Euthanasie kan nooit een zaak van alleen het individu zijn


Na de Vlaamse schrijver Hugo Claus heeft de Nederlandse auteur J.J. Voskuil voortijdig een einde aan zijn leven laten maken. In beide gevallen werd van de euthanasie openlijk melding gemaakt.


Hij liet niet met zijn voeten spelen, ook niet door de dood, verklaarde een vriend van Claus naderhand. Mevrouw Voskuil-Haspers, de echtgenote van Voskuil, liet in de overlijdensannonce weten ’dat haar lieve man heeft gekozen voor een waardig einde’. Deze welbewuste ruchtbaarheid geeft aan dat de schrijvers het persoonlijke karakter van hun beslissing wilden onderstrepen. Daarmee heeft hun zelf gezochte dood ook politieke betekenis.

De bestaande wetgeving, zowel de Belgische als de Nederlandse, geeft veel ruimte aan het individuele recht op zelfbeschikking, maar doorslaggevend is dat recht niet. De Nederlandse wet stelt criteria en eisen, wil de strafbaarheid van de hulp bij zelfdoding door een arts vervallen. Zo moet er sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden en behoort de arts vast te stellen of een verzoek om levensbeëindiging vrijwillig en weloverwogen tot stand is gekomen.

Zonder kennis van hun medisch dossier is niet uit te maken of de zelfgekozen dood van Claus en Voskuil onder de geldende regels zou vallen. In de Nederlandse praktijk is de deur voor euthanasie op patiënten met dementie, waaraan Claus leed, geleidelijk opengezet. In 2004 was er nog slechts één geval dat volgens de toetsingscommissie aan de eisen van de wet voldeed, sindsdien is het aantal gevallen toegenomen.

Maar eigenlijk is de vraag of het leven van de schrijvers volgens de regels van de wet is beëindigd niet relevant, omdat zij zonder meer het recht hebben opgeëist over hun eigen levenseinde te beschikken.

De wetgever heeft dat recht niet volledig gehonoreerd en het is de vraag of dat ooit mogelijk zal zijn, als het al gewenst is. Bij euthanasie is immers altijd een derde nodig die bereid moet zijn de verantwoordelijkheid voor het beëindigen van een leven te dragen. Iemand kan wel dood willen, hij zadelt met die wens een ander met de morele last op. Het recht op zelfbeschikking, dat sinds de jaren zeventig een plaats heeft gekregen in de publieke rechtsordening, is dus begrensd.

Dat is maar goed ook, omdat het de betrokkenen en de samenleving in elk individueel geval dwingt euthanasie als tragisch dilemma onder ogen te zien. De dood mag nooit gewoon worden. Daarom is het zaak behoedzaam te reageren op het statement van Voskuil ’waardigheid’ als criterium te introduceren. Voor je het weet gaat gewoon sterven voor mensonwaardig door.


Trouw, 07-05-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB