Verzoenen met het verleden kost tijd


Volgende week komt de verzoeningscommissie in Marokko met haar rapport over vier decennia mensenrechtenschendingen. Een unicum in de Arabische wereld, zegt voorzitter Driss Benzekri.


,,In Marokko was het beleid er niet op gericht mensen te doden, zoals in Chili en andere Zuid-Amerikaanse landen. Het was absurd: in Marokko verdwenen mensen, maar ze bleven in leven in geheime detentiecentra. Soms wel vijftien jaar of langer. En daarna werden ze vrijgelaten. Ja, of ze stierven, natuurlijk.”

Driss Benzekri spreekt met zachte stem over de mensenrechtenschendingen die de Commissie voor Rechtvaardigheid en Verzoening onderzocht. De jonge koning Mohammed VI gaf de commissie vorig jaar de opdracht de waarheid te vinden over de ’jaren van lood’ onder zijn vader Hassan II. Benzekri, zelf jarenlang actief in een van Marokko’s mensenrechtengroepen, nam het voorzitterschap van de commissie op zich. Volgende week overhandigt hij het eindrapport aan de koning.

Onderzocht werden de jaren tussen 1956 en 1999; jaren waarin kritiek op de koning werd afgestraft. Er waren massaprocessen van studenten en dissidenten, demonstraties werden neergeslagen, honderden mensen verdwenen.

Het afgelopen half jaar vertelden tal van slachtoffers of hun nabestaanden tijdens zeven openbare hoorzittingen over hun ervaringen. De Marokkaanse tv zond dat uit – ongekende openheid in de Arabische wereld. En wie niet in het openbaar wilde spreken, werd apart gehoord, onder het oog van slechts een videocamera.

Kritiek was er ook – en kon openlijk worden geuit, alweer een unicum. ,,Je laten horen is onderdeel van de democratie, dat moet je leren”, glimlacht Benzekri over de felheid ervan. De kritiek richtte zich op het verbod om de namen van politiemensen, bewakers en beulen niet openlijk te noemen. Gesuggereerd wordt dat zij beschermd worden. Een mensenrechtengroep gaat daarom bijeenkomsten houden waar wél namen worden genoemd.

Benzekri herhaalt wat hij hier al vaak op heeft geantwoord: ,,Die namen staan wel in het rapport dat we aan de koning geven. Die moet beslissen wat er naar justitie gaat.” En wat let slachtoffers om zelf naar de rechter te stappen, zegt hij.

In totaal registreerde de commissie zo’n duizend ontvoerde Marokkanen. Van 85 van hen waren de resten begraven bij de geheime gevangenissen. De meeste anderen zijn vrijgelaten, maar van een aantal mensen is niet meer te achterhalen wat er met ze gebeurd is.

,,Ons werk is pas af als we alle verdwenen personen gevonden hebben. Ook na het aanbieden van het rapport gaan we door met zoeken.”

De commissie stelde bovendien vast welke schadevergoeding slachtoffers en hun families moeten krijgen. Ze deed aanbevelingen om wetten aan te passen, ze organiseerde debatten met politici en intellectuelen om hen bewust te maken welke rol zij kunnen spelen. En ze deed aan geschiedschrijving. ,,Als je ziet hoeveel documenten we hebben! We willen daarvan een nationaal archief maken, dat deels openstaat voor burgers en onderzoekers.”

Benzekri benadrukt dat het werk eigenlijk pas begonnen is. ,,Want hoe verzoen je staat en volk met elkaar? Het vertrouwen winnen van de slachtoffers is maar het begin. Verzoening is een lang proces.”


Trouw, 25-06-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB