Kuifje in Afrika


Alles kan als een belediging worden opgevat. Daarom verdedigde politica Ayaan Hirsi Ali twee jaar geleden de meningsvrijheid als 'het recht om te beledigen'. Wat zou het vrije woord anders nog inhouden? Mensen met lange tenen zouden daarmee anderen het zwijgen opleggen.


Een Congolese student diende vorige week bij justitie in Brussel een klacht in over het stripboek 'Kuifje in Afrika' van Hergé. De man vindt het album 'een belediging voor alle Congolezen'. Hij ervaart het stripverhaal als racistisch en wil dat het album uit de handel wordt genomen. Het parket onderzoekt of de klacht ontvankelijk is.

Eerder dit jaar ontstond nog ophef over het album in de VS en in Groot-Brittannië. In Groot-Brittannië noemde een commissie voor rassengelijkheid enkele delen van het album te schokkend voor kinderen. De uitgever verplaatste het album daarom naar de volwassenenafdeling. Moet 'Kuifje in Afrika' niet overal voor altijd verboden worden en worden verbrand op alle marktpleinen van de wereld?

De Nederlandse partijleider Geert Wilders van de Partij voor de Vrijheid (PVV) wil de Koran verbieden. Dat schreef hij vorige week in een ingezonden brief in de Volkskrant. Wilders vindt de Koran een fascistisch boek dat oproept tot geweld. Samen met Kuifje in Afrika op de brandstapel dus? Het zou niet de eerste keer zijn dat boeken in vlammen opgaan. Op 10 mei 1933 werden in Berlijn op de Opernplatz alle boeken verbrand die niet aan de eisen van de nazistische Cultuurkamer voldeden. 'De Duivelsverzen' van Salman Rushdie werden door de moslims verbrand. Harry Potter-boeken werden verbrand door Amerikaanse christenen die ze als satanisch beschouwden. De 'Da Vinci Code' werd verbrand door katholieken omdat belangrijke figuren uit de Bijbel werden bespot en beweerd dat Jezus Christus niet de zoon van God zou zijn.

Als je Afrikanen alleen maar uit 'Kuifje in Afrika' kende, dan zou je inderdaad denken dat ze allemaal dikke lippen hebben, aardslui zijn en werkwoorden slechts in de infinitief gebruiken. Het stripverhaal van Hergé is het typische product van de racistische tijdsgeest in de jaren dertig. Het boek had indertijd verboden moeten worden, toen het een opvoedkundige rol speelde, maar het paste zozeer in het westerse denken dat niemand een slecht geweten had. Een verzoek daartoe in 2007 komt zeventig jaar te laat. Een Congolees die het stripboek als racistisch ervaart, moet door zijn advocaat geholpen worden het in een historisch perspectief te zien. 'Kuifje in Afrika' toont hoe kolonialisten dachten en hoe kortzichtig ze waren. Dat is niet alleen beledigend voor de zwarten, maar evengoed voor de blanken. Het is een spiegel voor de moderne mens.

In onze multiculturele samenleving waarin de verschillen tussen mensen soms groter lijken dan de overeenkomsten moet iedereen tegen een verbaal stootje kunnen. Dat geldt ook voor moslims, kleurlingen, vrouwen, homo's, joden, blondines, schrijvers die een nieuw boek uitbrengen en de majesteit. Iedereen moet zijn best doen om beledigingen te relativeren. Om de goede vrede te bewaren. Om de ander niet meteen tot misdadiger te maken.

Eind jaren zestig ondervroeg mijn zwarte kindermeisje me in Paramaribo over de Surinaamse vlag. Waar staat de zwarte ster voor? Dat waren de bosnegers. En de rode ster? De Indianen. De bruine ster? De Javanen. De gele ster? De Chinezen. Op de vraag wat de witte ster betekende, antwoordde ik diepserieus: de mensen. Ze sloeg me lachend met haar houten pollepel op mijn 'blote bamboebillen'. Zij begreep dat racisme eigen is aan de onwetende mens.

Hoe iemand iets ervaart, is volstrekt subjectief. Een Congolees die zich gediscrimineerd voelt door een boek van Kuifje is even overgevoelig als de moslim die niet tegen een spotprent van Mohammed kan. Blijkbaar moeten we steeds opnieuw dezelfde discussies voeren.

Ik ken een verzamelaarster die beweert dat abstracte schilderkunst een belediging is van de kunsten. Ze is woedend op Duchamp omdat hij in 1917 een urinoir in een museum wilde tentoonstellen. Mogen we dan niks met afstand bekijken? De tijd helemaal niet zijn werk laten doen? Is het soms belachelijk dat we oude concentratiekampen openstellen voor het publiek? De geschiedenis moet ons toch iets leren?

Zouden er racisten bestaan die zich beroepen op 'Kuifje in Afrika' om te bewijzen dat negers lui zijn? Nee. Helaas zijn er wel moslims die op de Koran wijzen om te bewijzen dat bepaalde mensen minder waard zijn dan anderen. Stripboeken en cartoons mogen daarom niet met bijbels vergeleken worden. Maar boeken verbieden gaat evenwel te ver. De Koran, 'Mein Kampf' en 'Kuifje in Afrika' mogen wat mij betreft in de boekwinkel worden verkocht op de afdeling 'geschiedenis'.

Oscar van den Boogaard is schrijver


DS, 13-08-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB