Machtspolitiek om ziel van de student


BRUSSEL - Zijn universiteiten en hogescholen oorden van wetenschappelijk onderzoek en hoogstaand onderwijs? Jazeker. Maar wie ze bestuurt, moet in de eerste plaats politiek goed onderlegd zijn. En moet zich schikken naar de lange schaduw die de tandem Luc Van den Bossche - André Oosterlinck over het Vlaamse hoger onderwijs werpt.


Wie heeft vandaag in het hoger onderwijs de touwtjes in handen? De powerlist wordt onmiskenbaar aangevoerd door André Oosterlinck, voorzitter van de Leuvense associatie, en Luc Van den Bossche, voorzitter van de Gentse associatie.

Zij zijn de belangrijkste auteurs van het nieuwe financieringssysteem, dat sinds begin dit jaar de subsidies voor alle hogescholen en universiteiten regelt. Zij zijn het ook die het zwaarst wegen op de concentratiebeweging die nu in het hoger onderwijs bezig is.

De basis van hun macht zijn hun studenten. Samen vertegenwoordigen zij zo'n 125.000 studenten, twee derde van de volledige studentenpopulatie. Ze zijn beiden ook meer politicus dan academicus, en dat kwantitatieve overwicht weten ze ook te verzilveren.

Om te beginnen hebben Oosterlinck en Van den Bossche samen met andere associatievoorzitters de plaats van de rectoren ingenomen als gesprekspartners van de minister van Onderwijs. Voor minister Frank Vandenbroucke (SP.A) is dat efficiënter, want in één onderhoud met deze vijf heren heeft hij zowel met de vijf universiteiten als met de 22 Vlaamse hogescholen gesproken.

Die evolutie gaat gepaard met een verzwakking van de officiële vertegenwoordigers (Vlir en Vlhora), die hun macht uitgehold zien door de concurrentie tussen universiteiten en hogescholen onderling.

Nochtans zijn de associaties er helemaal niet gekomen om met de overheid te gaan onderhandelen. De associaties zijn er vijf jaar geleden in de eerste plaats gekomen om de hogescholen te 'academiseren'. Elke hogeschool moest zich aan één universiteit binden om goed wetenschappelijk onderzoek te kunnen ontwikkelen.

Dat de associaties toch tot zo'n machtsfactor zijn uitgegroeid, vindt zijn oorsprong bij de vorige minister van Onderwijs, Marleen Vanderpoorten (Open VLD). In haar concept van associaties zou elke hogeschool zich - logischerwijs - aan de dichtstbij gelegen universiteit binden. Maar dat was zonder de toenmalige rector van de KU Leuven, André Oosterlinck, gerekend. Die vreesde dat Leuven, met zijn twee hogescholen, zou eindigen als 'universiteit van het Hageland'.

Met de goedkeuring van kardinaal Danneels en de actieve steun van minstens één bisschop - die van Hasselt - is hij erin geslaagd bijna alle Vlaamse katholieke hogescholen aan de Katholieke Universiteit Leuven te binden. Die instellingen zette hij samen in een stevige structuur, waarvan hij zichzelf tot voorzitter benoemde.

Deze levensbeschouwelijke breuklijn doorheen het hoger onderwijs heeft geleid tot de absurde situatie dat bijvoorbeeld de studenten van de Gentse katholieke hogeschool Sint-Lieven nu niet terechtkunnen in de bibliotheek en het restaurant van de Universiteit Gent omdat ze tot een andere associatie behoren.

De machtspolitiek van haar toenmalige rector heeft de Leuvense universiteit geen windeieren gelegd. De kaart van het hoger onderwijs (zie hiernaast) laat zien hoe haar associatie zich uitstrekt van Kortrijk tot Geel.

Dat zowel Oosterlinck als Van den Bossche zo zwaar op het beleid wegen, heeft niet alleen met hun gewicht in studentenaantallen te maken. Ze halen hun gewicht ook uit hun eigen staat van dienst. Luc Van den Bossche is bijna de hele jaren negentig minister van Onderwijs geweest, en Oosterlinck is een even lange periode rector van de KU Leuven geweest.

Dat wordt nog eens versterkt door de zwakheid van hun twee rectoren. In 2005 kwam Paul Van Cauwenberge aan het hoofd van de Universiteit Gent, en volgde Marc Vervenne Oosterlinck in Leuven op. Twee nieuwkomers die vooral veel goede bedoelingen hadden. Ze zouden met elkaar samenwerken, zeiden ze in hun eerste dubbelinterview. Ze zouden ook beiden hun universiteiten zachter en menselijker maken.

We zijn intussen drie jaar verder, en geen enkele van de twee heeft al echt kunnen wegen. In de belangrijke beleidsdossiers blijven ze in de schaduw van hun associatievoorzitters. Oosterlinck en Van den Bossche maken de compromissen met elkaar, en leggen die aan de minister voor.

Het beste voorbeeld is de commissie-Soete, die vorige maand voorstellen deed om het hoger onderwijs te rationaliseren. Te kleine opleidingen zouden moeten verdwijnen - tenzij de uitzonderingscategorieën, die volgens cynici zo ruim zijn dat bijna niemand onder de rationaliseringsnorm valt.

De commissie-Soete bestond uit tien 'topmensen' uit het Vlaamse hoger onderwijs: rectoren, algemeen directeurs en associatievoorzitters. Maar er was maar één duo dat het hoge woord voerde, Oosterlinck en Van den Bossche.

Een van de onderdelen in het rapport-Soete is de 'asvorming'. Er moeten van minister Vandenbroucke meer samenwerkingen in het hoger onderwijs komen, en die concentratiebeweging moet vanaf nu langs de as Gent-Brussel en de as Leuven-Hasselt plaatsgrijpen. Antwerpen blijft daarbuiten, en vormt daardoor het 'punt' tussen de twee assen.

De VUB en Universiteit Gent hebben hun 'strategische alliantie' vorig jaar al ondertekend. En ook de universiteiten van Hasselt en Leuven hebben een principieel akkoord. Maar terwijl Gent en Brussel hun alliantie in concrete punten omzetten, blijven Hasselt en Leuven vooral in goede voornemens steken. De Limburgers hadden namelijk geprobeerd 'de truc van de rechten' nog eens toe te passen. Vorig jaar was de Universiteit Hasselt erin geslaagd om een nieuwe richting te creëren, rechten. Iets wat in een klimaat van rationalisering en fusies hoogst ongewoon is - en waarvoor zware Limburgse politieke druk nodig was.

De Limburgers dachten dat nu met de strategische alliantie nog eens over te doen. In het akkoord hadden ze geschreven de opleiding bio-ingenieur te organiseren en 'op langere termijn' ook in de humane wetenschappen uit te breiden. Dat laatste zou op een opleiding psychologie slaan, iets wat de Universiteit Hasselt al langer wil oprichten. Maar zelfs de 'langere termijn' bleek niet vaag genoeg, en onder druk van Luc Van den Bossche en minister Vandenbroucke is de alliantie op een lager pitje gezet.

Terwijl de Universiteit Hasselt zo een graantje probeert mee te pikken, hebben de andere kleinere universiteiten hun eigen manieren om de toekomst veilig stellen. Zo probeert de Universiteit Antwerpen haar schaal te vergroten via de omweg van haar geassocieerde hogescholen. Zo kunnen de hogeschoolopleidingen industrieel ingenieur niet snel genoeg een upgrade krijgen tot universitaire faculteit industriële wetenschappen.

De Vrije Universiteit Brussel ten slotte heeft haar lot definitief in handen van de Gentse universiteit gelegd. Rector Ben Van Camp had eerder nog geprobeerd om in de hoofdstad een brede samenwerking op te zetten. Maar daarbij was hij op de Leuvense almacht gestoten. De band van de Brusselse katholieke hogescholen met de KU Leuven was te sterk. Het ontlokte Van Camp het verwijt dat er een nieuwe verzuiling bezig was.

De grote worden groter, en de kleine kleiner, een trend die met de associatievorming is ingezet.


BlogDS, 19-03-2008 (Pieter Lesaffer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB