'Hou je hersenen in beweging'

Luc Crevits, 'Mijn geest, van vlees en bloed, Neurobiologische verkenningen naar menselijk gedrag', Gent, Academia Press, 264 pagina's, 22 euro.


Hersenen zijn kneedbaar. 'Je kunt ze fit houden door ze veel te gebruiken.' In de toekomst zullen ingeplante chips ons brein ondersteunen. 'Maar dat zal nog ethische keuzes vergen'. Om een breed publiek discussiestof te bieden schreef de Gentse neuroloog Luc Crevits een boek om zijn materialistische visie op de geest uiteen te zetten.


Wie zijn boek Mijn geest, van vlees en bloed noemt, maakt een statement. 'De geest is niets onstoffelijks maar het product van onze hersenen, die een deel van het lichaam en dus materie zijn', zegt Luc Crevits. 'Denken, voelen, willen, bewustzijn... Het is allemaal terug te voeren op materie, moleculen, elektriciteit.'

'In mijn vakgebied geldt dat materialisme als een evidentie. Aan mijn divers studentenpubliek - ik geef les aan de richtingen geneeskunde, psychologie, pedagogie, biologie en filosofie - merk ik dat het niet overal doorgedrongen is. Dat is een van de redenen waarom ik mijn boek schreef.'

Luc Crevits is professor neurologie aan de Universiteit Gent. Hij bestudeert onze grijze massa al sinds 1974. Als materialist gaat Crevits lijnrecht in tegen wie poneert dat lichaam en geest twee verschillende dingen zijn.

'Er zijn nog serieuze denkers die het dualisme verdedigen, zelfs een Nobelprijswinnaar als John Eccles. En die hebben nog hun aanhangers. Dualisme is echter vaak ideologisch-religieus gekleurd.'


U doelt op het creationisme, de theorie die zegt dat de mens niet geëvolueerd is maar geschapen.

'Creationisten hebben het over de theorie van het intelligent ontwerp, maar die is de naam theorie zelfs niet waardig. Het is een mening. Ze is niet door wetenschap ondersteund. Iedereen mag van mij beweren dat de aarde plat is. Maar het klopt niet. In discussie treden met deze mensen is moeilijk omdat ze vanuit geloof redeneren.'

'Trouwens, zo intelligent is dat ontwerp niet. Neem nu het oog. Dat is een uitloper van de hersenen maar het zit niet goed in elkaar. Het netvlies is pas de derde oogrok. Als dat vooraan zat, zou het meer licht opvangen.'

'Er is nog een tweede reden waarom het dualisme sluimert. Ik krijg vaak te horen “dat we nog zoveel niet weten,. Dat klopt natuurlijk maar ooit gaan we het wel weten. Ik bespeur in die houding een heimelijke wens naar mysterie. Mensen zijn bang dat wanneer alles verklaarbaar is, ze niet meer van de dieren zullen verschillen. Voor mij is dat geen punt. Biologisch is de mens een dier.'Bent u er zeker van dat we ooit alles zullen weten over de hersenen?

'Ja. Het onderzoek is met rasse schreden vooruit gegaan. Dankzij het gebruik van MRI-scanners zien we letterlijk de hersenen aan het werk. En er zullen sterkere scanners komen met een hogere resolutie, die meer scheikundige stoffen detecteren, die in drie dimensies werken.'

'Maar daarmee zijn we er nog niet. Scans geven aan dat er bloed naar een hersendeel vloeit. Ze tonen de hersenactiviteit niet. Voor materiële fundamentalisten, zoals ik ze schertsend noem, is een gedachte een hersenactiviteit, punt. Ik zou zeggen: een gedachte komt voort uit hersenactiviteit. Net zoals ik vind dat lopen meer is dan een beweging van spieren.'


Mensen maken een onderscheid tussen het hart, de emoties, en de hersenen, de rede. U niet.

'Ik vind dat larie. Ook onze emoties zitten in ons hoofd. Rede en gevoel worden tegelijk geactiveerd. Ze kunnen niet zonder elkaar. Dat heb je ook op andere vlakken. Je hebt de seksualiteit maar je verstand maakt daar erotiek van. Je kunt eten als primaire behoefte maar we maken daar gastronomie van. Lawaai bewerken we tot muziek. Allemaal dankzij onze hersenschors.'

'Er kunnen robots gemaakt worden die op gelaatsexpressie reageren. Zij gedragen zich emotioneel. Zijn ze ook emotioneel? Nog niet maar dat komt wel. Als emoties in ons hoofd impulsen en scheikundige stoffen zijn, moeten ze ook in eentjes en nulletjes omgezet kunnen worden.'


De hersenen werken economisch, zegt u.

'Voor ons brein geldt: use it or lose it. Gebruik de hersencellen of ze laten het afweten. Ik spreek niet graag van het maakbare brein, veeleer van het kneedbare.'

'Wie ouder wordt, moet zijn hersenen intensief blijven gebruiken. Los puzzels en kruiswoordraadsels op. Een beetje zoals spieren verslappen als je arm in het gips ligt. Al hou ik niet zo van die analogie. Het wekt de indruk dat als je hersenen het niet goed meer doen, dat dat dan je eigen schuld is. En dat klopt niet in het geval van dementie bijvoorbeeld. Wat kapot is, werkt niet meer.'

'Ook lichamelijke activiteit helpt. Er komen bij het bewegen stoffen - neurotrofen - vrij in je hoofd die gunstig zijn voor je hersenen. Een gezonde geest in een gezond lichaam, de spreuk is eeuwenoud maar nog altijd waar.'Zal het brein maakbaar worden de dag dat we chips en andere elektronica ingeplant krijgen?

'En dat het via bluetooth communiceert met computers? Het kan. We zitten nog niet in de fase van de toepassingen maar er zijn proefnemingen met dieren. Men is er al in geslaagd mensen met hun hersenen een cursor op een computerscherm te laten bewegen. De eerste stap is gezet.'


'Maar dan belanden we meteen in een ethisch debat. Willen we als samenleving dat dit gebeurt?'

'Op termijn kan een nieuwe, superieure mensensoort ontstaan. Dat kan prachtige gevolgen hebben maar er schuilt ook misbruik en ongelijkheid om de hoek. Zal iedereen de chip krijgen of alleen rijke westerlingen? Met mijn boek wil ik ook deze discussie aanwakkeren.'


DS, 27-02-2008 (Tom Ysebaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB