VERRECHTSING? WELKE VERRECHTSING?


Enkele kopstukken van SP.A-Spirit en Groen! hadden zondagavond een eenvoudige verklaring voor hun (relatief) slechte score: de publieke opinie in Vlaanderen is rechts geworden en de progressieve krachten vinden het moeilijk tegen die stroom in te roeien.


Het is altijd gevaarlijk om op basis van een verkiezingsuitslag uitspraken te doen over de mentaliteit van de bevolking. Is de modale Vlaming wel opgeschoven naar rechtse en conservatieve standpunten? Ernstig survey-onderzoek - uitgevoerd door bijvoorbeeld de Studiedienst van de Vlaamse Regering of door de European Science Foundation - lijkt veeleer in een andere richting te wijzen. Die surveys geven, in tegenstelling tot de opiniepeilingen van de laatste weken, een betrouwbaar beeld van de waardepatronen van de modale Vlaming of Europeaan.

In dat soort onderzoeken is geen sprake van een ruk naar rechts. Integendeel: de Vlaming is altijd de meest gemiddelde Europeaan die je maar kunt bedenken. Wat algemene waarden als etnocentrisme, politiek en sociaal vertrouwen, utilitair individualisme en politieke machteloosheid betreft, blijkt dat Vlaanderen mooi in het midden ligt en daar ook stabiel blijft liggen. In de European Social Survey van 2004, bijvoorbeeld, wordt aan de respondenten gevraagd of ze zich als 'links' of als 'rechts' beschouwen. Vlaanderen haalt daar een gemiddelde score van 5,08 - dat is pal in het midden van de schaal, die van 0 tot 10 loopt. De modale Vlaming bevindt zich dus in het politieke centrum. Het is wel zo dat de Vlaming op deze schaal iets rechtser uitkomt dan de Franstalige Belg, maar de afstand is niet zo groot en blijft bovendien stabiel.

Links en rechts hebben echter niet alleen te maken met economische thema's. Ook op het ethische terrein zien we een duidelijke tegenstelling tussen progressieve en conservatieve standpunten. Sinds 1996 peilt de Studiedienst van de Vlaamse Regering elk jaar naar de normen en waarden van de Vlaamse bevolking. Ook daaruit blijkt een hoge mate van stabiliteit: in 1996 waren we net even (of even weinig) individualistisch als nu. Ook wat etnocentrisme of andere behoudsgezinde waarden betreft, is van een stijging totaal geen sprake.

Onze waardepatronen veranderen dus niet zo snel, wel de dingen waar we ons zorgen over maken. In 1996 vond nog een meerderheid van de Vlamingen dat werkloosheid een uiterst belangrijk maatschappelijk probleem was. Bij de laatste peiling was dat minder dan een derde van de respondenten. De werkloosheid is in Vlaanderen sterk gedaald, waardoor we ons daar nu minder zorgen over maken. In principe zou dat in het nadeel moeten spelen van de SP.A. Ook het leefmilieu is gezakt op ons lijstje van maatschappelijke prioriteiten - ook al werd het klimaat in de verkiezingscampagne als belangrijk thema naar voren geschoven. Het klimaat blijft voor de meeste Vlamingen ver van hun bed.

Bij de kernthema's van de rechtse partijen zien we daarentegen de tegenovergestelde evolutie. We maken ons nu veel meer zorgen over de maatschappelijke normen en waarden dan tien jaar geleden. En dat thema is de christendemocraten natuurlijk op het lijf geschreven. SP.A-Spirit en Groen! hebben in de campagne nauwelijks over dat thema gerept.

Uit het wetenschappelijk onderzoek kunnen we dus niet afleiden dat de Vlamingen rechtser worden. Het is een beetje makkelijk de schuld voor een verkiezingsnederlaag in de schoenen te schuiven van 'de burger', die het alweer niet begrepen heeft. SP.A-Spirit en Groen! hebben blijkbaar gewoon op de verkeerde thema's gemikt: op onderwerpen die we tien jaar geleden wel belangrijk vonden, maar die nu aan belang hebben ingeboet. Ze hebben het veld braak laten liggen voor andere partijen, die het wel over waarden en normen, sociale cohesie en betrouwbaarheid wilden hebben.

Tim Reeskens is onderzoeker aan het Centrum voor Politicologie van de KULeuven.


DS, 13-06-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB