Laat België zich maar splitsen (opinie)


Moeten we ongerust zijn als België in twee stukken breekt? Helemaal niet. Ook in Nederland moet een splitsing kunnen. Op naar een Europa van regio’s.


Hoe lang bestaat België nog? Sinds het mislukken van verschillende formatiepogingen woedt de discussie in alle hevigheid. En in wezen zien we het al enkele decennia. Na iedere verkiezing drijven Vlaanderen en Wallonië verder uiteen. Met name Vlaanderen laat steeds duidelijker blijken liever alleen verder te gaan. Misschien geeft het ook de gekunsteldheid van de Belgische staat aan. Dat is niet vreemd en we zien het overal in Europa: de hang naar de regio.

Het is ook volstrekt verklaarbaar in een tijd dat Europa steeds belangrijker wordt dat mensen iets eigens, iets dat dichterbij is, willen. Waar de laatste decennia de regio tussen wal en schip viel, tussen gemeente en nationale staat, zien we in een zich ontwikkelend Europa dat de natiestaat klem komt te zitten tussen regio en Europa. Of, om het anders te zeggen, we gaan qua indeling terug naar de Middeleeuwen. Ook toen waren de regio’s dominant en was de natiestaat slechts een formaliteit. Hoofdsteden, koningen en keizers konden een heel rijk nooit echt besturen. Het primaat lag bij de regio’s. Zelfs in het ogenschijnlijk grote Heilige Roomse Rijk en de lappendekens van Habsburg en het Russische tsarenrijk wemelde het van de min of meer zelfstandige regio’s. We kenden Beieren, Savoye, Genua, Piemonte en de Spaanse regio’s.

We zien dit terugkomen, op alle plaatsen in Europa. Sinds de val van het communisme keert alles ten oosten van Wenen en Berlijn terug naar de eigen regio. Voormalig Joegoslavië, de Baltische staten, de Kaukasische regio, overal keren mensen terug van het grote, anonieme rijk, waar eigen taal en cultuur ondergeschikt waren aan centralisme, naar de eigen cultuur. En natuurlijk spelen ook financieel-economische kwesties mee zoals ook voor de Vlamingen en in Italië voor de Noord-Italianen in hun drang het zuiden af te stoten, maar de cultuur, iets duurzamers, is leidend.

Is het verontrustend wat er gebeurt in België? Nee. En het is volstrekt logisch. Waarom zouden de regionale en etnische groepen in Centraal- en Oost-Europa wel regio’s mogen vormen en in West-Europa niet? Het geeft het veelal kunstmatige karakter van grote landen aan. Hoe moeten we als Nederland hier tegenaan kijken? Nederland heeft de afgelopen decennia bijna iedere deling, onafhankelijkheidsverklaring en verzelfstandiging in Europa gesteund. En in een tijd dat minister Verhagen pleit voor een deling van Kosovo, zou het vreemd zijn de Vlamingen te onthouden wat zíj graag willen. Als wij al iets zouden moeten vinden van interne Belgische aangelegenheden.

Op enkele punten is de bovengeschetste ontwikkeling eveneens voor Nederland relevant. Ook Nederlandse regio’s en provincies hebben slechts enkele gemeenschappelijke delers, die al gauw ophouden bij koningin Beatrix en het voetballende Oranje. Verder voelen veel mensen zich primair Fries, Limburger, Brabander of Zeeuw en daarna pas Nederlander. In de grensprovincies speelt een dynamiek die zich weer weinig van landsgrenzen aantrekt. Voor Groningers en Tukkers ligt Duitsland veel dichterbij dan Den Haag. Limburg opereert prima in de drielandenregio en kan daar ook met zijn taal veel beter uit de voeten. Brabant en Zeeland werken zoveel samen met Vlaanderen dat de vroegere smokkelgrens tot handelsroute is gepromoveerd. En natuurlijk, deze voormalige wingewesten hebben geen sterke separatistische bewegingen, maar de hang naar eigen identiteit wordt eerder meer dan minder.

En wanneer België daadwerkelijk overgaat tot een splitsing of, om het anders te zeggen, wanneer Vlaanderen zich simpelweg onafhankelijk verklaart, zal een dynamiek loskomen in Zuid-Nederland, die we nu nog niet kennen. Een recente enquête wees uit dat Nederlanders Vlaanderen graag bij Nederland zien komen. Een enquête in Vlaanderen gaf echter aan dat men niet bij Nederland wil behoren. Wat niet gemeten is, is het idee van een fusie tussen Vlaanderen en de Zuid-Nederlandse provincies. De gezamenlijke scepsis over de Hollanders van boven de rivieren zou een bindmiddel kunnen zijn. De florerende economie van Vlaanderen en Brabant biedt ook perspectief. En dan hebben we het nog niet over de herenigingen van de twee Limburgen en de twee Brabanden en het samengaan van Belgisch en Zeeuws-Vlaanderen. En Friesland zal misschien denken: ’wat die Vlamingen kunnen, kunnen wij ook’. Kortom: wat in Joegoslavië en België kan gebeuren, is hier evenmin uitgesloten.

Tot slot de toekomst van Europa. Misschien ligt deze juist in het Europa van de regio’s. De laatste decennia werd Europa gemaakt in Brussel en de hoofdsteden, en niet in de regio’s. Waar veel mensen afkerig zijn van het bureaucratische en abstracte Europa, zijn ze dat niet van regionale samenwerking, zeker ook niet over de grens. En wanneer politici zoeken naar een oplossing voor Europa ligt deze in het Europa van de regio’s. Dat is natuurlijk even slikken voor nationale en nationaal denkende politici, die Europa vorm willen geven vanuit de natiestaat.

Nogmaals, is bovengeschetste regionalisering erg? Nee, zeker niet. Het is ook van alle tijden. Geen staat is er voor eeuwig. De regionalisering kan Europa als het Europa van de Regio’s verder helpen, het doet recht aan de identiteit van mensen en iedere regio kan zich ontplooien waarin hij goed is en zich het meest thuis voelt. En ook in Nederland hadden in de 17de eeuw juist de provincies, de regio’s, het primaat. Europa terug naar de Middeleeuwen en Nederland naar de Gouden Eeuw.

Frank A.M. van den Heuvel, redactielid van Christen-Democratische Verkenningen


Trouw, 27-09-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB