De lezer wordt bedrogen

Franse politica pleit voor verplichte waarschuwing bij geretoucheerde foto's — Tijdschriften gevuld met extreem slanke modellen. Foto's van vrouwen op leeftijd zonder ook maar één rimpeltje. Het Franse parlementslid Valérie Boyer wil dat er open kaart wordt gespeeld. ‘Zulke benen bestaan niet!'

‘Ik ben helemaal niet tegen foto's van mooie vrouwen! Integendeel. Mooie foto's zijn prima om bij weg te dromen. Maar je kunt de lezer toch correct informeren? Je kunt toch vermelden dat iemand er in het echt anders uitziet?'

De Franse parlementariër Valerie Boyer (47), een lid van de partij van president Nicolas Sarkozy, is bang voor misverstanden. Nee, ze wil de creativiteit niet aan banden leggen. Slanke vrouwen mogen ook gewoon in beeld verschijnen. Ze is ook niet absoluut tégen het retoucheren van foto's. Maar vermeld dat dan gewoon, zegt Boyer keer op keer.

‘Het vreemde is dat er voor de geschreven pers een hoop regels bestaan. Je mag de waarheid geen geweld aandoen, je moet objectief zijn, enzovoort. Maar voor foto's bestaan helemaal geen regels. Integendeel: de lezer wordt aan de lopende hand bedrogen. Foto's, vooral die van vrouwelijke modellen, worden vrijwel continu geretoucheerd. Het enige wat ik vraag, is om dat te vermelden. Zet bij zo'n foto dat hij bewerkt is. Dan neem je je lezer serieus.'

Zo zette ze het ook in het wetsvoorstel dat ze kort geleden presenteerde. Elke afbeelding moet, als het aan Boyer ligt, de vermelding ‘photo retouchée' krijgen als er op enigerlei wijze aan is gesleuteld op de computer. Niet alleen modellen in tijdschriften, maar ook journalistieke foto's van bijvoorbeeld politici, reclame's en zelfs foto's van kunstenaars. Bij een overtreding krijgt de uitgever een boete van 37.500 euro, wil Boyer.

Het parlementslid haakt in op een internationale trend. Het Duitse damesblad Brigitte besloot onlangs alleen nog maar ‘gewone' Duitsers te fotograferen, en geen modellen meer. Het Franse tijdschrift Elle portretteerde eerder dit jaar topmodellen als Monica Bellucci zonder make-up. Vorige maand brak in de VS nog een rel uit over een broodmager model in een reclame van het modemerk Ralph Lauren. In Madrid werd al een paar jaar geleden een verbod ingesteld op vel-over-beenmannequins op de catwalk.

Op de tafel voor Boyer ligt de voorpagina van een recent nummer van het Franse weekblad Paris Match. Daarop staat, halfbloot, de Amerikaanse actrice Sharon Stone. Geen rimpel op haar gezicht, geen plooitje op haar ellenlange benen. Haar armen zien er gespierd uit, haar borsten zijn rond als appels.

‘Prachtige foto', zegt Boyer lachend. ‘Sharon Stone ziet er echt heel mooi uit. Alleen ziet ze er in het echt niet zo uit. Haar lichaam is op de computer bewerkt. Ik ben ervan overtuigd dat lang niet alle lezers dat weten of zich ervan bewust zijn.' Boyer neemt de cover er nog eens bij. ‘Weet je wat helemaal erg is? De tekst ernaast.' Rond het nauwelijks bedekte lichaam van Stone staat: Ik ben 50 jaar. Wat dan nog?

‘Dat is dus de boodschap. Als je vijftig bent en je ziet er niet zo uit, dan ben je mislukt. Zo'n lichaam is dus het ideaal op die leeftijd.'

Paris Match en Sharon Stone zijn niet de enigen, verre van. ‘Laatst nog pakte ik zo'n blad met daarin een foto van een meisje dat van top tot teen was geretoucheerd. En wat stond erbij? Jezelf zijn! Daar ging het artikel over.'

Boyer, gescheiden en moeder van drie kinderen, begon haar politieke loopbaan in Marseille. In 2007 werd ze gekozen in het Franse parlement. Sindsdien lanceert ze het ene na het andere wetsvoorstel, vaak over gezondheidsproblemen onder de jeugd. Anorexia en obesitas zijn terugkerende thema's. Ze kwam met een voorstel om websites te verbieden die extreem afvallen propageren. Ze wil de voeding in schoolkantines verbeteren. En ze pleitte ervoor om in 2011 een landelijke campagne tegen overgewicht en obesitas te voeren. ‘Ik doe veel meer, hoor', corrigeert ze lachend. ‘Maar het is de pers die vooral aanslaat als het over slanke fotomodellen en anorexia gaat.'

In Frankrijk lijden volgens schattingen zo'n 30.000 tot 40.000 mensen aan anorexia. ‘In negen van de tien gevallen gaat het om jonge meisjes.' Tegelijkertijd neemt het probleem van overgewicht toe. ‘Overgewicht treft nu een op de twee Fransen. Obesitas speelt bij zo'n 16 procent van de Fransen. En in drie à vier jaar tijd is dat cijfer verdubbeld.'

Boyer weet dat een eenvoudige verklaring niet te geven is. ‘Anorexia is een psychische aandoening. We weten nog weinig over de oorzaken. Maar we weten wel dat anorexia en obesitas samenhangen en dat er een verband is met de slankheidscultuur. Vrouwen en meisjes zien die foto van Sharon Stone en willen er net zo uitzien. Dus passen ze hun eetgedrag aan om ook zo slank te worden, en daardoor ontstaat een opeenstapeling van frustraties. Want ze kunnen niet op die foto van Sharon Stone gaan lijken, Stone zelf lijkt er in het echt ook niet op. En die frustraties dragen absoluut bij aan eetproblemen, aan obesitas.'

Voor, tijdens en na het gesprek is Boyer druk met haar blackberry. Ze heeft vrijwel continu contact met haar kinderen.

‘Ik heb er drie, onder wie twee tienerdochters, van zestien en zeventien. Ik zat laatst met zo'n groep meiden in de auto. We reden langs een reclamebord met daarop zo'n prachtige vrouw, liggend, met enorm lange blote benen. Het was reclame voor een anticellulitiscrème. ‘Die willen we ook', gilden die meiden. Toen heb ik ze verteld dat, zelfs als ze die crème zouden gebruiken, ze nooit zulke benen zouden krijgen. ‘Die benen zijn niet echt!' zei ik. ‘Zulke benen bestaan niet!' Dat zijn nog maar tieners en ze willen dus al anticellulitiscrème om er net zo uit te zien als op de foto.'

Want dat is het grote verschil, benadrukt Boyer. De kinderen anno 2009 staan aan veel meer reclame bloot dan de vorige generatie. De afslankindustrie is alomtegenwoordig. ‘In mijn tienertijd werd er alleen aan plastische chirurgie gedacht bij noodgevallen. Dat diende niet om jezelf mooier te maken. Nu heeft 30 procent van de plastisch-chirurgische ingrepen plaats bij minderjarigen, heb ik begrepen. Ik heb zelf geen vriendinnen met anorexia. Maar mijn dochters kennen een heleboel leeftijdgenoten met anorexia.'

De slankheidscultus is uitgegroeid tot een ramp, zegt Boyer. ‘Jong en slank zijn is nu al niet meer genoeg. Nu worden ook nog de foto's bewerkt om met name vrouwen er nóg jonger en nóg slanker uit te laten zien. Om te voldoen aan dat ideaalbeeld.'

‘De paradox is dat we steeds ouder worden. Je zou kunnen zeggen dat een mens straks de helft van zijn leven een senior is. Er zijn dus steeds meer mensen met grijze haren en rimpels. Maar in plaats van ons daarbij neer te leggen, verzetten we ons ertegen.'

Boyer heeft niet de illusie dat de vermelding dat een foto is geretoucheerd, tegen anorexia helpt. ‘Nee, een foto maakt niemand ziek. Maar ik wil dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen virtuele beelden en wat echt is. Dat de lezer serieus wordt genomen en dat hem wordt verteld wanneer informatie gemanipuleerd is. Ik kan zelf niet zeggen waar de grenzen liggen. Dat moet de beroepsgroep of het parlement maar beslissen. Natuurlijk vind ik het prettig als een klein pukkeltje bij me wordt weggewerkt als ik op de foto kom, maar of je dat nou moet vermelden? Ik zie het als een taak van de media en uitgevers om erover na te denken en desnoods zelf regels op te stellen.'

‘Weet je wat me nog het meest heeft verbaasd? Dat de vrouwenbladen zich niet achter mijn initiatief hebben geschaard en de feministen ook niet. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die dikker zijn dan gemiddeld, zelfs minder kans hebben op een baan dan een ander. Dan hebben we het toch over de vrouwenstrijd? Is het zoveel moeite om te vermelden dat iemand er op een foto anders uitziet dan in werkelijkheid? Daarna mag iedereen gewoon vinden wat hij of zij zelf vindt. Als we maar goed geïnformeerd worden.'

Bron: www.destandaard.be, 14-11-2009
_______________________________________

Net zoals politica Valérie Boyer ben ik er van overtuigd dat geretoucheerde foto's meisjes aanzetten tot afslanken. De media laat via foto's als deze tienermeisjes, die van nature uit vaak al erg onzeker zijn over hun lichaam, immers geloven dat schoonheid gelijk staat aan overdreven slank zijn. Bijgevolg is het logisch dat het aantal meisjes met anorexia de afgelopen jaren fors is gestegen. Daarnaast kan deze drang naar perfectie ook het omgekeerde effect hebben. Meisjes met een te hoog BMI zullen bij het zien van superslanke modellen namelijk al snel ontmoedigd de koelkast induiken.

Toch denk ik niet dat een verplichte waarschuwing bij geretoucheerde foto's deze problemen zal oplossen. Daarvoor is een mentaliteitsverandering noodzakelijk. Het is hoog tijd dat mensen gaan beseffen dat perfectie niet bestaat en dat ieder van ons zijn kleine oneffenheden heeft. Laten we dus niet langer de strijd aangaan met ouderdomskwaaltjes en gewoon wat vaker gelukkig zijn.

Perfectie kan gezondheid schaden
• zaterdag 14 november 2009
• bron: www.destandaard.be
Perfectie kan gezondheid schaden
Leiden digitaal opgekalefaterde foto's tot eetstoornissen? —
De onnatuurlijke perfectie van bewerkte foto's zou onze kinderen beïnvloeden en ze kwetsbaarder maken. Wat is er mis met de droomwereld van verplaatste oogkassen en dichtgeperste ribbenkasten?


De borsten van Keira Knightley, haar huid, haar hals en zelfs het wit in haar ogen: ze zijn niet echt. Althans, op het campagnebeeld van het parfum van Coco Mademoiselle van Chanel zijn ze digitaal aangepast om ze groter, gladder, langer en witter te doen lijken. Het Zweeds-Franse model Filippa Hamilton kreeg vorige maand op een reclamefoto van Ralph Lauren een taille toegemeten die niet breder was dan haar hoofd. Op de foto was niet haar echte taille te zien, wel de digitaal bewerkte versie ervan.

Sarah Palin, de running mate van Amerikaanse presidentskandidaat John McCain, veroorzaakte vorige jaar een rel door in volle verkiezingscampagne op de cover van Newsweek te gaan staan. Zonder dat haar gezicht bijgewerkt was. ‘Deze cover is een klap in het gezicht van Sarah Palin', zei de Republikeinse mediacommentator, Andrea Tantaros, over de foto. ‘Waarom? Omdat hij niet bijgewerkt is. De foto belicht elke imperfectie die ieder menselijk wezen heeft. We hebben het hier over gezichtshaar, poriën, rimpels.' Een oneerlijk ingreep van Newsweek, vond Tantaros, want de coverfoto van Obama was volgens haar wel digitaal bijgewerkt.

Je hoeft maar enkele minuten op het internet te surfen en de Photoshop-relletjes van de laatste weken en maanden slaan je om de oren. Behalve websites die zich verkneukelen in beroemde vetrolletjes gaan er steeds meer stemmen op die het gebruik van Photoshop aan banden willen leggen.

Begin deze week nog kaartten 44 Britse academici in verschillende Britse kranten aan dat de onrealistische perfectie op de bewerkte foto's eetstoornissen en fitnessverslavingen aanmoedigt. Uit het onderzoek van Girl Guiding UK, waar de paper op is gebaseerd, blijkt dat 95 procent van de Britse 16- tot 21-jarigen zijn lichaam wil veranderen. 33 procent wil slanker worden en een kwart van hen vindt plastische chirurgie een aanvaardbare methode om dat te bereiken. Bijna drie op de vier kinderen tussen zeven en elf geven aan ‘iets' te willen veranderen aan hun lichaam. De Liberal Democrats zijn mee op de kar gesprongen, en vragen van de Advertising Standards Agency (ASA), de waakhond van de Britse reclamesector, om het gebruik van Photoshop te verbieden in advertenties die gericht zijn op kinderen onder de zestien.

Ook de New Yorkse fotograaf Aric Mayer trekt ten strijde tegen wat hij bone saw work (‘bottenzaagwerk') noemt. op zijn website publiceerde hij het zelfgeschreven essay Confessions of a Bone Saw Artist. Mayer werkt als fotograaf onder meer voor The Wall Street Journal, Seventeen en Harper's Bazaar, maar hij begon zijn carrière als retoucher (fotobewerker). Bijna tien jaar lang verdiende hij er grotendeels zijn geld mee.

‘Er zijn heel wat wetenschappelijke bewijzen voor de nefaste impact van reclamefoto's op het grote publiek', vertelt Mayer ons vanuit New York. ‘Het schoonheidsbeeld dat de reclamewereld ophangt, is een scheefgetrokken realiteit. Als die foto's je enige toetssteen worden, dan heb je een compleet vertekend beeld van wat normaal en echt is. Dus ja, ik denk dat we zeer voorzichtig moeten zijn met fotobewerking.'

In het essay beschrijft Mayer hoe hij de toepassing van Photoshop heeft zien veranderen. Toen hij aan de slag ging als fotobewerker, was Photoshop een nieuw programma. Er werd pixel voor pixel gewerkt: een neus vervormen betekende uren, soms dagen werk. Maar het programma is vandaag veel krachtiger: met enkele muisklikken is die oude vervelende neus vergeten. ‘Maar ook de fotocamera's zijn erg veranderd', legt Mayer uit. ‘Ze registreren het model met een ongeziene accuratesse Het haartje dat uit de porie groeit, wordt met onze moderne apparatuur haarscherp vastgelegd. Als je de dezelfde beelden met een filmcamera maakt, ontstaat er een natuurlijke verzachting. Het is die evolutie naar wetenschappelijke accuratesse binnen de fotografie waaraan we ons slecht hebben aangepast.'

Hoe slecht precies, illustreert Mayer perfect in het essay op zijn blog. ‘Ik noemde die manier van bewerken bottenzaagwerk omdat je hetzelfde resultaat in het echte leven alleen maar kunt bereiken door hun skeletten te verwijderen. Het ging om het verplaatsen van oogkassen, het optrekken van jukbeenderen, ledematen werden uitgetrokken, het voorhoofd verlaagd en tegelijk verhoogd, schouders versmald, oren verkleind, de hals verlengd, vingers en tenen gerecht, kinnen en kuiten vervormd, heupen en tailles versmald, neuzen verkleind en rechtgezet, wenkbrauwen hertekend, ribbenkasten dichtgeperst, knieschijven verkleind en tanden rechtgezet. En dan moesten we nog beginnen aan het bewerken van de huid.'

Het zijn zulke excessen die volgens het Franse parlementslid Valerie Boyer meisjes tot anorexia aanzetten. De partijgenote van president Sarkozy diende een wetsvoorstel in om geretoucheerde foto's van een waarschuwingslabel te voorzien (zie interview). Het is maar de vraag of zulke maatregelen nodig of zelfs haalbaar zijn.

‘Waarchuwingslabels op bijgewerkte foto's zijn onzin', zegt de Belgische reclame- en glamourfotograaf Frank De Mulder, die behalve voor internationale magazines ook voor Ché en Playboy werkt. ‘Want denken dat er foto's gepubliceerd worden die niet geretoucheerd zijn, is een illusie. Foto's die genomen worden met hedendaagse professionele digitale fotocamera's, zijn heel “plat”. In die beelden zitten geen contrasten en ook de kleuren zijn niet aangepast. In een klein fototoestelletje dat je bij thuis gebruikt, zit software om de kleuren van je foto op te waarderen en de contrasten aan te scherpen. Professionele apparaten hebben die software niet.De foto's zijn de grondstof. Om een foto publiceerbaar te maken, moet je er nog mee aan de slag. Met Photoshop. Een beeld dat niet bewerkt is, is niet afdrukbaar. In die zin zijn alle foto's die verschijnen, bewerkt met Photoshop. Een professionele fotograaf kan niet zonder.'

Toch is voor De Mulder het werk niet voorbij zodra de kleurenbalansen en contrasten aangepast zijn. ‘En daar is niets mis mee. Het is mijn vak om een droomwereld te creëren. Mag dat nog? Moeten we Disneyland ook maar meteen afbreken en onze kinderen vertellen dat sprookjes niet bestaan?' zegt De Mulder.

Maar waar ligt de grens? ‘Kijk, je loopt ook niet een heel jaar met hetzelfde gezicht rond', zegt De Mulder. ‘Als het zomer is, en je komt net terug van vakantie, je bent uitgeslapen en zorgeloos, dan zie je er ook veel beter uit dan in hartje winter, als je overwerkt bent en een kop vol zorgen hebt. Wij zorgen ervoor dat onze modellen fris en zorgeloos – net terug van een deugddoende reis – op de foto staan. Is dat echt? Ja, dat geloof ik wel. Bovendien geven we een fijn gevoel mee met die foto's. Als het over Photoshop gaat, wordt er altijd gesproken over langere benen en dikkere borsten. Maar wat doen wij? Rimpeltjes en walletjes wegvegen.'

Toch kan natuurlijk ook mooi en spraakmakend zijn. Zelfs in een glossy magazine. Het Amerikaanse tijdschrift Glamour werd overstelpt met brieven en e-mails nadat het in zijn septembernummer een onbewerkte naaktfoto had gepubliceerd bij een artikel over zelfvertrouwen. Het buikje van het model Lizzie Miller is daarop duidelijk te zien.

Een leuke gimmick, vindt Béa Ercolini, de directrice van Elle België en Elle Belgique, maar geen blijvertje. ‘Retoucheren is een vorm van beleefdheid', zegt ze. ‘In een van onze vorige magazines publiceerden we een interview met een vrouwelijke onderzoeksrechter. Een vrouw wars van de mode- en de glamourwereld, maar ze stond wel in een glossy magazine, dat zijn eigen esthetische en grafische codes heeft. Dan getuigt het alleen maar van beleefdheid dat ik mijn beeldredacteur vraag om wat rimpeltjes en walletjes weg te vegen. Trouwens: onze lezeressen verwachten dat ook. Als wij niet bijgewerkte foto's publiceerden, dan zouden onze lezeressen de eersten zijn om te klagen.'

Het retoucheren van mensen is geen specifiek hedendaags fenomeen, zegt Ercolini. ‘Het is zo oud als de geschiedenis van de schilderkunst. Als een koning vroeger een vrouw zocht voor zijn zoon, liet hij een portret maken van zijn zoon. Dat portret was het visitekaartje voor de huwelijkskandidaten. Het moest flatterend zijn en dus werden de onvolmaaktheden van de prins bijgewerkt. Ook in het beginstadium van de fotografie werd er al naar hartelust geretoucheerd. Mensen die in de Parijse studio van Félix Nadar hun foto's gingen ophalen, herkenden zichzelf niet, omdat ze zo bijgewerkt waren. Maar daar waren ze net trots op.'

Toch zijn er grenzen bij Elle. ‘Als je foto's wilt nemen van Madonna, dan moet je een contract van honderd pagina's tekenen. Daarin staat onder meer dat haar agent de foto's kiest die gebruikt mogen worden. In dat contract staat natuurlijk ook hoe die foto's bijgewerkt moeten worden. Zulke megasterren hebben we niet. Dus ook die overdreven contracten vind je in België niet.'

In het labellen van bewerkte foto's ziet Ercolini geen heil. ‘Opvoeden en uitleggen lijkt me meer aangewezen. Het is belangrijk om onze dochters mee te geven dat foto's in modebladen een constructie zijn, photoshop of niet.
Het “retoucheren” van foto’s is tegenwoordig overal aanwezig. Niemand ontsnapt aan de bijgewerkte foto’s die dagelijks in magazines verschijnen. In mijn ogen hebben deze dan ook een grote impact op de maatschappij.

Kinderen worden van kleins af aan geconfronteerd met “perfectie” en de druk is groot om dit na te streven. Ik ben ervan overtuigd dat het grootste deel van de anorexiegevallen te wijten is aan zulke beelden. Al eeuwenlang is een schoonheidsideaal immers iets dat bereikt moet worden, iets naar waar je moet werken. In Rubens’ tijd was je misschien te mager, nu ben je te dik. Waar vroeger “bleek zijn” een teken van schoonheid was, kan je nu niet gebruind genoeg zijn. De maatschappelijke druk is groot en dus is het niet meer dan normaal dat velen hieronder bezwijken. Kinderen en opgroeiende jongeren staan hierbij het zwakst. Als je voortdurend een illusie voorgespiegeld krijgt, ga je natuurlijk na een tijdje geloven dat je hier zelf buiten valt en dat je daar iets aan moet doen. Je wilt er toch immers bijhoren, zijn zoals de rest, zoals het moet. Persoonlijk vind ik zo’n beelden een soort indoctrinatie, willend of niet, na een tijdje begin je ze bewust of onbewust als waar te aanschouwen. En dan kan het gevaarlijk worden, bijvoorbeeld als je het beeld van een onmogelijk mager meisje gaat nastreven. Ik vind dat hieraan zeker iets veranderd moet worden. Een label om aan te geven dat een foto is bijgewerkt, lijkt mij zo’n slecht idee niet. Al zou je het er misschien al echt in grote letters op moeten zetten vooraleer het werkelijk aanslaat en doordringt. Bovendien zou ik dit als ouder aan mijn kind echt van kleins af aan aanleren en zou ik er misschien ook al vanaf de lagere school in het onderwijs rond beginnen werken. Kinderen moeten geconfronteerd worden met de waarheid en niet met de “droomwereld”. Hoe kan je anders van een kind verwachten dat het zichzelf aanvaardt, met alle minpuntjes erbij. Er moet benadrukt worden hoe de “normale” mens eruit ziet en het idee van “zichzelf veranderen” moet tegengegaan worden. Maar ja, het zal een lange weg en een moeilijke strijd worden, aangezien de “perfecte ik” momenteel echt ingebakken zit in onze maatschappij.