tijdelijk fenomeen.

Ook de Europese bioscopen, die heel wat Hollywoodfilms programmeren, zien het aantal bezoekers dit jaar drastisch verminderen: in Duitsland met 20 procent, in Nederland met 18 procent, in Frankrijk en Italië met 17 procent, in België met 15 procent en in Spanje met 12 procent. Alleen het Ver-enigd Koninkrijk blijft voorlopig van de crisis gespaard.

Het succes van de digitale videoschijf of dvd zou een mogelijke oorzaak zijn voor de terugval van het bioscoopbezoek. In 1985, het vorige dieptepunt voor de bioscoop, brak niet toevallig de video door. Nu breekt de dvd-verkoop alle records. Met de huidige beeld- en geluidskwaliteit verkiezen sommigen de knusse homecinema boven bios-copen, waar reclame en mobiele telefoons de sfeer verstoren. Piratenversies verspreid via het internet kennen ondanks hun bedenkelijke kwaliteit veel bijval en laten toe een film te bekijken nog voor hij in de zalen is. Volgens een schatting van de Belgian anti-piracy Foundation downloaden de Belgen 250.000 films per dag. In een poging piraatversies tegen te gaan, worden films steeds sneller op dvd uitgebracht. De verkoop van deze dvd's brengt overigens meer op dan filmvertoningen, wat bioscopen overbodig maakt, tenzij ter promotie van de dvd's zelf. Films dreigen binnenkort tegelijkertijd in de cinema en op dvd te verschijnen. Bedreigt de dvd het voortbestaan van de bios-coop?

'Nee', antwoordt filmrecensent Dave Mestdach. 'De dood van de cinema wordt al 30 jaar aangekondigd, dus zo een vaart zal het nu ook niet lopen.' De bioscoop heeft de komst van de televisie en die van de video overleefd, dus waarom zou de dvd zijn dood betekenen? 'In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werden in België 145 miljoen filmkaart-jes per jaar verkocht, nu komen we amper aan 33 miljoen, met de beste zalen van Europa', vertelt Marie-Andrée Vander Elst van de Vereniging van Filmdistributeurs in België (VFDB). Het bioscoopbezoek is slechts een van de vele keuzemogelijkheden sinds de democratisering van de vrijetijdsmarkt.

Kinepolis ervaart de dvd evenmin als een bedreiging. Het sociale aspect is een troef voor het bioscoopbezoek: de nadruk ligt meer op het 'avondje uit' dan op de film zelf. Films die veel succes hadden in de bioscoop verkopen ook beter op dvd.

Te goed weer
De steeds kortere tijdsspanne tussen de bioscoopvertoning en de dvd-release zorgt ervoor dat films tegenwoordig overal ter wereld simultaan worden uitgebracht, terwijl er enkele jaren geleden nog grote verschillen bestonden. Volgens enkele Duitse bioscopen wordt zo de Amerikaanse kalender aan de hele wereld opgedrongen. In Amerika gaan de mensen in de zomer naar de film omdat het er dan koel en aangenaam is. De meeste Duitse filmzalen hebben echter geen airconditioning, en dus gaan de Duitsers in de zomer liever naar het park of op café. Kinepolis wijt de achteruitgang van de kaartjesverkoop louter aan het buitengewoon sterke voorjaar in 2004. De tweede jaarhelft belooft beter te worden dan vorig jaar: geen vuiltje aan de lucht.

In Italië wijst men de algemene economische crisis aan als de oorzaak voor het slinkende bioscoopbezoek. Italianen geven al 5 procent minder uit aan levensmiddelen, dus is het vanzelfsprekend dat ze erop letten waaraan ze geld uitgeven, vertelde Paolo Ferrari, directeur van Warner Bros Italië, aan Reuters. Volgens de Fransen speelt, naast de economie, ook het mooie weer een rol. De Franse cinema's maken zich overigens geen zorgen: 2004 was een ongezien topjaar, en de cijfers voor 2005 liggen nog steeds boven die van 2003.

De belangrijkste reden voor de crisis in de bioscopen is waarschijnlijk gewoon de kwaliteit van de films zelf. De Amerikaanse filmstudio's nemen geen risico's meer en zetten vooral in op beproefde concepten. Dit jaar worden de schermen ingenomen door remakes, sequels en bewerkingen van succesvolle tv-series. Hollywoodfilms zijn allesbehalve origineel en vernieuwend. De grote studio's maken minder en minder films die steeds meer geld kosten. 'Automatisch beland je bij de grootste gemene deler', vertelt Dave Mestdach, 'wat een achteruitgang betekent op creatief gebied. Er is geen ruimte meer voor experimenten.' Bij tegenvallende resultaten schrappen de studio's dan ook eerst de kleinere films, waarvan het succes minder gegarandeerd is. In Amerika lijkt de kwaliteit te verschuiven van de filmwereld naar de televisiewereld, met topseries als The Sopranos.

Het publiek verlangt naar frisse, vernieuwende ideeën, maar de industriële filmproductie blijft eenvormige, pasklare mastodonten afleveren. Toch doet de Europese film het niet beter. Noch in Frankrijk, noch in Italië verliezen de Amerikaanse films marktaandeel ten voordele van de nationale en Europese producties. 'Ondanks het mediaprogramma van de Europese Unie om de Europese filmproductie en -distributie te promoten, blijft de aanwezigheid van Amerikaanse films verpletterend', vertelt Vander Elst. Volgens cijfers van het Europees Audiovisueel Observatorium was de Amerikaanse film verantwoordelijk voor 71,4 procent van de verkochte kaartjes in de Europese Unie in 2004.

De actrice Govindini Murty, medeoprichter van het conservatieve Liberty Film Festival, wijt het gebrek aan creativiteit in Hollywood aan de progressieve elite van de filmwereld, die te strak vasthoudt aan haar linkse ideologie. Murty is er dan ook van overtuigd dat conservatieve en patriottische films redding zullen brengen. Dat belooft.


Wim Schalenbourg, Knack, 27-07-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB