Verdriet kan verbinden maar versplintert ook

Els Goris, 'En toen viel hij dood, mijn eerste zeven dagen als weduwe', uitg. Van Halewyck, 110 blz.


Op een dag staat er een agente aan de deur: of ze zich snel naar de spoeddienst kan begeven. Het is te laat. Dirk, de man van Els Goris, is al dood wanneer ze aankomt. Een hartinfarct, zal later blijken. Zeven jaar later brengt ze verslag uit van die eerste zeven dagen als weduwe, tot aan zijn begrafenis.


Waarom alleen die eerste zeven dagen?

'In zekere zin koester ik die. Hoe erg het ook was, we hebben toen tegelijk iets heel moois beleefd: de gehechtheid met familie en met vrienden die er altijd waren voor mij en de kinderen, de intensiteit van onze emoties. Dat is me kostbaar. En nu het gedrukt staat, hoef ik het niet de hele tijd meer te herhalen in mijn hoofd. Nu kan ik het lossen.'

'Ik heb vanaf het begin mijn gedachten op papier gezet. Op losse blaadjes en in schriftjes. Pas vorige zomer kwam ik eraan toe om dat rustig allemaal te herlezen. De emoties kwamen terug, maar overspoelden me niet meer. En tot mijn verbazing had ik sommige scènes meerdere keren beschreven, met dezelfde woorden haast. Ik begon altijd met die politieagente, en van daaraf kwam meteen die hele snelheid van denken terug, die ik na de dood van Dirk ook heb ervaren.'


U wilde zijn lichaam zelf wassen, u wilde geen kalmeringsmiddel tegen het verdriet, u wilde een onbewerkte eiken kist. Hoe kwam het dat u zo duidelijk wist wat u wel en niet wilde?

'Ik weet het heus niet. Ik had geen ervaring met sterven en afscheid nemen. Ik heb niks kunnen voordenken.'

'En zelfs al had ik het gekund, als hij bijvoorbeeld na een lange ziekte zou zijn gestorven, dan nog zou ik niet weten of het helpt om een scenario klaar te hebben. Je gaat immers in shock, je lijf treurt. Ik sliep niet meer, ik at niet meer. Soep met een lepel lukte me niet, maar soep drinken gelukkig nog wel. Je wordt door emoties overspoeld en hebt er geen verweer tegen. Er zijn mensen die zeggen dat ze hun verdriet ergens parkeren om voort te kunnen, maar dat is niets voor mij. Dat snap ik niet.'

'Het enige wat ik kan bedenken om te verklaren hoe ik gehandeld heb, is dat Dirk en ik rituelen belangrijk vonden, maar er ook altijd een eigen invulling aan gaven. We deden het op onze manier. Zo heb ik ook op mijn manier afscheid genomen en hem begraven. Ik kende geen andere.'


Aangrijpend is de passage waarin u voor het eerst alleen bent met zijn dode lichaam. U neemt afscheid van hem van kop tot teen. Het is haast een vrijscène.

'Had ik gekund, ik was bij hem gaan liggen. Maar die brancard was te smal en hij schoof natuurlijk niet op, zoals hij anders altijd deed. Dirk was een erg lijfelijke man, en dat zat dus ook in onze relatie. Ik veronderstel dat ik dat lijfelijke contact toen ook zo nodig had om mezelf ervan te overtuigen dat hij echt dood was. Stiekem dacht ik: misschien krijg ik je toch weer terug tot leven. Maar ik voelde natuurlijk direct dat de dingen niet meer waren zoals ik ze gewoon was. Het was intimiteit van een erg eenzame soort.'

'Toen onze oudste dochter Catho, op dat moment elf jaar, hem ging groeten, deed ze tot mijn verbazing net als ik: ze pakte hem bij de schouders en smeekte hem om “wakker, te worden.'

'Kom, papa, kom, je moet in de tuin komen werken!'


Nog een geluk dat er kinderen zijn, zegt men vaak tegen vrouwen die hun partner verliezen.

'Men zegt zoveel domme dingen, zonder erbij na te denken. Het is waar dat verdriet verbindt, maar het versplintert ook. Zij vonden het erg voor mij, dat ik mijn man kwijt was, maar ik vond het erger voor hen: een vader kun je niet vervangen. Hun verdriet maakte mij kapot. Het is één ding om jezelf overspoeld te weten door pijn en emoties, maar te weten en te zien dat dat ook met je kinderen gebeurt... dat was vreselijk. Ik kon hen niet behoeden voor de pijn, ik kon die niet van ze overnemen. Ik kon alleen samen met hen huilen.'

'Achteraf kun je je afvragen of dat wel zo goed was. Maar ik kon niet anders. Ik was wie ik was. En op zich was het misschien toch een cadeau dat ik er was voor hen, en dat ze zagen dat ik mee leed onder hun pijn.'


U bent ook op zoek gegaan naar de mensen die uw man zagen sterven. U wilde alle details.

'Ik wist niets, behalve dat hij bij de slager in elkaar was gezakt. Op een namiddag stapte hij gezond buiten, en toen ik hem terugzag, was hij dood. Ik ben dus bij die slager mijn verhaal gaan halen. Hoe die man en zijn vrouw mij dat verteld hebben, was een groot geschenk. Met medeleven, met gebaren, als in een film haast. Alsof ik erbij was. Ik was in trance. Verhalen zijn belangrijk in het leven. Je kunt er je herinnering in kwijt en je kunt er ook je toekomst vorm door geven. En zo kon ik het ook vertellen aan de kinderen, wat er was gebeurd.'


En even later speelde uw zoon Olmo, toen 5, de 'stervende papa' na, telkens opnieuw, tot hij het precies goed deed.

'Het maakte me eerst onrustig: was dit wel oké? Ik gaf geen applaus en zei dat het niet helemaal goed was. Tegelijk was het fascinerend hoe hij maar bleef proberen en op de duur was het ook heel plezant. Zoals ik zei: het was een heel intense week, we hebben veel gehuild maar ook veel gelachen.'

'Later pas, toen hij begraven was, sloeg de totale verbijstering toe. Vanaf dag acht. Ook bij de kinderen: ze kregen slaapstoornissen, gedragsproblemen, depressies. Olmo wilde niet meer leven. Moranne, toen 7, wilde altijd weten wat er na de dood komt. Dat vroeg ze aan iedereen, ook aan de Hare Krishna's die we op vakantie in Durbuy bezochten. Die mensen haalden er hun boeken bij en legden met veel geduld uit hoe zij over reïncarnatie dachten. Als ze een grote wolk zag, was dat papa. Zo maakte ze haar eigen beelden, ze had die nodig om voort te kunnen.'


Moranne zei ook meteen dat ze een nieuwe papa wilde.

'Ja, maar als hier een man binnenkomt en mee rond de tafel zit, dan doet zij daar het moeilijkst over. Een andere man op de stoel van papa, dat kan voor haar niet. Want dan zou ik niet meer aan Dirk denken, wat natuurlijk niet waar is. Een nieuwe man in huis halen als je kinderen hebt, is niet gemakkelijk. Kijk, er zijn geregeld vrienden die zeggen: “Wat een geluk, Els, dat je toch de liefde van je leven hebt gekend,. En dat is zo, maar ik zou het zo graag allemaal nog eens beleven. Ik zou nu de liefde van mijn tweede leven wel willen ontmoeten.'


DS, 28-09-2007 (Veerle Beel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB